دو دقیقه بودی حالا ...

به گزارش «فرهیختگان»، آنهایی که در چند روز اخیر فیلم‌های «شنای پروانه» یا «خوب، بد، جلف2» را در سالن سینما دیده‌اند، احتمالا بعدها بتوانند با تفاخر برای فرزندان یا نوه‌هایشان از این واقعه تعریف کنند. ظاهرا قرار است ظرف یکی دو روز آینده مراکز فرهنگی مانند سینماها و کنسرت‌ها مجدد تعطیل شوند. ستاد مقابله با کرونا قرار است جلسه فوق‌العاده‌ای برگزار کند و در این جلسه درباره تداوم کاری این مراکز تصمیم‌گیری شود. یازدهم تیرماه بود که علیرضا وهاب‌زاده، مشاور وزیر بهداشت در گفت‌وگو با مهر ضمن اشاره به اینکه هنوز ستاد ملی مقابله با کرونا در این زمینه تصمیم‌گیری قطعی نداشته است، توضیح داد: «درصورت استمرار وضعیت قرمز در برخی استان‌ها و ادامه اوج‌گیری شیوع کرونا در کشور، ستاد ملی در این زمینه تصمیم‌گیری خواهد کرد. درصورت ادامه سیر صعودی شیوع این بیماری، درباره تعطیلی و اعمال محدودیت مجدد در زمینه فعالیت‌های هنری تصمیم‌گیری قطعی صورت خواهد گرفت.»

روز سوم اسفندماه سال گذشته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی اطلاعیه‌ای و با توجه به توصیه‌های اکید بهداشتی و ضرورت پیشگیری مناسب از خطر ابتلا به بیماری کرونا، کلیه برنامه‌های هنری و سینمایی در سراسر کشور را «تعطیل» اعلام کرد. تصمیمی که تا قبل از شروع تابستان هم ادامه داشت. تصمیم بازگشایی مجدد البته چندان هم آسان نبود. هفدهم خرداد در جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا، حسن روحانی تصریح کرد که سینماها و کنسرت‌ها به‌شرط حضور 50 درصد ظرفیت سالن‌ها و رعایت کامل پروتکل‌ها می‌توانند از ابتدای تیرماه فعالیت خود را آغاز کنند. سینماها البته پیش از این تصمیم و قبل از کرونا هم به‌زور نصف ظرفیت‌شان پر می‌شد. با این همه سینما‌های کشور از یکم‌تیر ۱۳۹۹ باز شدند و اکران با فیلم‌هایی که قبل از شیوع کرونا روی پرده بودند، آغاز شد. فیلم‌های «شنای پروانه» و «خوب، بد، جلف ۲؛ ارتش سری» البته از چهارم تیر روی پرده رفتند. در این مدت استقبال نسبتا خوبی از این دو فیلم شده است، اما وضعیت قرمز دست بردار نیست. خیال راحت مردم و مسئولان کار دست‌مان داده و دوباره این ویروس وارداتی قدرت گرفته است. احتمالا باید شاهد تعطیلی دوباره این مراکز باشیم. تصمیمی که در این شرایط صحیح است اما لطمه بزرگی به اهالی فرهنگ و هنر می‌زند. سیزدهم‌خرداد بود که رئیس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره وضعیت از سرگیری فعالیت‌های فرهنگی و هنری شامل سینما، تئاتر، موسیقی و مراکز مرتبط با این فعالیت‌ها خبر داد که هفته‌گذشته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نامه‌هایی را خطاب به سعید نمکی وزیر بهداشت و عبدالرضا رحمانی‌فضلی وزیر کشور نوشت و در این دو نامه ضمن تبیین خسارات وارده به حوزه فرهنگ، هنر و رسانه، با توجه به گشایش مشاغل مختلف و حتی مشاغل پرخطر و پرریسک، خواستار از سرگیری فعالیت‌های فرهنگی و هنری و بازگشایی مراکز مرتبط با این فعالیت‌ها شد.

