به گزارش «فرهیختگان»، روزها و ماه‌ها به‌سرعت درحال گذر هستند، همه‌چیز در حال تغییر و در بی‌ثبات‌ترین حالت ممکن خود به سر می‌برد الا یک مساله و آن هم کروناست. این بیماری مرموز و کشنده از همان روزهای نخست تا همین حالا که چندین ماه می‌گذرد، هیچ تغییر و تحولی را پشت‌سر نگذاشته است و مثل همان روز اول شیوع، کشنده و همه‌گیر است. با سرعت بالا انتقال پیدا می‌کند، پیر و جوان و کودک و بزرگسال خیلی برایش تفاوتی نمی‌کند و با هرکس هم هرجور که دلش بخواهد رفتار می‌کند. در یک نفر سیستم تنفسی را دچار مشکل جدی می‌کند، در دیگری مشکلات گوارشی، در یکی دیگر مسائل مغزی و عصبی و در برخی هم علامتی از خود نشان نمی‌دهد. جمیع این شرایط باعث شده اصلی‌ترین مطالبه مردم جهان، اصلی‌ترین خواست و چشم‌انتظاری آنها یعنی تولید دارو یا واکسن برای مقابله با این ویروس کشنده همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرد و به گفته کارشناسان حالا حالاها، خبری از ایمنی و پایان کابوس کرونا نباشد. در چنین شرایطی اما همیشه عده‌ای راه سودجویی را بهتر از هر زمان دیگری بلدند و طی می‌کنند. در روزهایی که بازار شایعات و اظهارات متناقض، حتی از سوی متخصصان هم داغ داغ است، مردمانی در خیابان‌های تهران، در این داروخانه و آن داروخانه، در این کوچه و آن کوچه و خصوصا در پس‌کوچه‌های ناصرخسرو، میلیون میلیون هزینه می‌کنند تا فلان دارویی که معلوم نیست چه کسی آن را تجویز کرده است، بخرند که کرونا را درمان کنند! دارویی را بخرند که هنوز هیچ مرجعی از آن به‌عنوان داروی اصلی درمان کرونا نام نبرده و آن را تایید نکرده است و درنهایت دارویی را بخرند که 100درصد تقلبی است! به قول یکی از مسئولان، درد این جوگیری‌ها و این اقدامات مردم و موج‌سواران سودجوی بازار دارو، از درد مرگ روزانه چند صد نفر از مردم کشور به دلیل ابتلا به این بیماری بیشتر است. واقعا هم بیشتر است، فکرش را کنید، برای یک داروی تقلبی عده‌ای به این در و آن در می‌زنند و چند ده‌میلیون هزینه می‌کنند. واقعا عجیب و تاسف‌برانگیز است. رمدسیویر یا هر داروی دیگری هنوز در مراحل تست‌های بالینی است و خبری از قطعیت اثرگذاری این دارو و امثال آن بر روند درمان و بهبودیافتگی بیماران نیست و تمام کشورهای دنیا و به موازات آنها سازمان بهداشت جهانی درحال انجام آزمایش‌های گسترده‌ای هستند تا حداقل پیش از ساخت و توزیع دارو یا واکسن مشخص برای درمان و پیشگیری از ابتلا به کرونا، با توسل به برخی داروهای مکمل و کمکی، روند درمان را تسهیل کنند و این هرگز به منزله معرفی و استفاده فراگیر از دارویی خاص نیست.

چند 10 میلیون ناقابل؛ بی‌اطلاعی عمومی یا توجیه نبودن پزشکان در تجویز دارو!

روز گذشته ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت در یک برنامه زنده تلویزیونی درمورد چشم‌انداز دسترسی به واکسن کرونا خاطرنشان کرد: «با همکاری‌های بیشتر به موفقیت‌های بزرگ خواهیم رسید، اما از همین‌جا رسما اعلام می‌کنم هیچ امید کوتاه‌مدت و میان‌مدت کمتر از یک‌سالی برای واکسن و داروی موثر بر کرونا نیست. دنبال راه‌حل میانبر بودن یک اشتباه است.» حریرچی در ادامه در ارتباط با داروهای موثر در روند درمان بیماری کرونا هم گفت: «هیچ داروی اختصاصی برای درمان این ویروس تا به‌حال کشف نشده است. همه‌ داروهایی که تاکنون استفاده شده برای سایر بیماری‌هاست؛ کلروکین برای درمان مالاریا و تامی‌فلو برای آنفلوآنزا بود که حتی یک ورق قرص آن به قیمت 1.2 تا ۲ میلیون تومان هم رسید، سپس فاویپیراویر و اکنون نیز مبحث رمدسیویر با تبلیغات گسترده در پشت پرده آن و شرکت سازنده‌اش که در ارتباط با مقامات سیاسی برخی کشورهاست، مطرح است. این دارو که اثراتی از آن دیده شده است و اتحادیه اروپا هم آن را تایید کرده، اما هنوز در پروتکل رسمی درمان هیچ کشوری اضافه نشده است.»

معاون کل وزارت بهداشت در ارتباط با تجویز رمدسیویر توسط برخی پزشکان هم افزود: «رمدسیویر اکنون در بازار سیاه به قیمت‌های ۳۰ میلیون تومان تا ۶۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد و من شرمنده‌ام و شاید مقصر تولیت و وزارت بهداشت است که نتوانستیم مردم و تجویزکنندگان‌مان را قانع کنیم که این کار را نکنند. دارویی کشف کرده‌ایم که با نام رمدسیویر به خریدار فروخته‌اند و با تغییر برچسب دارو، یک داروی ۱۰ هزارتومانی را با مبالغ بسیار بالا فروخته‌اند. مردم باید بدانند هرچه از بازار سیاه تهیه می‌کنند کلاهبرداری است، از پزشکان و درمانگران خواهش می‌کنم داروهای خارج از پروتکل را برای بیماران تجویز نکنند.»

علاوه‌بر این اظهارات معاون وزیر بهداشت، محمدرضا شانه‌ساز رئیس سازمان غذا و دارو هم با اعلام هشدار نسبت به فروش برخی داروهای تقلبی مشخصا داروی رمدسیویر در بازار سیاه با عنوان داروی درمان بیماری کرونا خاطرنشان کرد: «اثربخشی این دارو در درمان کرونا هنوز مورد تایید نهایی قرار نگرفته است، اما بارها گفتیم هر دارویی که برای درمان کرونا اعلام شود، آن را ظرف کوتاه‌ترین مدت در داخل کشور تولید می‌کنیم. منتظر تایید نهایی مطالعات بالینی هستیم و به محض اینکه نتایج این مطالعات اعلام شود، در کوتاه‌ترین زمان می‌توانیم این داروها را تولید کنیم. در وهله اول از همکاران پزشک خواهش می‌کنیم تا زمانی که کمیته علمی تاییدیه یک دارو را نداده، آن را تجویز نکنند. مساله دوم این است که این داروها قبلا در قالب مطالعات بالینی در کشور تامین شده و در اختیار است. سوم اینکه مردم این داروها را از مراکز غیرمجاز تهیه نکنند. اکنون تعداد زیادی از نمونه‌هایی به دست ما رسیده که با قیمت‌های بسیار بالای نجومی خانواده تهیه کرده، اما آن دارو اصلا رمدسیویر نیست، بلکه یک داروی دیگر بوده که جلد آن را تغییر دادند و به‌جای رمدسیویر ارائه داده‌اند. افرادی هستند که از مردم در این ‌حوزه سوءاستفاده می‌کنند. ما از قوه قضائیه و مراجع انتظامی و امنیتی می‌خواهیم که با آنها برخورد کنند و مجددا از همکاران پزشک خواهش می‌کنیم تا زمانی که تایید نهایی این دارو اعلام نشده، آن را تجویز نکنند. زیرا ما نمی‌توانیم آن را به صورت عام توزیع کنیم و به همه بیمارستان‌ها ارائه دهیم. اگر تاثیر این دارو در درمان کرونا توسط کمیته علمی تایید شود، آن را در چند هفته اول از مسیر واردات تامین می‌کنیم و بعد از آن بلافاصله کل نیاز کشور را می‌توانیم از محل تولید داخلی تامین کنیم.»

با تاملی در سخنان این دو مقام مسئول نکته قابل‌تامل مساله عدم‌اطلاع‌رسانی صحیح در ارتباط با داروهایی است که تحت‌عنوان داروهای درمان کرونا از آنها نام برده می‌شود. به‌هرحال اگر اطلاع‌رسانی صحیح صورت می‌گرفت و پزشکان هم توجیه می‌شدند ما شاهد هجوم مردم به بازار برای تهیه داروهایی نظیر رمدسیویر آن هم تقلبی و با قیمت‌های نجومی نبودیم. بنابراین سوای شرمندگی و قبول تقصیر از سوی مقامات وزارت بهداشت باید اقدامات ایجابی دیگری هم صورت بگیرد تا در چنین شرایطی مردم اینچنین هزینه‌های گزافی را برای داروهای تقلبی پرداخت نکنند.

در بیمارستان‌های ایران از چه داروهایی برای درمان کرونا استفاده می‌شود

بالاتر گفتیم که کشورهای مختلف دنیا برای مواجهه با ویروس کرونا و تسریع روند درمان بیماران مبتلا روش‌های مختلفی را انتخاب کرده‌اند که یکی از آنها استفاده از داروست. هرکشوری متناسب با سیستم بهداشت و درمان خود دارو یا داروهایی را طبق پروتکل‌های درمانی مورد استفاده قرار می‌دهد تا در شرایطی که هنوز هیچ‌دارو و واکسن مشخصی برای مقابله با کرونا تولید نشده است بتواند پروسه درمان را تا حد امکان کوتاه کند و جان تعداد بیشتری از مردم و مبتلایان را از مرگ نجات دهد. مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا و متخصص بیماری‌های عفونی چندی پیش خاطرنشان کرد: «در‌حال‌حاضر نزدیک به ۵۰ دارو در دنیا برای بیماران کرونایی استفاده می‌شود، اما هیچ‌کدام از آنها داروی قطعی درمان این بیماری نیستند. فاویپیراویر، رمدسیویر، کلروکین، تامی‌فلو، داروهای استاتین و... همه بخشی از اسامی داروهایی است که از آنها به‌عنوان داروهای تسریع‌کننده روند درمان بیماری کرونا یاد می‌شود. در کشور ما نیز برهمین مدار بیماران مبتلا به کرونا با تجویز پزشکان، از داروهای مختلفی که البته ذیل پروتکل درمانی ابلاغی وزارت بهداشت و سیستم بهداشت و درمان کشور باشد بهره می‌برند.»

در این رابطه ابتدا با پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح‌ دانشوری گفت‌وگویی انجام دادیم تا از کم‌وکیف روند درمان بیماران کرونایی در این بیمارستان و داروهایی که برای این پروسه از آنها استفاده می‌شود، اطلاعی کسب کنیم. طبرسی در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: «ما برای پروسه درمان بیماران کرونایی در بیمارستان مسیح‌ دانشوری از داروهایی نظیر اینترفرون، کالترا (یک داروی ترکیبی از دو داروی ضدویروس ایدز)، آتازاناویر ریتوناویر و... استفاده می‌کنیم.»

این پزشک متخصص در ادامه در ارتباط با داروی رمدسیویر هم گفت: «داروهایی نظیر رمدسیویر هم درحال گذراندن مراحل تست‌ها و آزمایش‌های بالینی هستند که زیرنظر who (سازمان بهداشت جهانی) درحال انجام است و این دارو هم توسط یک شرکت آمریکایی تولید می‌شود و به‌همین‌خاطر مستقیما در اختیار ما قرار نمی‌گیرد. این داروهایی هم که تحت‌عنوان داروی رمدسیویر در بازار با قیمت‌های نجومی به‌فروش می‌رسد تقلبی هستند و صرفا نام این دارو روی بسته‌های آنها درج شده است.»

کارآزمایی بالینی رمدسیویر زیرنظر WHO در حال انجام است

بعد از طبرسی با مینو محرز، فوق تخصص بیماری‌های عفونی و عضو کمیته کشوری بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت در ارتباط با وضعیت پیش‌آمده در بازار داروی کشور برای دسترسی مردم به داروی نایافته کرونا به گفت‌وگو پرداختیم و او در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: «در هیچ‌جای دنیا هنوز درمان قاطع برای کرونا وجود ندارد، بنابراین یک‌سری داروهایی امتحان می‌شود، در برخی موارد درصدی درمان انجام می‌شود. درمان کامل هنوز نداریم. درصدی در برخی موارد جواب داده که همان هم در انواع شدید جواب مطلوب نداده است. بنابراین درحال‌حاضر مطالعات زیادی در دنیا شده است. مطالعات کارآزمایی بالینی روی داروها و روی پنج هزار نفر در اروپا مطالعه انجام شده است و یک مطالعه الان در دنیا توسط WHO انجام می‌شود و یک‌سری از کشورها ازجمله ایران جزء آن هستند و ما هم الان تلاش‌هایی را با استفاده از داروهایی انجام می‌دهیم، ولی نتیجه هنوز درنیامده است. نمی‌دانم از کجا این سروصدا بلند شده و عده‌ای از سوداگران از استیصال مردم استفاده می‌کنند و در فضای مجازی و... این‌چنین بر سر داروهای قلابی غوغا شده است.»

مزیت نسبی رمدسیویر نسبت به سایر داروها در ایران اثبات نشده است

در پایان هم محمدحسین یزدی، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن و مدیرگروه ایمنوتراپی پژوهشکده علوم داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ارتباط با پروتکل‌های درمانی کرونا در ایران و سایر کشورها و جنجالی که بر سر برخی داروها ایجاد شده است به «فرهیختگان» گفت: «درحال‌حاضر انواع و اقسام کارآزمایی‌های بالینی را در ایران داریم و داروهای مختلفی تست می‌شود. کشورهای دیگر هم تقریبا همین هستند. اما به‌صورت کلی گایدلاین الان کلروکین و بعضا حتی آزیترومایسین و... است، یعنی چیزی که به‌عنوان درمان ابتدایی در همه‌جا پیشنهاد می‌شود و در دسترس باشد، همان کلروکین است. نکته اینجاست که درمان‌های دیگر هم تست می‌شود، منتها باید ببینیم نتایج چطور درمی‌آید و براساس آن نتایج کارآزمایی بالینی می‌توان گفت فلان دارو موثر است یا خیر. بحثی درمورد رمدسیویر پیش آمد که مدتی سروصدا کرد. این دارو آمریکایی است و در ایران هم فرمول آن توسط دانشکده‌های داروسازی ایران و کارخانه‌های داروسازی فروموله می‌شود و تولید محدود هم صورت می‌گیرد. یک‌سری از کلینیک‌ها برای بیماران این دارو را استفاده کردند و به‌خاطر همین عده‌ای در بازار دنبال آن می‌گشتند و بازار سیاه برای آن ایجاد شد. یک‌سری به‌صورت تقلبی در بازار عرضه شد و برای سازمان غذاودارو دردسر ایجاد کرد. مردم هم تصور می‌کنند رمدسیویر داروی موثری است که می‌شود تحت هرشرایطی تهیه و استفاده شود، درصورتی‌که مزیت نسبی آن نسبت به سایر داروها هنوز در ایران ثابت نشده است.

نکته‌ای که باید دقت شود این است که جمعیت‌های مختلف براساس نژادها در کشورهای مختلف پاسخ به درمان‌شان توسط دارو با هم متفاوت است، یعنی اگر رمدسیویر در یک‌جای دنیا جواب می‌دهد، دلیل نمی‌شود دقیقا در جمعیت دیگر هم همان جواب را بدهد. ممکن است جواب‌ها تاحدودی متفاوت باشد. شاید مجبور باشیم برای پروتکل‌های کشوری فکری کنیم. نه‌فقط به‌جهت منابع اقتصادی و تولید، بلکه به‌لحاظ ژنتیک هم باید فکر ما بر این مبنا باشد که شاید برخی داروها برای جمعیت مشخصی جوابگو است. فاویپیراویر دارویی بود که ابتدا در ژاپن خیلی سروصدا کرد و مطرح شد، ولی در جاهای دیگر دنیا آن میزان جواب نداد و موفق نبود. خلاصه اینکه متاسفانه تقلبی رمدسیویر موجود است. تاحدودی این ماجرا سروصدا کرد که داروی موثری است و بعد جزء داروهایی است که FDA تایید کرده است. این داروی اصلی ابولا، ایدز و امثالهم بوده و مستقیم برای کرونا طراحی نشده و قبلا برای ابولا و ایدز بعضا استفاده می‌شد. الان روی کرونا  FDAبه آن تاییدیه داده و مردم هم دنبال تاییدیه آن سازمان هستند. نمی‌توانم باقطعیت عنوان کنم، ولی صحبت‌هایی شده که FDA تحت فشار سیاسی گروه جمهوری‌خواه در آمریکا این را تایید و معرفی کرده است و الا پاسخ‌های آن چشمگیر و با مزیت نسبی نسبت به سایر داروها نیست. این به این منظور است که این کشورها بگویند آپشنی برای درمان داریم.»

داروهایی که در مرحله کارآزمایی بالینی هستند ؛ رایگان در اختیار بیماران قرار می‌گیرند

تفاوت قیمت و ارزش دارویی شبیه رمدسیویر در بازار آزاد و مراکز درمانی هم نکته قابل‌تاملی است. یزدی در این باره ادامه داد: «در بیمارستان‌های آموزشی نباید هزینه‌ای برای بیمار داشته باشد، ولی بازار سیاه اعداد و ارقام عجیبی دارد که من هم دقیق نمی‌دانم، ولی حتی تا چند میلیون هم شنیده‌ام که قیمت بازار سیاه و بازار کاذب آن است. در بیمارستان‌های دولتی که کارآزمایی بالینی می‌شود به‌صورت رایگان در اختیار بیماران قرار می‌گیرد، ولی اگر تایید شود به‌عنوان نسخه رسمی دارویی قرار گیرد آن زمان باید بررسی کرد که بیمه‌ها چطور پوشش می‌دهند. هنوز تاییدیه صددرصد به‌عنوان داروی انتخابی کرونا اعلام نشده است. این برای زمانی است که همه کارآزمایی‌های بالینی انجام شود و متوجه شویم این دارو نسبت به سایر داروها مزیت نسبی دارد و بعد ببینیم نسخه پزشکان را بیمه چطور برخورد می‌کند. در ارتباط با تجربه سایر کشورها و داروهایی که آنها استفاده می‌کنند هم تقریبا همین داروهاست، به‌علاوه کنترل التهاب است، یعنی پروتکل‌ها برای کنترل التهاب بیشتر کمک‌کننده است. در ایران هم همین‌طور است و حتی در کمیته علمی کرونا به این نتیجه رسیده‌اند که مثلا استفاده از ترکیب پردنیزولون در کنار آزیترومایسین و مثلا کلروکین می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند و کاهش التهاب جلوی وخیم شدن حال بیمار را می‌گیرد. در کشورهای اروپایی هم وضعیت تقریبا همین است که اینها اصولا کاهنده التهاب هستند.»

* نویسنده: ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه