به گزارش «فرهیختگان»، حوزه فرهنگ به‌واسطه نقش تربیتی و همچنین ارتباط بی‌واسطه با بدنه دانشجویی از مهم‌ترین بخش‌های هر دانشگاه و مرکز آموزش عالی به‌شمار می‌رود. دانشگاه آزاد اسلامی نیز در طول سالیان گذشته چالش‌ها مختلفی را در این حوزه پشت سر گذاشته و حالا با تغییر ریل‌گذاری، نگاه و رویکرد متفاوتی را نسبت به گذشته دنبال می‌کند. چندی پیش حوزه فرهنگی- دانشجویی این دانشگاه دستخوش تغییراتی شد که نویدبخش شتاب‌بخشی به حرکت‌های فرهنگی در دانشگاه است. فرزاد جهانبین از چهره‌های نام‌آشنای عرصه فرهنگ و اندیشه، عهده‌دار مسئولیت معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی شد. او درحال‌حاضر دبیر شورای سیاستگذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی است و مسئولیت معاونت دانشجویی دانشگاه شاهد و معاونت فرهنگی – اجتماعی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) را نیز در کارنامه اجرایی خود دارد. از او کتاب‌های متعددی نظیر درسگفتار تمدن نوین اسلامی، باغبانی فرهنگ (مدیریت فرهنگ در اندیشه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای)، زمانه ما و نهج‌البلاغه و آینده انقلاب اسلامی ایران و مولفه قدرت فرهنگی در سال‌های اخیر به‌چاپ رسیده است. جهانبین در گفت‌وگو با «فرهیختگان» برخی از اولویت‌ها و برنامه‌های مدنظر خود برای حوزه فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی را عنوان کرد که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

از ارزیابی فضای فعلی حوزه فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی آغاز کنیم. حدود سه سال از تغییرات مهم و ریل‌گذاری جدید در این دانشگاه می‌گذرد و تحولات مختلفی حوزه مسائل آموزشی و پژوهشی روی داده است. وضعیت تحولات فرهنگی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

برای پاسخ دقیق، لازم است ارزیابی دقیقی انجام شود. اما در ارزیابی‌های حوزه فرهنگی باید به دو نکته توجه داشت؛ نخست اینکه سرمایه‌گذاری فرهنگی، دیربازده است و درثانی، وضعیت حاضر چه میزان برخاسته از عملکرد و برنامه‌ریزی ما بوده است.

از همین رو سنجش اثربخشی حوزه فرهنگ به‌واسطه تعداد زیاد متغیرها و عوامل تاثیرگذار امر محالی نه، اما سخت است. البته درمورد کارایی می‌توان بحث کرد؛ اینکه ما چقدر درست هدف‌گذاری کردیم و چقدر درست، راه را انتخاب کردیم؟ ارزیابی دقیق‌تر نیازمند اشراف بیشتری به جزئیات است. اما اجمالا کارهایی که در معاونت فرهنگی در این سه سال صورت گرفته، کارهای مهمی است و نشان‌دهنده زحمات زیادی است که در این حوزه توسط عزیزان‌مان کشیده شده است.

  اعتقاد دارم مدیریت فرهنگ باید صورت بگیرد

محورهای فعالیت فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی چگونه تعیین می‌شود؟

درحال‌حاضر یک سند راهبردی وجود دارد که برای تدوین آن زحمات زیادی کشیده شده است. این سند حتما مورد توجه و استفاده ما خواهد بود، اما شرایط و اقتضائات جدید از یک‌سو و نوع نگاه ایجابی به مدیریت فرهنگ از سوی دیگر باعث می‌شود طراحی جدیدی پیاده شود. بنده اولا اعتقاد دارم مدیریت فرهنگ باید صورت بگیرد و نه‌فقط مدیریت فرهنگی. مدیریت فرهنگ، مدیریت همه عوامل موثر بر فرهنگ است، درحالی‌که مدیریت فرهنگی، مدیریت فعالیت‌های فرهنگی است. درمیان این عوامل، اقطاب اثرگذاری وجود دارد که برای تحقق اهداف مدنظر باید روی آنها تمرکز کرد.

  وظیفه ما در معاونت فرهنگی زمینه‌سازی است

قطب‌های اثرگذار در فضای دانشگاه آزاد اسلامی کدامند؟ معاونت فرهنگی دانشگاه درمقابل آنها چه مسئولیتی دارد؟

از بخش‌های اساسی و تاثیرگذار حوزه فرهنگی اساتید هستند که یکی از این قطب‌ها محسوب می‌شوند. تشکل‌ها، خانواده و رسانه قطب‌های دیگری این حوزه هستند. مسئولان دانشگاه و فعل و ترک فعل آنها یکی دیگر از حوزه‌های مهم، بلکه مهم‌ترین قطب است. کاری که ما در معاونت فرهنگی باید انجام دهیم، زمینه‌سازی است و لذا روی این اقطاب سرمایه‌گذاری خواهیم کرد.

از جهت مدیریتی، معاونت فرهنگی باید نقش خود را درحد هادی، حامی و ناظر تقلیل دهد و خود اساتید معزز، دانشجویان محترم و تشکل‌های و همچنین کارمندان عزیز عاملیت و کنشگری داشته باشند. به‌عنوان مثال، اگر قرار باشد ما دوره‌ای برگزار کنیم که صددرصد بازدهی داشته باشد و مورد استقبال هم قرار گیرد، برای من اینقدر مطلوب نیست که همان دوره توسط تشکل‌ها با 70 درصد بازدهی برگزار شود. دلیلش این است که افراد در متن کار رشد می‌کنند و ما باید زمینه، محیط و شرایط را برای گروه‌های مختلف فراهم کنیم. معاونت‌های فرهنگی واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی هم ان‌شاءالله چنین نگاهی خواهند داشت.

  واحدهای دانشگاهی بیش از گذشته در حوزه فرهنگی فعال می‌شوند

اولویت‌های کاری‌تان در حوزه فرهنگی را تشریح کنید. با توجه به فضای خاصی که اشاره کردید، چگونه ماموریت‌های فرهنگی را دنبال می‌کنید؟

چند کار اساسی پیش روی ما قرار دارد. چنانچه عرض کردم رفتار ما فرهنگ‌ساز است. ما باید بیش از پیش در بدنه معاونت فرهنگی به‌سمت تعامل برادرانه و رئوفانه با دانشجویان، اساتید و کارمندان برویم. آنچه در معاونت فرهنگی رخ خواهد داد از طراحی تا اجرا با همفکری و تعامل همه ذی‌نفعان خواهد بود.

یکی از اولویت‌های جدی ما بحث فضای مجازی است که باید در آن سرمایه‌گذاری کنیم. یک بحث، به حوزه استادی برمی‌گردد که باید با کمک خود اساتید زمینه‌های نقش‌آفرینی آنها بیش از پیش فراهم شود. یک بحث دیگر، فعال‌سازی بیش از پیش معاونت‌های فرهنگی واحدهاست.  به فضل الهی سالانه ارزیابی از عملکرد معاونت‌ها براساس ضرایبی که فعالیت‌ها دارند، صورت می‌گیرد و معاون نمونه و معاونت نمونه اعلام و مورد تقدیر قرار خواهد گرفت.

کمی ملموس‌تر از برنامه‌ها و اخبار پیش‌روی معاونت فرهنگی صحبت کنیم. نخستین خبری که در این حوزه خواهیم شنید چه خواهد بود؟

شما باید منتظر نقش‌آفرینی هرچه بیشتر تشکل‌های استادی و دانشجویی و فعالان فضای مجازی باشید و از ما خیلی خبری نخواهید شنید. بنا نداریم کار صفی انجام بدیم. کار ما کار ستادی و نقش ما نقش یک باغبان است که زمینه لازم و امکانات را فراهم می‌کند و نقش‌آفرینی با کسانی است که وسط میدان حاضرند. باید از این به بعد هر روز منتظر خبر فعالیت‌های عزیزان ما در تشکل‌ها، کانون‌های فرهنگی و سایر بخش‌های فعال فرهنگی باشید.

  نقش‌آفرینی دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه فرهنگ عمومی

گستردگی دانشگاه آزاد اسلامی در سطح کشور، امکانات و پتانسیل عظیم مخاطب آن امکان بی‌بدیلی را برای انجام برنامه‌های مختلف فرهنگی مهیا کرده است. برای استفاده از این ظرفیت چه برنامه‌ای دارید؟

دانشگاه آزاد اسلامی یکی از نهادهای مهم و تاثیرگذار در مباحث فرهنگی است. با نگاه ما هیچ‌چیزی نیست که اثر فرهنگی نداشته باشد، اما مهم این است که اثر فرهنگی در راستای نگاه اسلامی و اهداف انقلاب باشد. در این زمینه همکاری‌های بین بخش‌های فعال فرهنگی را در استان‌ها افزایش خواهیم داد و تلاش می‌کنیم نقش‌آفرینی جدی در حوزه فرهنگی در محیط هر شهری که دانشگاه آزاد اسلامی حضور دارد صورت بگیرد. تلاش‌مان این است که دانشگاه آزاد اسلامی تبدیل به قطب فرهنگی شود و بتواند در حوزه فرهنگ عمومی آن شهر و منطقه نقشی جدی ایفا کند.

  ظرفیت انقلابی دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند حلال مشکلات کشور باشد

یکی از مواردی که دکتر طهرانچی در حکم انتصاب حضرتعالی مورد تاکید قرار دادند گسترش فضای انقلابی در دانشگاه است. این مهم چگونه محقق خواهد شد؟

اکثریت اساتید و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی افراد متدین و معتقدی هستند. این ظرفیت می‌تواند حلال بسیاری از مشکلات کشور باشد. وجهه انقلابی زمانی ایجاد می‌شود که جریان‌های مختلف انقلابی حاضر در دانشگاه متشکل و شبکه شوند و بتوانند در جهت حل مسائل و مشکلات کشور که تعداد آنها هم کم نیست، هم‌افزا شوند. امروز انقلابی‌گری یعنی تلاش برای حل مسائل و کمک به کارآمدی بیش از پیش جمهوری اسلامی.

به چه میزان از فعالان دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی شناخت دارید؟

عزیزانی که من می‌شناسم، فوق‌العاده قوی هستند. ان‌شاءالله با مدیریت درست، این ظرفیت عظیم بیش از پیش در خدمت انقلاب اسلامی قرار گیرد.

  سیاست‌مان در کار فرهنگی یک‌یکم است

فعالان تشکل‌ها همیشه نسبت به حمایت‌های معاونت فرهنگی گلایه‌هایی داشته‌اند؛ به دغدغه این فعالان چگونه پاسخ خواهید داد؟

اساس برنامه ما بر محوریت این تشکل‌ها چه در حوزه دانشجویی و چه در حوزه استادی است. در کار فرهنگی هم سیاست‌مان یک‌یکم است، یعنی هر یک دانشجو برایمان موضوعیت دارد. تشکل‌ها هرقدر بتوانند گستره نفوذ خود را افزایش دهند و اثرگذاری بیشتری داشته باشند از حمایت بیشتری هم از سمت ما برخوردار خواهند بود.

هدف‌گذاری در عرصه فرهنگ، نیازمند شناخت دقیق از عرصه و محیط فعالیت است. در این خصوص پایش خاصی صورت گرفته است؟

کارهایی در این حوزه انجام شده است. ریاست محترم دانشگاه هم شناخت و اشراف خوبی دارند. بخشی از عملکرد ما مساله‌محور است. براساس پیمایش‌ها یا سایر موارد دیگر، مسائل را احصا و نسبت به حل آنها اقدام می‌کنیم. اما بحث دیگری که وجود دارد، فطرت است که به‌عنوان یک سرمایه مشترک خداوند متعال برای همه انسان‌ها گذاشته است. یکی از راه‌هایی که می‌شود برای مسائل فرهنگی ورود کرد، از راه فطرت و ویژگی‌های فطری است.

  فضای مجازی تولید محتوا و کنش خاص خود را می‌طلبد

کرونا باعث تغییر سیاق بسیاری از برنامه‌ها شده است. از سوی دیگر با وجود تعطیلی فیزیکی دانشگاه‌ها چگونه برنامه‌های فرهنگی را دنبال می‌کنید؟

کرونا باعث شده بخش اعظم فعالیت‌ها به فضای مجازی منتقل شود. فضای مجازی خود یک سبک زندگی خاص است و تولید محتوا و کنش خاص خود را هم می‌طلبد، لذا عمده فعالیت ما متناسب با زیست جهان فضای مجازی به این فضا منتقل خواهد شد.

تقسیم کار با معاونت فرهنگی با نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه چگونه خواهد بود؟

نهاد، حامی و هادی ماست. غیر از این، مباحث مربوط به حوزه قرآن، عترت و مساجد در اختیار نهاد است. روابط بسیار نزدیکی با نهاد رهبری در دانشگاه‌ خواهیم داشتیم. اساتید گروه‌های معارف یکی از گروه‌های مهم و اثرگذاری هستند که می‌توانیم با استفاده از ظرفیت این اساتید بخشی از برنامه‌های حوزه فرهنگی را دنبال کنیم.

بیشتر از حوزه فرهنگی صحبت کردیم، اما بخشی از مسئولیت شما به حوزه دانشجویی اختصاص دارد، در این حوزه چه هدفی را دنبال خواهید کرد؟

معاونت دانشجویی نیاز به مجال و بحث مفصلی داشته و اقتضائات خاص خود را دارد. معاونت دانشجویی وظیفه دارد دانشجویان را برای انجام وظایف در ماموریت‌های اصلی خودشان یعنی آموزش، پژوهش و مباحث فرهنگی آماده کند. تلاش خواهیم کرد در چارچوب ضوابط، خدمت‌رسانی بهتری صورت بگیرد.

پذیرای نکات پایانی شما هستیم.

از همه عزیزان تقاضا می‌کنم هم دعا و هم کمک کنند تا بتوانیم یک‌سری کارهای زیربنایی مفید انجام دهیم. در دل این کارهای زیربنایی هم تربیت نیرو اتفاق می‌افتد و هم تولید ادبیات و سایر اهداف فرهنگی را می‌توان دنبال کرد.

*  نویسنده: ابوالفضل مظاهری، دبیر دانشگاه