معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مطرح کرد
به گزارش «فرهیختگان»، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، باشگاهی در قلب دانشگاه آزاد اسلامی برای حمایت از استعدادهای درخشان است؛ باشگاهی که تاکنون برای اجرایی‌کردن منویات مقام‌معظم‌رهبری برای جلوگیری از فرارمغزها گام‌های اساسی برداشته است. باشگاه پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی طی 22 سال فعالیت خود در هر برهه ماموریت‌های خاصی متناسب با اهداف دانشگاه آزاد اسلامی داشته است و حالا در دوره جدید خود می‌خواهد هم‌راستا با هدف دانشگاه آزاد اسلامی که همان رسیدن به یک دانشگاه نسل چهارم است به‌عنوان موتور محرک این هدف عمل کند. یعنی نسل جوانی را تربیت کند که برای حل مسائل کشور توانمند هستند.
فربد رزازی، معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید قرار است ابتدا افرادی تربیت شوند که انگیزه و خودباوری داشته و در قدم بعدی روحیه حل مساله داشته باشند؛ یعنی بلد باشند آسیب‌شناسی کرده و راه‌حل ارائه دهند. در قدم سوم از این افراد خواسته می‌شود کار توسعه دانش برای کاربرد را پیگیری کنند.
به گفته او خروجی باشگاه پژوهشگران افرادی هستند که شخصیت پژوهشی دارند و این شخصیت را از طریق تجربه و مشق پژوهش به دست آورده‌اند.
ساماندهی انجمن‌های علمی و دانشجویی سیاست دیگری است که قرار است در باشگاه پژوهشگران دنبال شود؛ آن‌طور که رزازی می‌گوید درحال حاضر حدود 210 انجمن فعال در دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارند که البته قرار است این تعداد افزایش پیدا کند.
به گفته او انجمن‌ها بازوی اجرایی و موتور محرکه فعالیت‌ها و دروازه اصلی ورود به باشگاه محسوب می‌شوند. به‌عبارت بهتر می‌توان گفت انجمن‌ها مصداق فعالیت‌های خودجوش دانشجویی هستند. باشگاه پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی این روزها درحال سرمایه‌گذاری جدی در حوزه انجمن‌های علمی و دانشجویی است.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در هر دوره ماموریتی را برعهده داشته است؛ ماموریت باشگاه در حال حاضر چیست؟
در ابتدای سال مالی و تحصیلی جدید قرار داریم؛ به‌عبارتی از آنجایی که سال مالی و تحصیلی دانشگاه از ابتدای شهریور آغاز می‌شود در ابتدای سال کاری جدید خود هستیم. باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی از ابتدای فعالیت خود یعنی طی 20سال گذشته دوره‌های مختلفی را برمبنای اهداف متفاوت دانشگاه دنبال کرده است؛ دانشگاه آزاد اسلامی ابتدا آموزش‌محور بوده و باشگاه نیز به‌عنوان فضای مکمل دانشگاه محل پژوهش بوده است؛ باشگاه پژوهشگران به‌دنبال این بوده که بتواند دانشگاه آزاد اسلامی را یک دانشگاه نسل دوم و پژوهشی کند. وقتی که دانشگاه آزاد اسلامی یک دانشگاه پژوهش‌محور و نسل دوم شد، نگاه باشگاه، نگاه ترویج کارآفرینی بود. باشگاه به‌دنبال این بوده است تا افراد کارآفرین بتوانند دانشگاه را به نسل سوم نزدیک کنند. زمانی که درآمد دانشگاه کاهش پیدا کرد، دانشگاه را به‌عنوان محلی برای درآمدزایی غیرشهریه‌ای دیدند و به محل کسب درآمد نیز موازی با کارآفرینی نگاه می‌کردند چنان‌که مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری راه‌اندازی شدند.
از آنجایی‌که درحال حاضر چشم‌انداز دانشگاه رسیدن به یک دانشگاه نسل چهارم است و می‌خواهد یک دانشگاه اجتماعی و حل مساله باشد، چشم‌انداز باشگاه نیز این است که بتواند موتور محرک این هدف دانشگاه باشد. یعنی نسل جوانی را تربیت کند که به آینده امیدوار، نسبت به جامعه خود مسئولیت‌پذیر و برای حل مسائل کشور توانمند هستند. لذا برنامه‌هایی که در سال گذشته تدوین کردیم و در سال جدید تحصیلی آینده آنها را پیگیری و به‌طور ویژه این اهداف را دنبال خواهیم کرد.