درباره تعطیلی احتمالی و مجدد سینماها و مراکز فرهنگی و هنری با چندنفر از مدیران و اهالی فرهنگ تماس گرفتیم. روابط عمومی دفتر موسیقی از ابلاغ نشدن هیچ‌بخشنامه‌ای تا لحظه تنظیم گزارش خبر داد و روابط‌عمومی مرکز هنرهای نمایشی نیز دقیقا چنین جوابی را داد. مجید فروغی، مدیر روابط‌عمومی معاونت هنری ارشاد اما در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از بررسی وضعیت تعطیلی مراکز فرهنگی و هنری و احتمال تعطیلی آن خبر داد. برخی تهیه‌کنندگان و سینمادارها هم با بیان اینکه هنوز نمی‌دانیم قرار است چه اتفاقی بیفتد از گفت‌وگو انصراف دادند.

 خسارت سه‌هزار میلیاردی؟

ظاهرا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به پیوست آن دو نامه، پروتکل مفصلی را هم درباره رعایت موارد بهداشتی براساس ضوابط بهداشتی، برای سالن‌های سینما، موسیقی، تئاتر و آموزشگاه‌های هنری ارائه کرده بوده است. گفتنی است وزیر ارشاد در نامه خود به وزرای بهداشت و کشور تاکید کرده بود که ادامه تعطیلی‌ها خسارات جبران‌ناپذیری به حوزه فرهنگ، هنر و رسانه وارد می‌کند؛ حرف درستی که کسی آن را رد نمی‌کند، اما انگار هیچ‌فردی قدرت مانع شدن از این خسارات را هم ندارد.

گفته می‌شود وزارت فرهنگ و ارشاد از نظر اعتبار و بودجه در شرایط بدی به‌سر می‌برد و گروه‌های هنری و هنرمندان هم چون تعطیل بوده‌اند و تازه به کارهایشان برگشته‌اند، چندان وضع اقتصادی مناسبی ندارند. دولت در تامین مایحتاج روزمره مردم هم ناتوان است و هرروز خبر گران شدن یک کالای مصرفی شنیده و دیده می‌شود. بسیاری از هنرمندان حتی در پرداخت هزینه‌های درمان و اجاره‌خانه مشکل پیدا کرده‌اند. مسکن‌های زودگذر دولت تاثیری نداشته و زور کرونا بیشتر از این حرف‌هاست.

گفته می‌شود چهارهزار گروه موسیقی، 80 سالن تئاتر در تهران، 250 تا 300 گالری نمایش هنرهای تجسمی، خانه‌های مد و لباس، 26 هزار آموزشگاه هنری به‌دلیل تعطیلی خسارت‌های زیادی به آنها وارد شده است. درباره میزان ریالی خسارت‌ها تا انتهای خرداد عدد دقیقی به‌دست نیامده است، اما تنها عددی که محاسبه شد تا 24فروردین بود که عباس صالحی وزیر، فرهنگ و ارشاد گفت 976 میلیارد تومان به حوزه فرهنگ و هنر کشور خسارت وارد شده است. حالا و با فرض بر اینکه این عدد دقیق به‌دست آمده است و افزایش دوماه دیگر بر آن مدت زمان، به عدد تقریبی سه‌هزار میلیارد تومان تا انتهای خرداد می‌رسیم؛ رقمی که مشخص نیست قرار است چگونه تامین شود و چه کسانی آن را جبران کنند. اولین راه البته همیشه افزایش قیمت بلیت‌هاست؛ اتفاقی که درباره سینما و موسیقی به حقیقت پیوست. ظاهرا قرار است هزینه رعایت پروتکل‌های بهداشتی از جیب مردم کسر شود. سالن‌هایی که اکثرا نیمی از آنها هم پر نمی‌شد، حالا با بهانه خالی ماندن نیمه‌ای از آن قرار شد، گران‌تر شوند!

  این کنسرت‌های جنجالی

«قرار نبود تا پایان مردادماه یعنی قبل از ماه محرم افزایش بلیت کنسرت داشته باشیم.» این را روابط‌عمومی معاونت هنری به «فرهیختگان» می‌گوید؛ جمله‌ای که پیش از این محسن رجب‌پور، مدیرعامل مجمع صنفی تولیدکنندگان و تهیه‌کنندگان آثار شنیداری درباره‌اش مفصل توضیح داده بود: «در هفته‌های گذشته با برگزار‌کنندگان کنسرت‌ها، نمایندگان سالن‌ها، مدیریت دفتر موسیقی وزارت ارشاد و تهیه‌کنندگان موسیقی جلساتی داشتیم. در این جلسات مقرر شد قیمت بلیت‌ها افزایش نداشته باشد. توافقی داشتیم که با توجه به اینکه نیمی از سالن باید خالی باشد، همان قدر اجاره‌بهای سالن هم کسر شود. البته لازم است ذکر کنم در این شرایط بد اقتصادی و با وجود گران شدن همه‌چیز برای تهیه‌کنندگان و برگزار کنندگان، برگزاری این کنسرت‌ها هیچ‌گونه توجیه اقتصادی ندارد. هدف ما تنها شکسته شدن این فضای ساکت حاکم بر موسیقی و به حرکت در آمدن چرخ اقتصادی این حوزه بود. قرار هم این بود که فعلا در شرایط کرونا افزایش قیمت رخ ندهد.» امید حاجیلی و فرزاد فرزین دو خواننده‌ای بودند که این قوانین را زیر پا گذاشتند. پس از اعلان خبر ازسرگیری کنسرت‌ها، چهار خواننده ازجمله فرزاد فرزین، امید حاجیلی، مهدی احمدوند و محسن ابراهیم‌زاده وارد سایت بلیت‌فروشی ایران کنسرت شدند و قیمت بلیت‌های هر اجرا را از ۷۰ هزار تومان آغاز و تا سقف ۲۶۵ هزار تومان تعیین کردند. این درحالی بود که مدیرکل دفتر موسیقی از افزایش پیدا نکردن قیمت بلیت‌ها خبر داده بود. اقدامی که با اعتراض مردم و توقف بلیت‌فروشی مواجه شد. پس از اعتراضات به کنسرت حاجیلی، او تصمیم گرفت بلیت‌فروشی اجرای اخیرش را متوقف کند. ظاهرا این خواننده پاپ در تلاش است با پیگیری قیمت‌گذاری بلیت کنسرت‌ها در مجمع تهیه‌کنندگان کنسرت، پس از قیمت‌گذاری مناسب‌تر، اجرای زنده خود را روی صحنه ببرد. فرزین هم که بلیت‌فروشی کنسرتش را آغاز کرده و قیمت بلیت‌هایش مشابه حاجیلی بوده، بلیت‌فروشی را متوقف کرده است.

حالا و با تعطیلی احتمالی مراکز فرهنگی و هنری باید منتظر واکنش هنرمندان باشیم. فضای مجازی و پلتفرم‌ها مانند اوایل سال می‌تواند به کمک هنرمندان و مردم بیایند، اما مشکلات اهالی هنر اساسی‌تر از این حرف‌هاست. اقتصاد فرهنگ و هنر در سطح خیلی بالایی نبود و بسیاری از تهیه‌کنندگان و دست‌اندرکاران، قبل از کرونا هم از وضع موجود شاکی بودند، اما کار به‌جایی رسیده است که همان‌ها به زمان گذشته حسرت می‌خورند و آرزوی بازگشت آن دوره را دارند. قطعا باید اولویت خانواده‌ها در وضعیت فعلی، معیشت و رفع نیازهای اولیه‌شان باشد و با باز ماندن مراکز فرهنگی و هنری هم چندان شاهد شلوغی‌شان نباشیم و اساسا پولی برای خانواده‌ها برای رفتن به سینما و کنسرت نمانده باشد، اما بسته ماندن‌شان فشار مضاعف روحی و روانی را به جامعه فرهنگی کشور وارد می‌کند. دولت تا به‌حال فکری اساسی برای هنرمندان در وضعیت کرونایی نکرده و شاید دیگر وقت آن رسیده است که فارغ از نمایش‌ها و لفاظی‌ها در عمل به داد جماعت مظلوم هنرمند برسد که ممکن است در انتخابات دیگری به کار بیایند.

درصورت تعطیلی مجدد مراکز هنری و فرهنگی باید از مدیران دولتی و فرهنگی پرسید که این چه آمدن و رفتنی بود؟ اینکه گفته شود نمی‌دانستیم و غافلگیر شدیم شاید اولین پاسخ مدیران ما باشد، اما قطعا دلیل محکمی نیست.

 * نویسنده: سیدمهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار