«فرهیختگان» گزارش می‌دهد: دانشگاه آزاد در آینده نزدیک ۵۰ درصد نیاز کشور بذر تولید می‌کند
به گزارش «فرهیختگان»، صنعت بذر در جهان صنعتی بزرگ و روبه‌رشد و با گردش مالی زیاد است. صنعت تولید بذر صیفی و سبزی به دلیل قابلیت اشتغالزایی و بهره‌وری اقتصادی زیاد در ایران هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عرصه تولید و رونق اقتصادی از موضوعاتی است که همواره مورد تاکید مقام معظم رهبری است. ایشان معتقد هستند که مشکلات کشور باید به‌صورت علمی و توسط دانشگاهیان حل شود تا جایی که در دیدار اساتید و پژوهشگران و نخبگان دانشگاه‌ها در خردادماه سال ۹۷ فرمودند: «تحقیقات باید هدفمند بشود؛ ببینید نیاز کشور چیست، خلأ کجاست، این تحقیقات آن خلأ را برطرف کند و این خیلی مهم است.»
قطعا یکی از نیازهای کشور تولید بذر هیبریدی در داخل و بی‌نیاز کردن کشور از واردات است؛ وارداتی که سالانه ارز زیادی را از کشور خارج می‌کند. به اعتقاد مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی بذر یک موضوع بسیار کلیدی است که مستقیما با زندگی آدم‌ها سروکار دارد. تولید بذر تکنولوژی بالایی دارد و در سلامت جامعه و امنیت غذایی نقش جدی ایفا می‌کند. این درحالی است که در سال‌های گذشته این موضوع مورد غفلت قرار گرفته است.
تولید بذر تا آن جایی مورد غفلت قرار گرفته است که ایران بیش از 10 سال گذشته در حوزه بذر گیاهانی که به‌صورت هیبرید تولید می‌شوند، وابسته به خارج از کشور بود؛ به همین دلیل بود که مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی به فکر افتادند تا این نیاز را مرتفع کنند. مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد اسلامی هم در این راستا تاسیس شد و در مدتی کوتاه توانست بذر و نمونه‌هایی در کشور تولید کند. به‌طور مثال در این مدت حدود 9 رقم خیار گلخانه‌ای و 3 رقم گوجه‌فرنگی تولید شده و در کنار آن بذر گیاه کنجد تولید شده است و تحقیقات روی فلفل، هندوانه و انواع ملون‌ها نیز ادامه دارد.
اما کار به همین جا ختم نشد و چندی پیش کمیته ملی بذر نیز در دانشگاه آزاد اسلامی تاسیس شد تا این طرح به‌صورت ملی دنبال شود. اما علت ورود مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی به این موضوع آن هم به‌صورت ملی چیست؟ مسئولان دانشگاه می‌گویند در شرایط تحریم و درحالی که کشور نیاز به خودکفایی دارد باید بتوان این بذرها را در کشور تولید کرد تا هم از خروج ارز جلوگیری شود و هم درصورت جلوگیری از ورود این بذرها به ایران با مشکلی مواجه نشویم.
به‌طور مثال به دلیل اهمیت موضوع تامین بذر برای کشور در سال 97 ارز 4200 تومانی به واردات بذر هیبرید و اصلاح شده سبزی و صیفی تعلق می‌گرفت که حدود 98 درصد آن وارداتی بوده و تولید داخل آن بسیار اندک بود. در همان زمان طبق آمارهای رسمی میزان واردات بذر کشور، سالانه بین 95 تا 110 میلیون دلار بود. البته به همان نسبت و شاید هم بیشتر واردات بذر به‌صورت غیررسمی انجام می‌شد. حالا در سال 99 و با افزایش قیمت دلار می‌توان متوجه شد که سالانه میزان واردات بذر به چه رقمی می‌رسد.
براساس آخرین آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی 1397ـ1396 سطح زیر کشت محصولات زراعی حدود 11 میلیون هکتار بوده که تنها 7.3 درصد از آن مربوط به محصولات جالیزی و سبزیجات بوده است، درحالی‌که در سال زراعی مذکور از 81.2 میلیون تُن تولید از انواع محصولات زراعی، 31.6 درصد متعلق به گروه محصولات جالیزی و سبزیجات بوده که نشان‌دهنده سهم بالای محصولات جالیزی و سبزیجات در امنیت غذایی کشور است.
حالا دانشگاه آزاد اسلامی قرار است بسیاری از مشکلات کشور در تولید بذرهای هیبریدی را مرتفع کند. قرار است تمام دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان‌ها وارد این طرح شده و هر استان با توجه به پتانسیل و ظرفیت‌های استان این موضوع را پیگیری کند. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی می‌گویند تولید بذر یک اقدام ملی است پس باید به شکل ملی نیز به آن نگاه کرد.
فاز بعدی طرح کمیته بذر، ارسال طرح فناورانه دانش‌بنیان واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به شورای مدیریت دانش‌بنیان است. این طرح باید شامل امکانات، برنامه کسب‌وکار، نیروی انسانی، زمانبندی، ارزش محصول، جنبه‌های آموزشی و پژوهشی طرح و... باشد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان(خوراسگان):
واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی براساس پتانسیل استان در مبحث بذر درگیر می‌شوند
پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان(خوراسگان) یکی از اعضای کمیته ملی بذر دانشگاه آزاد اسلامی است؛ او درباره کمیته بذر دانشگاه و اهداف آن گفت: «هدف کمیته بذر دانشگاه تلاش برای رفع نیازهای بذر کشور مخصوص بذر هیبریدی است؛ به تمام واحدها ماموریت داده شده تا در راستای تامین و تکنولوژی بذر و تحقیقات و فناوری در حوزه بذر تلاش کنند.»
او ادامه داد: «بهمن ماه سال گذشته تمام اساتید مرتبط با حوزه بذر به دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان دعوت شدند و دکتر طهرانچی، مدیران طرح ملی بذر و واحدهای مختلف نیز در جلسه‌ای حضور پیدا کرده و چارچوب‌ها و کارگروه‌هایی که می‌توانند در حوزه بذر فعالیت داشته باشند تعریف شد؛ البته فضای کرونایی مقداری کار را عقب انداخت اما مجددا در خردادماه از طریق فضای مجازی دانشگاه‌هایی که در این زمینه فعالیت داشتند با یکدیگر ارتباط برقرار کردند.»
تعریف 6 کارگروه در کمیته ملی بذر
نجفی با بیان اینکه در کمیته ملی بذر 6 کارگروه تعریف شده است اضافه کرد: «قرار شد این کارگروه‌ها طرح ملی کلان بذر را تعریف کنند. این طرح الان تعریف و مشخص شده که کدام واحد دانشگاهی می‌توانند در این زمینه کمک کنند و کار تولیدی، ارزیابی و تحقیقات و فناوری بذر را در دست بگیرند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان(خوراسگان) با اشاره به ماموریت واحد اصفهان در تولید بذر هیبریدی گفت: «درحال حاضر طرح کلان مشخص شده است و وارد فاز پروژه‌ها شدیم. واحد اصفهان نیز از قبل درگیر کار پروژه بذر بود و کار خود را به قوت ادامه می‌دهد. الان 4 هکتار فضای باز و 4 هکتار گلخانه زیرکشت بذر است و به‌تدریج درحال گسترش است.»
به گفته نجفی قرار است 20 واحد در طرح ملی بذر دانشگاه آزاد اسلامی درگیر شوند؛ اما درحال حاضر و به‌صورت عملیاتی در استان اصفهان سه واحد و در استان‌های دیگر نیز دو واحد درگیر این موضوع شده‌اند و به عبارتی فعلا پنج واحد دانشگاه آزاد اسلامی در طرح ملی بذر درگیر هستند.
او اظهار کرد: «درحال حاضر مگا پروژه بذر تعریف شده است و قرار است هر کدام از واحدها 20 پروژه را تعریف کنند که ذیل این مگا پروژه خواهد بود. بنابراین مشخص است که هر کدام از واحدهای دانشگاهی چه کاری را باید در طرح ملی بذر انجام دهند. درواقع زیر پروژه‌هایی وجود دارد که در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی سطح کشور براساس پتانسیل استان در مبحث بذر پیگیری می‌شود.»
او در ادامه با بیان اینکه واحد اصفهان(خوراسگان) محور پروژه ملی بذر است اضافه کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان(خوراسگان) مادر این مگاه پروژه و به هرکدام از واحدهای دیگر ماموریت‌های خاص خود را داده شده است. درواقع هر کدام از واحدهای استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی ماموریت خاص خود را در طرح بذر دارند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان(خوراسگان) در پایان گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، واحد دهاقان، واحد مجلسی، واحد اصفهان و واحد رودان فعلا جزء واحدهایی هستند که در این پروژه به‌صورت عملیاتی وارد شده‌اند.»
رئیس مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان:
تولید بذر یک اقدام ملی است و باید به شکل ملی به آن نگاه کرد
علی سلیمانی، رئیس مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان نیز یکی دیگر از اعضای کمیته ملی بذر است. او درباره این اقدام ملی گفت: «درحال حاضر ارز زیادی به دلیل خرید بذر از کشور خارج می‌شود؛ سوالی که در این باره مطرح شد این بود که چرا نمی‌توانیم بذر هیبریدی را در داخل کشور تولید کنیم. از زمانی که این سوال در کشور مطرح شد ما به‌صورت غیررسمی با تمام محدودیت‌هایی که وجود داشت کار خود را برای تولید بذر آغاز کردیم.»
او ادامه داد: «تاسیس مرکز تحقیقات بذر در سال 93 نیز در همین راستا صورت گرفت؛ در آن زمان چندان توجهی به این موضوع نشده بود و حتی همکاران ما در دانشگاه صنعتی دولتی نیز می‌گفتید تولید بذر یک کار هایتک است و شما نمی‌توانید این کار را انجام دهید، اما ما این کار را ادامه داده تا توانستیم بذر هیبرید خیار گلخانه‌ای را تولید کنیم و آزمایش‌های لازم را انجام داده و با بهترین نمونه‌های خارجی مقایسه کنیم.»
عضو کمیته ملی بذر دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: «به این نتیجه رسیدیم که بذر هیبرید خیار گلخانه‌ای که در دانشگاه آزاد اسلامی تولید شده است و کاملا با نمونه‌های خارجی با قیمت بسیار پایین‌تر و تطابق اقلیمی برابری می‌کند. به همین ترتیب کار را ادامه داده و چندین رقم خیار را تولید کردیم.»
سلیمانی گفت: «در سال گذشته دکتر طهرانچی مساله بذر را پیگیری کرده و با حضور در واحد اصفهان بر تولید بذرهای هیبریدی تاکید کردند. درنهایت به این نتیجه رسیدیم که این یک اقدام ملی است و باید به شکل ملی به آن نگاه کرد. دکتر طهرانچی هم به تولید بذر به شکل ملی تاکید کردند. در اسفندماه سال گذشته از تمام متخصصان اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی دعوت کردیم و در واحد اصفهان کمیته بذر تشکیل شد. چندین کارگروه نیز به‌طور مشخص تعیین و نقشه راه نیز مشخص شد.»
او با بیان اینکه در اسفندماه به دلیل شیوع ویروس کرونا مقداری کار با وقفه ادامه پیدا کرد، تاکید کرد: «البته دست از کار نکشیدیم و به شکل الکترونیکی کار را دنبال کردیم. پروژه کلانی تحت عنوان کمیته ملی بذر تعریف شد که در این پروژه نقشه راه مشخص و گیاهانی که قرار است تولید شوند، انتخاب شدند.»
رئیس مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان تصریح کرد: «ریز پروژه‌هایی در این طرح تعریف شده‌اند و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در اقصی نقاط ایران می‌توانند در این پروژه شرکت داشته باشند. در آخرین جلسه که دو هفته پیش به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، پروژه تدوین و به سازمان مرکزی ارسال شد تا مورد بررسی قرار بگیرد.»
او با بیان اینکه تاکنون پنج رقم هیبرید خیار گلخانه‌ای تولید کرده‌ایم توضیح داد: «این پنج هیبرید به نام‌های صبا، سنا، سها، صنم و سامان است؛ اینها برندهایی است که بذر خیارهای مختلف با این نام‌ها تولید و به فروش می‌رسد که سازگاری اقلیمی خوبی نیز دارند.»
تولید بذر خیار گلخانه‌ای با قیمت 400 تومان
به گفته سلیمانی قیمت یک بذر خیار خراجی حدود 1100 تومان است و این درحالی است که همین بذر با کیفیت مشابه خارجی با قیمت 400 تومان در دانشگاه آزاد اسلامی تولید می‌شود.
او گفت: «همچنین سه رقم گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای با نام‌های هانا، هما و هیوا رو تولید کرده‌ایم که پنج رقم دیگر نیز درحال ثبت است. فلفل گلخانه‌ای در رنگ‌های قرمز و نارنجی نیز نزدیک به تولید است و ملون‌ها شامل خربزه، طالبی و گرمک را نیز هدف‌گذاری کرده‌ایم که ان‌شاءالله امسال معرفی خواهند شد. تولید هندوانه نیز از سال 92 آغاز شده است و منتظر نتیجه‌گیری آن هستیم؛ گیاهان کنجد و پیاز را نیز هدف‌گذاری کرده‌ایم.»
کشور را از واردات بذر بی‌نیاز می‌کنیم
عضو کمیته ملی بذر درباره هدف دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص تولید بذرهای هیبریدی توضیح داد: «هدف‌مان این است که هر بذری که مشکل واردات و تحریم دارد یا ممکن است قیمت آن تغییر پیدا کرده و کشور را با مشکل مواجه کند، تولید کنیم. برای ما فرقی نمی‌کند که کدام بذرها را در کشور تولید کنیم بلکه هدف‌مان این است که کشور را از واردات بذر بی‌نیاز کنیم؛ کمیته ملی بذر نیز به همین دلیل و به خاطر حساسیت‌هایی که در این زمینه وجود داشت، تشکیل شد.»
او با بیان اینکه در وهله اول حداقل 10 استان دانشگاهی باید در این پروژه درگیر شوند، اضافه کرد: «در استان نیز ممکن است واحدهای متفاوتی وارد کار شده و درنهایت تمام واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر ایران درگیر این مساله خواهند شد اما فعلا برای 10 استان برنامه‌ریزی صورت گرفته است و منتظر هستیم تا پروژه در سازمان مرکزی نهایی و عملیاتی شود.»
سلیمانی در ادامه تصریح کرد: «البته برخی از استان‌ها مثل استان‌های جنوبی، رودان و جیرفت قبل از اینکه این پروژه را تعریف کنیم به دلیل آزمایش، مناطق درگیر این موضوع بودند. حالا قرار است هر استانی باتوجه به نقشه راهی که وجود دارد در هر پروژه‌ای که به آن علاقه‌مند بوده یا توانایی آن را دارد وارد شده و کار تولید بذر را پیگیری کند. آنها می‌توانند طبق روش‌هایی که در کمیته ملی بذر مشخص شده وارد ریزپروژه‌ها شده و اگر نیاز به آموزش دارند در شرکت نگین بذر دانش، آموزش دیده و کار را انجام دهند.»
برای خرید 100 میلیون بذر خیار حدود 110 میلیارد تومان ارز از کشور خارج می‌شود
رئیس مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان اضافه کرد: «درحال حاضر به حدود 800 میلیون بذر گیاهان مختلف در کشور نیاز داریم که وارد کشور می‌شوند. به‌طور مثال باتوجه به سطح گلخانه‌های ما در کشور حدود 100 میلیون بذر هیبریدی گیاه خیار را تولید می‌کنیم. قیمت هر دانه بذر خارجی حدود 1100 تا 1200 تومان است اما آنچه که ما تولید کرده و وارد بازار می‌کنیم از 400 تومان تا نهایت 600 تومان است. بنابرین می‌توان دید که برای خرید 100 میلیون بذر خیار حدود 110 میلیارد تومان ارز از کشور خارج می‌شود. با این اوصاف رقم بزرگی می‌تواند به کشور کمک و از خروج ارز جلوگیری کرده و از طرف دیگر وابستگی‌ای که در این زمینه وجود دارد را مرتفع کند.»
او توضیح داد: «زمانی می‌گفتیم گندم سلاح سبز است و باید خودمان این گیاه را تولید کنیم؛ همین مساله درخصوص صیفی‌جات نیز وجود دارد. شما تصور کنید درصورت تحریم‌ها بذر گیاه گلخانه‌ای به کشور وارد نشود؛ چه اتفاقی می‌افتد؟ درحال حاضر سطح زیرکشت محصولات گلخانه‌ای صیفی‌جات بیش از 8 هزار هکتار و سطح زیرکشت محصولات فضای باز آن نیز بیش از 635 هزار هکتار است. فقط برای محصول خیار گلخانه‌ای حدود 560 میلیون بذر موردنیاز است. قیمت بذر خیار وارداتی بین 900 تا 1200 تومان است که این امر نشان‌دهنده اهمیت تولید داخلی است. ضمن اینکه بذر تولیدی داخلی با اقلیم کشور کاملا تطابق دارد.»
تامین 50 درصد نیاز کشور توسط دانشگاه آزاد اسلامی در آینده نزدیک
عضو کمیته ملی بذر دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه یکی از دلایلی که مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی به فکر تولید بذر هیبریدی افتادند به دلیل اهمیت این موضوع است، توضیح داد: «تولید بذرهای هیبریدی می‌تواند به ما کمک کرده و مصداق بازر در پدافند غیرعامل و اقتصاد مقاومتی باشد.»
سلیمانی در پایان گفت: «درحال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند 30 درصد نیاز کشور را در تولید بذرهای هیبرید سبزی و صیفی‌جات مرتفع کند اما در آینده یعنی زمانی که تمام واحدها وارد پروژه شده و از تمام امکانات دانشگاه آزاد اسلامی استفاده شود، بیش از 50 درصد از نیاز کشور را مرتفع خواهد کرد.»
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار
مطالب پیشنهادی