می‌خواهیم نیروی انسانی متخصص و دغدغه‌مند تربیت کنیم
زمانی در باشگاه، هدف‌مان تولید مقاله بیشتر بود؛ به‌عبارتی نگاه‌مان در دانشگاه نسل دوم تولید علم بود. زمانی اختراع و کارآفرینی و حرکت به سمت تولید محصول و در برهه دیگر کسب درآمد را دنبال می‌کردیم اما الان نگاه‌مان این است که بتوانیم نیروی انسانی متخصص و دغدغه‌مند تربیت کنیم. بنابراین درحال حاضر خروجی باشگاه نیروهای انسانی است؛ تولید محصول مدنظر ما نیست. به بیان دیگر می‌خواهم بگویم چند نیروی متخصص و با چه ویژگی‌هایی را تحویل جامعه داده‌ایم. از این جهت در برنامه‌ها درصدد هستیم در ابتدا افرادی را تربیت کنیم که انگیزه و خودباوری داشته و در قدم بعدی روحیه حل مساله داشته باشند؛ یعنی بلد باشند آسیب‌شناسی کرده و راه‌حل ارائه دهند. در قدم سوم از این افراد می‌خواهیم تا به جای آنکه در رمز دانش کار پژوهشی انجام دهند بتوانند کار «R&D» انجام دهند، یعنی کار توسعه دانش برای کاربرد را پیگیری کنند، چراکه این توانایی در کشور بسیار موردنیاز است. در چنین صورتی است که در کار گروهی و مدیریت نیز توانمند شده و توانمندی‌های مهارتی منجر به شغل آنها نیز رشد پیدا می‌کند. اینها اهدافی بوده که در برنامه‌های خود دنبال می‌کنیم.
رویکرد باشگاه، یادگیری از طریق تجربه‌کردن است
حمایت‌تان از نیروی انسانی متخصص چگونه است؟
در برنامه‌های میانه سال گذشته تا امروز، برنامه‌های ما به این سمت رفته است که حمایت از پژوهش را به‌معنای حمایت مستقیم مالی کمتر کرده و از یک ارگان و سازمان حمایت‌محور به یک سازمان و ارگان فعالیت‌محور تبدیل شویم. نمی‌خواهیم دانشجویان را به‌صورت کلاسیک آموزش دهیم یعنی دانشگاه خود این نقش را دارد و مبدا و مرجع آموزش کلاسیک است و ما نیازمند این نیستیم که این فرآیند را تکرار کنیم، چراکه دانشگاه خود این نقش را ایفا می‌کند. رویکرد باشگاه، یادگیری ازطریق تجربه کردن است. لذا آموزش‌ها و توانمندسازی کلاسیک به‌عنوان فعالیت‌های حداقلی و خودجوش دنبال خواهد شد. خروجی ما افرادی هستند که شخصیت پژوهشی دارند و این شخصیت را از طریق تجربه و مشق پژوهش به دست آورده‌اند.
گفتید به سمت تربیت نیروی انسانی متخصص برای رسیدن به دانشگاه نسل چهارم حرکت می‌کنید؛ برای جذب استعدادهای درخشان و نیروهای توانمند ایرانیان مقیم خارج نیز برنامه‌ای دارید؟
همان‌طور که گفتم یک برنامه در دست داریم تا افرادی که عضو اصلی باشگاه می‌شوند چه کسانی باشند. قطعا اعضای اصلی باشگاه افرادی هستند که دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی هستند و برنامه هدفمندی نیز برای تربیت آنها چیده شده است. اما باید از توانمندی افراد خارج از باشگاه نیز استفاده کنیم؛ درنتیجه جایگاه‌هایی نظیر عضو وابسته و عضو افتخاری تعریف کردیم. به‌دنبال این نیستیم تا از این افراد حمایت کنیم بلکه می‌خواهیم از توانمندی آنها برای توانمند کردن و رشد اعضای اصلی باشگاه و دانشجویان فعلی دانشگاه استفاده کنیم. بسیاری از افرادی که الان یا خارج از کشور هستند یا داخل کشور بوده اما دیگر دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی نیستند، نیازمند حمایت‌های مادی مستقیم نیستند چون بودجه دانشگاه به حمایت از دانشجویان خود نیز نمی‌رسد. این افراد نیازمند حمایت شغلی و معنوی هستند که به‌خصوص ازطریق تفاهمنامه‌ها ایجاد می‌شود. با توجه اینکه باشگاه یک نوع مرکزیت برای هدایت استعدادهای مختلف دارد، بسیاری از این اعضا که قبلا دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی بوده یا در خارج از کشور حضور دارند می‌توانند از امکاناتی که توسط تفاهمنامه‌ها برای ارتقای حرفه‌ای و تسهیلات شغلی و زندگی آنها ایجاد می‌شود، استفاده کنند.
مترکردن دانشگاه‌ها با مقاله در ابعاد جهانی متحول شده است
همان‌طور که گفتید در رویکرد جدید به سمت مقاله‌محوری و تولید مقاله حرکت نمی‌کنید؛ اما انتشار مقالات در پایگاه‌های خارجی مثل اسکپوس باعث صعود رکورد علمی دانشگاه بین دانشگاه‌های جهان می‌شود. الان چند مقاله در پایگاه‌های خارجی وجود دارد که به نام باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی است؟
آمار دقیقی از این مقالات ندارم اما پیش از این بخش قابل‌توجهی از مقالاتی که از دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه‌های علمی ثبت می‌شد به نام باشگاه پژوهشگران جوان بود. اما باید به این نکته توجه کرد که بخش تحصیلات تکمیلی دانشگاه به‌طور جدی رشد کرده و تولید علم به‌معنی کلاسیک، یعنی انجام پژوهش مرز دانش و سپس استخراج مقاله (گزارش دادن پژوهش به‌صورت مقاله) به‌صورت یک روند جاری و کلاسیک محیط‌های دانشگاهی تبدیل شده است. زمانی باشگاه این ماموریت را برعهده داشت که دانشگاه در تولید مقالات ضعف داشته یعنی تعداد مقالات آن کم بوده است، به همین دلیل باشگاه تعداد زیادی از مقالات را عهده‌دار می‌شد. درحال حاضر با توجه به اینکه دانشگاه این ماموریت را به‌خوبی انجام می‌دهد و تحصیلات تکمیلی در مقطع ارشد و دکتری موظف به تولید علم است، برای ماموریت رسمی باشگاه نمی‌توان این موضوع را در نظر گرفت. اگرچه طرح‌های پژوهشی که درحال حاضر در باشگاه انجام می‌شود منجر به محصول، اختراع و مقاله می‌شوند و ما جلوی این موضوع را نمی‌گیریم اما رویکرد و نگاه باشگاه به این سمت نیست. الان نیاز و چشم‌انداز دانشگاه این نیست که به سمت پژوهش مرز دانش حرکت کنیم؛ متر کردن دانشگاه‌ها با مقاله در ابعاد جهانی نیز متحول شده است، به‌عبارتی روش قبلی اندازه‌گیری دانشگاه‌ها نیز مانند قبل خریدار ندارد.
افراد فقط برمبنای اینکه استعدادی دارند یا خیر شناسایی می‌شوند
در یک‌سال گذشته در آیین‌نامه‌های باشگاه تغییراتی ایجاد شد؛ به‌طور مثال آیین‌نامه عضویت دانشجویی و دانش‌آموزی تغییر کرد. علت این تغییرات چه بود؟
در سال مالی گذشته از دیدگاه قواعد و آیین‌نامه‌ها نیازمند بازنگری بودیم تا بتوانیم توسط این آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها به اهدافی که به‌عنوان چشم‌انداز باشگاه ترسیم کردیم، برسیم. در همین راستا آیین‌نامه عضویت دانشجویی و دانش‌آموزی تغییر کرد، به‌گونه‌ای که بیشتر به دانشجویان خودمان سرویس دهد؛ به‌خصوص حمایت‌های مالی دانشگاه مستقیما به دانشجویان و دانش‌آموزان خودمان اختصاص پیدا کند نه افراد دیگری که خارج از مجموعه دانشگاه هستند. دومین نگاه‌مان در این آیین‌نامه این بود که استعدادها و توجه به دستاوردهای آنها، فقط برمبنای اینکه استعدادی دارند یا خیر شناسایی شوند؛ یعنی نگاه حداقلی به دستاوردها برای انتخاب استعداد باشد. به‌عبارتی به این صورت نباشد که کسی که دستاوردهای زیادی دارد از جهت عضویت فرد برجسته‌تری حساب شود، چراکه افراد باید در ساختار باشگاه پژوهشگران با فعالیت‌های خود کم‌کم رشد کنند.
آیین‌نامه تسهیلات نیز تغییر کرد و تلاش شد بستری برای استفاده از ظرفیت‌های کشور برای رشد اعضای باشگاه و تمام دانشجویان و دانش‌آموزان مرتبط با دانشگاه آزاد اسلامی مهیا شود. آیین‌نامه نظارت و ارزیابی باشگاه‌ها نیز تغییر کرد و آیین‌نامه انجمن‌های علمی دانشجویی ان‌شاءالله به‌زودی در هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی نیز مصوب خواهد شد تا شاهد تحرک جدیدی در انجمن‌های علمی باشیم. این فرآیند همچنان نیز ادامه دارد و در سال جدید این رویکرد را به‌صورت پویا و زنده پیگیری خواهیم کرد.
در بخش مسابقات چه اتفاقاتی افتاد؟ پیش از شیوع کرونا این مسابقات به‌صورت حضوری بود اما بعد از شیوع این بیماری به صورت مجازی دنبال شد. الان این مسابقات در چه مرحله‌ای است و چند مسابقه انجام شده است؟
در بخش مسابقات برنامه‌مان این است که از مسابقات کلاسیک و شناخته‌شده فاصله بیشتری بگیریم و سعی کنیم اکثر رشته‌های تحصیلی را با تنوع مسابقات خود بپوشانیم. مسابقات جدید برمبنای نیازهای کشور طراحی شده و مشکلات واقعی کشور را با حمایت صنایع در سال جدید به‌عنوان مسابقه بین دانشجویان برگزار خواهیم کرد. همچنین مسابقات خارجی را بررسی و بومی کرده و از این موضوع نیز غافل نیستیم. سال گذشته به تعداد استان‌ها، مسابقه ملی طراحی کردیم و تا پیش از شیوع ویروس کرونا، برنامه‌ریزی و اجرای 28 مسابقه آغاز و بیشتر از 10 مسابقه اجرا و نتایج آن نیز اعلام شد. این مسابقات مبنای ایجاد انگیزه و شور و هیجان علمی است و به دانشجویان کمک می‌کند تا در فضای علمی اشتیاق خود را نشان دهند.
بعد از شیوع کرونا به‌علت آنکه نمی‌توانستیم این مسابقات را به‌صورت حضوری برگزار کنیم به‌سمت برنامه‌های مجازی حرکت کردیم. نکته کلیدی مسابقات این است که جایزه مسابقات نیز از جنس فعالیت بوده و طرح پژوهشی را به‌عنوان جایزه به دانشجویان خواهیم داد. درحال حاضر نیز در هفته چند مسابقه مجازی در باشگاه‌های مختلف کشور برگزار می‌شود. این موضوع کمک کرد که بتوانیم از فضای مجازی استفاده و در حال حاضر در این زمینه مسلط‌تر عمل می‌کنیم.
انجمن‌ها دروازه اصلی ورود به باشگاه محسوب می‌شوند
برنامه شما برای انجمن‌های علمی دانشجویی چیست؟
انجمن‌های علمی و دانشجویی در یک‌سال گذشته، یعنی قبل از تغییر رویکردمان، در اختیار باشگاه نبود و یک وقفه‌ای نیز در هدایت آنها ایجاد شده و عملا فعالیت انجمن‌ها کم شده بود. الان به‌عنوان بازوی اجرایی و موتورمحرکه فعالیت‌ها به انجمن‌ها نگاه می‌کنیم و درنتیجه کل دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی (حتی اگر عضو اصلی باشگاه نباشند) ازطریق انجمن‌ها مخاطب باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان هستند؛ بنابراین انجمن‌ها دروازه اصلی ورود به باشگاه محسوب می‌شوند. به‌عبارت بهتر می‌توان گفت انجمن‌ها مصداق فعالیت‌های خودجوش دانشجویی هستند. به همین دلیل درحال سرمایه‌گذاری جدی در حوزه انجمن‌های علمی و دانشجویی بوده و امیدواریم محمل کارهای باشگاهی دانشجویان حاضر در انجمن‌ها از جهت اجرایی و مدیریتی باشند نه روسا و مدیران باشگاه‌ها. هدایت کلی به‌عهده همکاران در حوزه مدیریتی و اعضای هیات‌علمی خواهد بود. کمیسیون انجمن‌ها فعال شده و در سال تحصیلی جدید این موضوع را به‌صورت جدی‌تر در برنامه داریم.
در انجمن‌ها دخالت حداقلی اجرایی خواهیم داشت
ارزیابی انجمن‌ها را نیز در دستورکار دارید؟
کاری که در سال تحصیلی آینده در دستورکار داریم، ارزیابی انجمن‌هاست که آیین‌نامه آن آماده شده و اجرایی خواهد شد و براساس آن، امیدواریم این ارزیابی محمل فعال‌سازی و جهت‌دهی به حرکت‌های انجمنی دانشجویی باشد تا انجمن‌ها بتوانند جهت‌گیری فعالیت‌های خود را براساس معیارهای ارزیابی شکل دهند. در انجمن‌ها تلاش می‌کنیم دخالت حداقلی اجرایی داشته باشیم و فقط از نظر ارائه معیارهای ارزیابی جهت‌دهی را انجام داده و کار را به خود دانشجویان بسپاریم.
در حوزه انجمن‌های علمی و دانشجویی در سال تحصیلی آینده، شبکه‌سازی اعضای انجمن‌ها و باشگاه پژوهشگران را در دستورکار داریم تا بزرگ‌ترین شبکه علمی دانشجویی کشور را ایجاد کنیم که امیدواریم نتایج آن برای کشور مثمرثمر باشد. این شبکه هم‌افزایی اعضا و هم‌افزایی انجمن و اعضای باشگاه را ایجاد خواهد کرد و به نظر می‌آید این موضوع می‌تواند باعث ارتباطات علمی، ترویج علم و ایجاد یک پروفایل به‌ازای هر فرد فعال انجمنی و هر فرد فعال در باشگاه باشد. اصولا یک انجمن خود یک شبکه محلی محسوب می‌شود و ما به‌دنبال ایجاد یک شبکه کشوری با حضور گروه‌هایی به اسم انجمن هستیم.
حضور 210 انجمن فعال در دانشگاه آزاد اسلامی
درحال حاضر چند انجمن فعال در باشگاه پژوهشگران وجود دارد؟
در طول زمان و در طول عمر دانشگاه آزاد اسلامی انجمن‌های زیادی متولد شده بودند که بعد از تولد به دلایل مختلف، تعطیل شده و دانشجویی در آنها فعال نبود؛ به‌عبارتی یک مجوز روی کاغذ بودند. ما باید حجم زیاد این انجمن‌ها را سازماندهی می‌کردیم تا ببینیم چند انجمن فعال داریم. درحال حاضر در کل دانشگاه آزاد اسلامی حدود 210 انجمن فعال داریم ولی اینها انجمن‌هایی هستند که درحال فعالیت بوده و دانشجو در آنها حضور دارد. برایمان مهم است که انجمن‌های فعال و غیرفعال را احصا کنیم، چراکه به‌دنبال حمایت از آنها بوده و می‌خواهیم مستقیما به برنامه‌های آنها بودجه اختصاص داده و درعین‌حال فعالیت‌های آنها را در محیط دانشگاه تسهیل کنیم. وقتی تعداد زیادی انجمن غیرفعال در دانشگاه حضور داشته باشد انجمن‌ها جدی گرفته نمی‌شوند. امیدواریم انجمن‌های فعال گسترش پیدا کرده و هر رشته‌ای در هر واحد دانشگاهی حداقل یک انجمن داشته باشد. به‌عبارتی تمام دانشجویان دانشگاه با یک انجمن پوشش داده شوند و در این صورت دست باشگاه به تمام دانشجویان خواهد رسید.
ایجاد شبکه‌ای برای دسترسی اعضای انجمن‌ها به یکدیگر
چرا حتی یک اتحادیه برای انجمن‌ها وجود ندارد؟
برنامه ابتدایی این بود که این اتحادیه را ایجاد کنیم اما دیدیم علاوه‌بر اتحادیه احتیاج دارند تا مدیران آنها مثل یک صنف بتوانند با هم تعامل داشته و تک‌تک اعضا نیز باید بتوانند با یکدیگر تعامل کنند. بنابراین به این نتیجه رسیدیم که شبکه‌ای احتیاج داریم تا اعضای انجمن‌ها در یک بستر مجازی بتوانند به یکدیگر دسترسی داشته باشند. درنتیجه اگر به‌طور مثال 20 انجمن فعال در زمینه مهندسی عمران وجود دارد و هرکدام 100 عضو دارند باید بتوانیم مدلی را پیاده کنیم که دوهزار نفر در یک انجمن عمران بتوانند از قابلیت‌ها و رسوب دانشی که در این انجمن‌ها ایجاد می‌شود، استفاده کنند. با این اوصاف نیازمند چیزی بیشتر از اتحادیه هستیم و کوچک‌ترین برنامه شبکه‌سازی ایجاد اتحادیه است. چیزی که بیشتر به آن نیاز داریم یک محیط شبکه شده اعضایی است که در انجمن‌ها حاضر هستند (ازجمله مدیران دانشجویی و تمام دانشجویان فعال). نکته دیگر اینکه انجمن‌های علمی دانشجویی وظیفه صنفی ندارند و اساسنامه انجمن‌ها نیز آنها را از فعالیت‌های حزبی، جناحی و سیاسی برحذر می‌دارد و عنوان اتحادیه این خطر را ایجاد می‌کند که ما را به سمت یک نگاه صنفی ببرد، درحالی‌که نگاه شبکه این مساله را ایجاد نمی‌کند.
در زمینه اعطای طرح پژوهشی به دانشجویان چگونه عمل می‌کنید؟
ابزار جدی فعالیت‌های پژوهشی باشگاه، اعطای طرح پژوهشی به دانشجویان بوده است. از زمستان سال گذشته برنامه‌ای را با نام فراخوان طرح‌های تحقیقاتی (فطرت) آغاز کردیم. این برنامه شامل یک قسمت هسته‌ای است که در این قسمت طرحی به‌عنوان مشق پژوهش بر مبنای محورهای اعلام شده که در هر فصل اعلام می‌شود به دانشجویان داده می‌شود. این طرح در فصل بهار و تابستان براساس موضوعات مرتبط با کرونا (موضوعات اجتماعی، پزشکی، مهندسی، علوم انسانی و... ) اعلام شد. این مشق و فعالیت پژوهشی به‌صورت مستقیم توسط اعطای گرنت پژوهشی به دانشجو حمایت شده و با یک رویداد ابتدایی تکمیل می‌شود تا بتواند دانشجویان بیشتری را تحت‌پوشش قرار دهد.
این رویداد انتخابی به چه شکل است؟
با توجه به اینکه بودجه طرح‌های پژوهشی محدود است و ما نمی‌توانیم به تمام دانشجویان دانشگاه و حتی تمام اعضای باشگاه طرح اعطا کنیم، طرح‌های پیشنهادی را با یک رویداد به طرح‌های انتخاب‌شده تبدیل می‌کنیم. دانشجویانی که وارد فرآیند طرح می‌شوند در ادامه نیازمند توانمندسازی پژوهشی هستند یعنی باید پژوهش را به شکل تجربی و دوره‌های کوتاه‌مدت و وبینار‌هایی که در این راستا برگزار می‌شود یاد بگیرند. امیدواریم این برنامه تاثیر خود را در توسعه نیروی انسانی دانشگاه آزاد اسلامی به‌طور جدی داشته باشد و دانشجویان توانمندی را براساس مدل طرح‌های تحقیقاتی که محور فعالیت‌های آینده خواهد بود، تربیت کنیم.
دانشجویان براساس فعالیت‌های دانشجومحور توانمند می‌شوند
برای توانمندسازی دانشجویان چگونه عمل می‌کنید؟ آیا از همان روش آموزشی که در کلاس درس دانشگاه وجود دارد استفاده می‌شود؟
برنامه‌های توانمندسازی‌مان در زمینه دانشجویی این است که دانشجویان براساس فعالیت‌های دانشجومحور (یا به‌صورت خودجوش یا به شکل فعالیت‌های انجمنی) توانمند شوند. واقعیت این است که نمی‌توانیم مدل کلاسیک یا کارگاهی آموزش را حذف کنیم، چراکه مدل آکادمیک نیز مورد احتیاج است. اما نگاه‌مان آموزش موضوعاتی نیست که سر کلاس به دانشجویان یاد داده می‌شود بلکه باید آموزش مکمل نیز داشته باشیم. این آموزش مکمل از دیدگاه توانمندسازی برای اینکه به حرفه و شغل منجر شود، توانمندسازی در زمینه‌هایی که یک پژوهشگر به‌عنوان ابزار پژوهش احتیاج دارد و البته برنامه‌های مشترکی که با صاحبان مشاغل و صنایع دنبال می‌کنیم، خواهد بود. ان‌شاءالله در سال پیش‌رو تفاهمنامه‌هایی که در رشته‌های مختلف تحصیلی در جریان داریم و همچنین تفاهمنامه‌هایی که در دست داریم باعث شود برنامه‌های مشترکی را با صاحبان صنایع داشته باشیم تا علمی که دانشجویان سر کلاس یاد گرفتند به مهارتی تبدیل شود که در محیط‌های شغلی به آن احتیاج دارند. این برنامه‌ها در شرایط حاضر بیشتر غیرحضوری و به‌صورت وبینار است.
فرآیند ترویج علم را در دستورکار قرار داده و کمتر به‌دنبال تولید علم هستیم
از جهت سازماندهی محتوایی و سازماندهی شبکه مدرسین این دوره‌ها به‌دنبال یک دیدگاه مدیریت دانش هستیم؛ این مدیریت دانش یک محیط پویاست و در عین حال محتوای ماندگاری را ایجاد می‌کند که در این زمینه برنامه‌ریزی لازم انجام شده است و ان‌شاءالله در سال جدید با ابزارهای بر مبنای فناوری اطلاعات این مدل مدیریت دانش را پیاده خواهیم کرد. در این فرآیند ترویج علم را در دستور کار قرار داده و کمتر به‌دنبال تولید علم هستیم. به عبارت بهتر می‌خواهیم علم را به مهارتی که ارزش فعالیت شغلی و حرفه‌ای دارد تبدیل کنیم و ان‌شاءالله باشگاه در آینده نزدیک به‌عنوان بزرگ‌ترین ناشر ترویجی علمی کشور شناخته خواهد شد و فکر می‌کنم با توجه به ابعاد دانشگاه، تعداد اعضای هیات‌علمی و دیگر ظرفیت‌های بتواند در این زمینه پیش رود.
ارائه تسهیلات به اعضای باشگاه بر چه اصول و مبنایی است؟
نگاه‌مان در سال گذشته در زمینه تسهیلات یک چرخش جدی داشته است؛ در سال‌های گذشته، نگاه ارائه تسهیلات به‌عنوان جایزه فعالیت شناخته می‌شد اما الان تسهیلات را برای انجام فعالیت ارائه می‌دهیم. نمونه آن همین طرح‌های پژوهشی است؛ این طرح‌ها مدلی است که در آن مستقیما به دانشجو پول می‌دهیم که بتواند پروژه خود را انجام دهد. درواقع به او نمی‌گوییم اگر پروژه خود را انجام داده و مقاله چاپ کرد به او تسهیلات به‌عنوان جایزه مقاله می‌دهیم.
در زمینه ارائه تسهیلات محدودیت منابع ندارید؟
با توجه به محدودیت منابعی که در زمینه تسهیلات داریم به‌شدت دنبال این هستیم تا منابع بودجه‌ای را که از داخل دانشگاه جذب می‌کنیم صرف فعالیت‌های باشگاهی کرده و در عین حال تسهیلاتی را چه مادی و چه معنوی از خارج دانشگاه جذب کنیم؛ به‌طور مثال امکانات تامین شغل، امکانات خدمت سربازی و امکانات توانمندسازی با صنایع و سازمان‌هایی که هدایت شغلی برعهده دارند. تفاهمنامه‌ای که زمستان سال گذشته در همین راستا با ستاد نانو به امضا رسید، محیط مناسبی را برای رشد دانشجویان در این زمینه ایجاد کرد. همچنین تفاهمنامه‌ای که با وزارت کار برای کارورزی و اشتغال دانشجویان منعقد شد، محیط مناسبی را برای رشد دانشجویان در زمینه شغل‌یابی حین و بعد از تحصیل ایجاد کرد.
جذب استعدادهای درخشان باشگاه به‌عنوان عضو هیات‌علمی دانشگاه
به نظر می‌رسد دانشگاه آزاد اسلامی نیز به‌عنوان یک سازمان بزرگ جایگاه مهم برای جذب دانشجویان توانا خواهد بود و ان‌شاءالله این بستر سال آینده اجرایی خواهد شد. البته این بستر روی کاغذ فراهم شده اما باید به دستورالعمل‌هایی اجرایی تبدیل شود. این موضوع را در دانشگاه پیگیری و رضایت بخش‌های مختلف دانشگاه را جلب کردیم. چه در زمینه جذب همکاران در بخش کارکنان و چه در بخش توانایی دانشجویان در آزمایشگاه و مراکز تحقیقاتی و جذب دانشجویان توانا به‌خصوص استعدادهای درخشان باشگاه به‌عنوان عضو هیات‌علمی تا امکان استفاده اعضا از دانشگاه به‌عنوان محیط شغلی در سال جدید مهیا شود.
در عضو‌گیری دانش‌آموزی چه تغییراتی ایجاد شده است؟
در زمینه معاونت دانش‌آموزی نیز فعالیت‌هایی انجام شد؛ در زمینه دانشجویی می‌توانیم غیرمتمرکز رفتار کنیم و به ازای هر واحد دانشگاهی باشگاهی داشته باشیم و این باشگاه مدیریت فعالیت‌های باشگاهی داخل واحد را برعهده بگیرد. اما این مدل برای مدارس قابل‌اجرا نیست. بنابراین برنامه‌ریزی به‌صورت متمرکز انجام شده است و سال گذشته مسابقات کشوری نیز درحال برنامه‌ریزی بود و حتی انتظار می‌رفت اردیبهشت امسال جشنواره فرهیختگان سینا در واحد علوم‌وتحقیقات اجرایی شود و جشنواره اختراعات نیز برنامه‌ریزی شده بود. این جشنواره‌ها با هدف انگیزه ساختن برای دانش‌آموزان یعنی انگیزه ساختن به‌عنوان همان اهدافی که برای دانشجویان داشتیم، برنامه‌ریزی شد؛ یعنی فردی که در آینده در کشور تاثیر‌گذار بوده، نسبت به کشور و محیط اطراف خود احساس مسئولیت کند. البته یک هدف جانبی نیز در دستورکار قرار دادیم. در این هدف در برنامه‌های دانش‌آموزی توانمندی‌های دانشگاه آزاد اسلامی را به دانش‌آموزان نشان داده تا براساس آن انگیزه و رغبت برای تحصیل در این دانشگاه را به‌عنوان یک دانشجو در آنها ایجاد کنیم. درمورد فضای دانش‌آموزی هدف ما به‌صورت جدی این نبود که دانش‌آموزان در کنکور یا المپیاد پذیرفته و توانمند شود. اینها در باشگاه هدف‌های کوچکی محسوب می‌شوند؛ ما درواقع هدف‌مان این است که روحیه پرسشگری، ایجاد دغدغه نسبت به مشکلات کشور و همچنین تمرین پژوهش در این سن اتفاق بیفتد، چراکه سنین پیش از دانشگاه بهترین زمان برای این اهداف است. درنتیجه برنامه این جشنواره‌ها نیز با این نگاه طراحی شد.
باشگاه بزرگ‌ترین منبع ارزشمند نیروی انسانی 1404
امیدواریم برای چشم‌انداز ایران 1404 باشگاه به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع ارزشمند نیروی انسانی امیدوار به آینده کشور، دغدغه‌مند نسبت به مسائل کشور و البته با توانایی لازم برای حل مشکلات کشور شناخته شود. از این بپرهیزیم که فقط بخواهیم یک موضوع خاص نظیر تولید علم، ترویج کارآفرینی و ایجاد محصول صنعتی را دنبال کنیم، چراکه رسالت دانشگاه و ذیل آن باشگاه، بزرگ‌تر از این مسائل است و باید نگاه کلان‌تری را برای باشگاه داشته باشیم.
چند سال پیش در باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان حرف از تاسیس شهر دانایی بود؛ قرار بود در مراکز استان‌ها دهکده دانایی تشکیل شود. الان این موضوع همچنان در باشگاه پیگیری می‌شود یا خیر؟
این عنوان در اولویت برنامه‌های فعلی نیست اما برنامه شبکه‌سازی اعضا و البته برنامه‌ای که به‌دنبال ایجاد بستر ترویج علم در کل کشور و ایجاد سیستم مدیریت دانش است، همین هدف را دنبال می‌کند. البته نگاه قبلی که در این زمینه وجود داشت، ایجاد شهرک‌های علمی و فناوری و ایجاد مراکز رشد محصول‌محور که خروجی آنها شرکت‌های دانش‌بنیان باشد، بود. واقعیت این است که این بخش از کار به معاونت نوآوری و فناوری دانشگاه سپرده شده است و ما نیروی انسانی و ماده اولیه این بخش دانشگاه را تامین می‌کنیم. درواقع الان در دانشگاه مراکز رشد زیادی فعال هستند و ما افراد موفق خود را به آن معرفی کرده و مجبوریم خود را با ادبیات جاری دانشگاه تطبیق دهیم. ادبیات جاری دانشگاه این است که سراهای نوآوری که جایگاه هسته‌های فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان هستند باید توسط نیروهای انسانی تشکیل شوند که اینها خروجی باشگاه پژوهشگران هستند.
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار
مطالب پیشنهادی
