به گزارش «فرهیختگان»، اگرچه پیشرفت‌های علمی بشر زمینه استفاده و بهره‌مندی از امکانات و مواهب بخش‌های آبی کره‌زمین را گسترش داده ولی هنوز هم دریا برای ساکنان زمین هنوز هم جنبه‌های ناشناخته زیادی دارد. صید و تجارت دو امکان مهم و قدیمی مورد استفاده ساکنین شهرهای دریایی بوده، اما امروزه استفاده از این نعمت، جنبه‌های گسترده‌ای پیدا کرده است که ما در آغاز بهره‌مندی از آن هستیم. کشور ما هم به واسطه همجواری با خلیج‌فارس، دریای عمان و دریای خزر پتانسیل بالایی در جهت فعال‌سازی اقتصاد حوزه دریا را داراست. موضوعی که دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان توجه ویژه‌ای به آن داشته و فاز جدید برنامه‌‌ریزی‌های علمی خود را بیش از گذشته به آن اختصاص داده است. یکی از آخرین تحولات علمی این استان، راه‌اندازی سرای نوآوری علوم و فنون دریایی با محوریت شیلات و امنیت غذایی است که به‌تازگی هم در چهارمین جلسه شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی که به ریاست روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، به تصویب رسید.  حالا قرار است به واسطه راه‌اندازی این سرا، پرورش آبزیان با نگاهی علمی‌تر دنبال شود و هم با استفاده از محصولات متنوع برگرفته از این آبزیان، زمینه‌ساز رونق اقتصادی و اشتغالزایی در منطقه جنوب بیش از پیش فراهم شود. درخصوص چگونگی فعالیت این سرای نوآوری با احسان کامرانی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان به گفت‌وگو نشستیم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.

  بهره‌برداری علمی از طولانی‌ترین خط ساحلی کشور

حوزه دریا یکی از مزیت‌های دانشگاه آزاد استان هرمزگان به‌ویژه بندرعباس محسوب می‌شود. برای استفاده از این مزیت در دانشگاه آزاد چه برنامه‌ریزی‌ای صورت گرفته و چه چشم‌اندازی درنظر دارید؟

استان هرمزگان ‌استانی ساحلی و دریایی است. طولانی‌ترین خط ساحلی هم به استان هرمزگان  اختصاص دارد. حدود 40درصد از خط ساحلی کشور متعلق به استان هرمزگان است و به‌جهت تنوع کاربری‌های دریایی و توسعه دریاپایه هم در استان هرمزگان ظرفیت فعالیت زیادی مانند ایجاد سرای نوآوری علوم و فنون دریایی وجود دارد. باتوجه به توسعه دریامحور استان هرمزگان، سرای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان نیز سرای نوآوری علوم و فنون دریایی با تاکید بر امنیت غذایی شیلات بود.

در طرح پایش چه محورهایی برای پیگیری در دانشگاه آزاد استان هرمزگان درنظر گرفته‌شده است؟

خوشبختانه در طرح پایش نوع نگاه به‌سمت دریا بوده است؛ یعنی عنوان پایان‌نامه‌ها حتی در حوزه‌های دیگر هم با نگاهی به دریا تعریف شده، چون این طرح جدید است و دانشجویان هم با آن آشنایی پیدا کرده‌اند، اکنون از این طرح درحال استفاده هستند.

  درآمد 60 میلیاردی با گسترش فعالیت علمی در حوزه دریا

چه میزان از درآمد غیرشهریه‌ای واحد بندرعباس قابل‌تأمین از طریق دریاست؟

اگر واقعا بتوان از ظرفیت‌هایی که در حوزه دریا در استان هرمزگان وجود دارد خوب استفاده کرد، به‌شرطی‌که رشته‌های مرتبط با آن را هم فعال کنیم، یعنی مجوزها از طرف سازمان مرکزی داده شود و یک هم‌افزایی بین تمام رشته‌های دریایی ایجاد شود، می‌تواند ظرفیت خوبی در به‌فعلیت رساندن این حوزه‌های دریایی باشد و معتقدم بر اساس یک کار تحقیقی اقتصادی هم که انجام شده، واقعا اگر بتوان از ظرفیت دریا -چیزی که الان وجود دارد این است که شاید 15 درصد از ظرفیت دریا درحال حاضر استفاده می‌شود- در تمام حوزه‌ها استفاده کرد و به فعلیت درآورد، می‌توانیم بیش از 60 درصد هزینه‌هایی را که جنبه غیرشهریه‌ای دارند، ازطریق سرای نوآوری علوم و فنون تأمین کنیم که مطمئنم سالانه درحدود 50 تا 60 میلیارد تومان به ما کمک کند.

اشاره کردید که یکی از اقدامات و برنامه‌های در دست اقدام، واحد راه‌اندازی و ایجاد سرای نوآوری علوم و فنون دریایی بوده است. چه اهداف و برنامه‌هایی برای این سرا درنظر گرفته شده است؟

بله، در این زمینه برنامه‌ریزی‌شده که از ظرفیت‌های این استان در حوزه‌های تکثیر و پرورش میگو، تکثیر و پرورش آبزیان در قفس، جلبک و تمام آبزیانی که قابلیت پرورش را دارند، به‌کارگیری شود. همچنین بحث فناوری، نوآوری و بیوتکنولوژی که آن‌هم فناوری زیستی است و می‌توان از این محصولات استحصال کرد، مهم است. به‌طور مثال، از پوسته میگو می‌توان کیتینگ و کیتوران و از جلبک‌ها می‌توان ژلود تهیه کرد که اینها مواد اولیه بسیاری از محصولات بهداشتی و آرایشی هستند و می‌تواند در بسیاری از صنایع به‌خصوص صنایعی که دارای تکنولوژی بالایی هستند، مورد استفاده قرار گیرد. همچنین در حوزه‌های متفاوت دیگری مثل حمل‌ونقل دریایی، گردشگری دریایی و در تمام حوزه‌هایی که به‌نوعی با دریا مرتبط باشد، برنامه‌ریزی می‌شود که در این سرای علوم و فنون دریایی استان هرمزگان بتوان آن را به فعلیت رساند و این استعدادها را به مرحله اجرا درآورد. آن نقشه راهی که در حوزه سرای نوآوری داریم و همکاری‌هایی که باید بخش‌های متفاوت با دانشگاه داشته باشند، اگر این دو واقعا محقق شود، ما می‌توانیم هم به اقتصاد کشور و هم به اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی و هم به اقتصاد استان هرمزگان کمک بسیاری زیادی کنیم.

  پیگیری تولید بذر گرمسیری در سرای نوآوری واحد بندرعباس

 آیا به‌جز این موضوع محورهای دیگری برای فعالیت سرا درنظر گرفته شده است؟

این سرا دو موضوع دیگر را هم برای فعالیت در نظر دارد؛ یکی در حوزه کشاورزی و دوم هم در تولید بذر گرمسیری. تولید بذر گرمسیری با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان خواهد بود که می‌تواند این کار را انجام دهد. «کلینیک حقوقی» مورد دیگری است که درخواست ایجاد آن داده‌ شده که باتوجه به ظرفیت خوب اساتید و گروه‌های متنوع حقوقی که در این دانشگاه وجود دارد، می‌توان هم به دانشجوها و هم جامعه کمک کرد و همین‌طور می‌تواند درزمینه درآمدزایی کمک خوبی باشد.

تا چه‌میزان پتانسیل فعالیت‌های علمی در حوزه شیلات اعم‌از رشته و اعضای هیات‌علمی، دانشجویان به‌ویژه درمقطع ارشد و دکتری و آزمایشگاه‌ها در واحد بندرعباس وجود دارد؟

 دانشگاه آزاد اسلامی هرمزگان به‌دلیل موقعیت خوبی که دارد و در کنار دریا قرار گرفته، رشته‌هایی را در حوزه شیلات و محیط‌زیست دریایی داشته، چراکه از قبل هم در مقاطع کارشناسی، ارشد و دکتری دانشجو وجود داشته و همچنین دارای آزمایشگاه‌های خوبی هم هست که ازنظر ظرفیت‌های آزمایشگاهی نیاز به یک‌سری اقلام‌ های‌تک دارد که به‌دنبال تهیه آن هستیم تا باوجود اساتید خوب در دانشگاه آزاد هرمزگان و ظرفیت‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی، بتوان از این سرا استفاده کرد.

ایجاد سرای نوآوری در حوزه شیلات چه کمک متقابلی به دانشگاه آزاد و حوزه شیلات خواهد کرد؟

این سراهای نوآوری مراکزی هستند که دو طرف سود می‌برند؛ هم دانشگاه و هم آن بخشی که دانشگاه در آن حوزه فعالیت می‌کند؛ یعنی بخش شیلات یا بخش‌هایی که در حوزه دریا هستند، از این مساله سود می‌برند، چون دانشگاه که درحقیقت تولید فناوری می‌کند و فناوری‌های به‌روز را می‌آورد و به‌عنوان یک پایلوت این کار را انجام می‌دهد، می‌تواند کمک خوبی برای بخش‌های اجرا در کشور باشد.

راه‌اندازی سرا درحال حاضر در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

این سرا در دانشگاه آزاد اسلامی به تصویب نهایی رسیده و به‌دنبال آماده کردن زیرساخت‌های آن هستیم تا وامی گرفته شود و بتوان در بخش‌های مختلف برای پیشرفت آن اقدام کرد. هدف‌گذاری برای این سرا به سه بخش میان‌مدت، کوتاه‌مدت و بلندمدت برنامه‌ریزی‌شده که خوشبختانه کار این مرحله تااندازه‌ای و براساس تجربیات قبلی در دانشگاه آزاد انجام‌شده و درپی اهداف میان‌مدت و بلندمدت هستیم که بتوان استخراج و استحصال آن مواد بیوتکنولوژی و همچنین تکنولوژی‌های بالا را با تکیه‌بر پرورش آبزیان و استخراج مواد انجام دهیم.

  لزوم گسترش رشته‌های دانشگاهی با محوریت مسائل دریایی

درخصوص اقتصاد حوزه شیلات توضیح دهید و اینکه با راه‌اندازی سرای نوآوری شیلات تا چه میزان می‌توان انتظار کسب درآمد برای واحد داشت؟

 اقتصاد یک بحث بسیار متنوع و وسیع است؛ یعنی یک قسمت عمده آن منابع است که خوشبختانه استان هرمزگان از منابع خوبی برخوردار است، یک قسمت دیگر آن منابع انسانی است که بازهم اساتید و هم دانشجویان خیلی خوبی دارد و بخش دیگر آن فناوری‌هاست که باید روی آن کار کنیم و به‌علاوه کارآفرینی و اشتغال که همه این مجموعه را باید در کنار هم دید تا کار کامل انجام شود. اگر این سرای نوآوری به‌خوبی شکل بگیرد، می‌تواند درآمدی بین 50 تا 60 میلیارد تومان سالانه برای سرا داشته باشد. ایجاد رشته‌های دریایی یکی از چیزهایی است که باید سازمان مرکزی به این دانشگاه کمک کند؛ یعنی رشته‌های دریایی جدیدی را هم که الان وجود ندارد، حتی بعضی از آنها اگر سرفصلی هم در وزارت علوم ندارند، باید پیشنهاد داد که این رشته‌ها را فعال کنند، مثل اقتصاد دریا، رشته حقوق بین‌الملل دریا یا حقوق دریا، که متأسفانه در رشته‌های دانشگاهی این رشته‌ها را به‌طور مجزا نداریم و برخی از آنها ذیل رشته‌های بین‌الملل هستند. این رشته‌ها را باید به‌صورت تخصصی در حوزه‌های دریا فعال کرد.

در این سرا فقط از افراد در حوزه‌های دانشگاهی استفاده خواهد شد؟

 از تمام افراد در کل استان در این سرا استفاده خواهد شد، اگر شخصی هم‌ دانشگاهی نباشد و خبره کار و از نظر علمی و فنی و کار آدم متبحری باشد، می‌توان از ظرفیت‌های آنها در این سرا استفاده کرد. ما باید از نیروهای متخصص دانشگاهی و نیروهای متخصص غیردانشگاهی در این کار استفاده کنیم. بعضی از افراد متخصص هستند و به‌صورت سنتی کار می‌کنند؛ مانند دریانوردان سنتی یا افرادی که در حوزه صید فعالیت می‌کنند. با این افراد باید صحبت کرد و از آنها دعوت کرد تا در این سرا به ما کمک کنند.

در ماه‌های اخیر اقدامات مختلفی نظیر انعقاد تفاهم‌نامه با شرکت دریایی ایزوایکو یا بحث راه‌اندازی مزرعه پرورش میگو مطرح بوده که نشان از گسترش فعالیت‌های دانشگاه آزاد در حوزه دریا دارد. درخصوص این اتفاقات توضیح دهید که چه برنامه‌های دیگری در این راستا درنظر دارید؟

یکی از بحث‌هایی که در حوزه دریایی وجود دارد، کشتی‌سازی و تعمیرات کشتی است که می‌تواند درآمد بسیار بالایی برای دانشگاه آزاد داشته باشد. ما اگر بتوانیم در حوزه کشتیرانی و کشتی‌سازی فعالیت کنیم که خوشبختانه با این تفاهم‌نامه‌ای که با شرکت دریایی ایزوایکو درحال انعقاد است و سایتی هم برای آن در دانشگاه درنظر گرفته ‌شده و همچنین مزارع پرورش میگو که کار نهایی آن در هرمزگان درحال طی شدن است، هم می‌توان یک نوع تولید فناورانه کرد و هم می‌تواند تولید اقتصادی برای دانشگاه داشته باشد. بیشتر برنامه‌هایی که در کنار این مسائل وجود دارد و انجام می‌شود، بحث گردشگری دریایی است. به‌ازای هر گردشگری که به کشور می‌آید، چهار شغل ایجاد می‌شود. ما اگر بتوانیم در گردشگری چه داخلی و چه خارجی، در حوزه‌های دریایی و همین‌طور درزمینه ورزش‌های دریایی ورود پیدا کنیم، اگر بتوان این دو بخش را هم فعال کرد و نیز در حوزه‌های دیگری مثل حقوق بین‌الملل دریا، سد پتنت‌های دریایی و حتی اختراعات دریایی می‌تواند کمک بسیار بزرگی باشد.

 * نویسنده: مریم حضرتی، روزنامه نگار