به گزارش «فرهیختگان»، سال ۹۸ در دانشگاه آزاد اسلامی با تغییر رویکرد ساختاری در این دانشگاه همراه بود؛ تغییری که در پی آن چند معاونت ایجاد شد تا امور مربوط به دانشجویان در هریک از حوزه‌های مربوطه در معاونت تخصصی خودش بررسی شود. بنابراین رویکرد آموزشی و پژوهشی دانشگاه هم به نگاه تخصصی و موضوعی تغییر پیدا کرد. یکی از این معاونت‌ها، معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری بود. در دل این تغییر، ایجاد «سراهای نوآوری» در استان‌ها به‌عنوان راهی برای کاربردی کردن آموزش و پژوهش و تبدیل دانشگاه آزاد اسلامی به دانشگاه نسل سوم و کارآفرین، در دستورکار قرار گرفت.

بر همین اساس قرار شد با توجه به ظرفیت‌های استان‌های دانشگاه، در هر استان بین یک تا چند سرای نوآوری ایجاد شود که به‌صورت واحد فناور همانند واحدهای دانشگاهی فعالیت کنند. در همین رابطه روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی، معاون فعلی تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در آذر 98 آمایش منطقه‌ای را مبنای راه‌اندازی سرای نوآوری در دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد و گفت که مبنای سرای نوآوری، آمایش سرزمینی است. حالا سراهای نوآوری با تمرکز بر یک موضوع فناورانه به‌صورت مسئولیت‌محور و ماموریت‌محور فعالیت می‌کنند. اما نکته مهم این است که باید تمام قوانین برای اعطای مجوز به سراهای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی رعایت شود تا سراهایی مجوز بگیرند که عملکرد درستی در زمینه فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه داشته باشند.

مدیر کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از اعطای مجوز به چندین سرای نوآوری و البته شرایط اعطای این مجوز سخن گفت.  به گفته او اگر واحد دانشگاهی موردنظر بستر لازم برای ایجاد سرای نوآوری و شاخص‌های لازم را داشت، مجوز به او اعطا و در غیر این صورت، مجوز به او داده نمی‌شود. او می‌گوید ما موظف نیستیم به همه استان‌ها مجوز ایجاد سرای نوآوری بدهیم؛ چراکه برای ایجاد این سراهای نوآوری باید سختگیری‌های لازم صورت گیرد.  شیرنگی معتقد است در این سراها باید فرآیند ایده تا محصول به‌راحتی انجام شود؛ بنابراین مجوز سراهای نوآوری در استان‌ها صادر و عملکرد آنها بررسی می‌شود و اگر خدای نکرده عملکرد یک سرا ضعیف باشد، مجوز آن باطل خواهد شد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

مهم‌ترین برنامه‌ای که در سال 99 دنبال خواهید کرد چیست؟

به دنبال این هستیم تا یک برنامه تلویزیونی از دستاوردهای دانش‌بنیان داشته باشیم که هم نتایج زحمات اعضای هیات‌علمی و کارکنان را به تصویر بکشیم و هم بتوانیم حامیان مالی خوبی برای طرح‌هایی که منجر به تولید محصول اولیه شده و مجوزهای لازم را نیز اخذ کرده‌اند، داشته باشیم. برنامه دومی که درخصوص آن جلسات منظمی نیز برگزار شده و محقق شده است، ایجاد بازار آزاد است که در آن محصولات دانشگاه آزاد اسلامی ارائه شود و امکان دادوستد تجاری برای آن فراهم شود و در این راستا اصلاح آیین‌نامه‌ها را نیز در دست داریم. برنامه سوم که جزء اولویت‌هاست و ان‌شاءالله آیین‌نامه آن برای تصویب به هیات‌رئیسه و هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی نیز به‌زودی ارسال خواهد شد، بحث ایجاد کانون ارزیابان و ارزش‌گذاران در دانشگاه است.

  کانون ارزیابان و ارزش‌گذاران ایجاد می‌شود

به دنبال این هستیم تا کانونی تحت عنوان کارشناسان، ارزیابان و ارزش‌گذاران در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی مشابه مدل کانون کارشناسان داشته باشیم که براساس آن می‌توانیم ارزیابی طرح‌ها و ارزش‌گذاری را انجام دهیم. در کنار این موارد در اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان با یک سری از سرمایه‌گذاران چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی در حال رایزنی هستیم تا بتوانیم برای طرح‌هایی که آماده تولید انبوه است سرمایه‌گذار خصوصی پیدا کنیم. موفقیت‌هایی نیز در این خصوص حاصل شده است و در معاونت توسعه منابع نیز جلسه‌ای در این خصوص برگزار شد و ان‌شاءالله این کار جدی‌تر دنبال خواهد شد.  برگزاری منظم جلسات شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان که محل تصمیم‌گیری برای سراهای نوآوری و طرح‌های دانش‌بنیانی که بالای دو میلیارد تومان در استان هستند را نیز دنبال می‌کنیم و در شورای مدیریت دانش‌بنیان بررسی طرح‌ها را خواهیم داشت. از سوی دیگر به جز برگزاری شورای مدیریت دانش‌بنیان، بحث ساماندهی و نظارت بر عملکرد سراهای نوآوری، ایجاد بازار آزاد، آیین‌نامه کانون کارشناسان و ارزیابان و همچنین با برنامه تلویزیونی که به‌زودی تولید خواهد شد یک‌سری پروژه‌های خاص را نیز حمایت خواهیم کرد.

درخصوص توسعه سراهای نوآوری چه اقداماتی در دست دارید؟

همان‌طور که می‌دانید سراهای نوآوری با هدف حل مساله و به‌صورت ماموریت‌گرا با پیشنهاد دکتر طهرانچی، ریاست دانشگاه و با یک عنوان بومی ایجاد شد. آیین‌نامه آن نیز در چهارم دی‌ماه سال 98 مورد تصویب هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفت و ما سرای نوآوری را با المان‌های مرکز رشد تخصصی و شتاب‌دهنده تخصصی در کنار پردیس پارک علم‌وفناوری در استان‌ها داریم. سراهای نوآوری ماموریت‌محور هستند و به‌صورت تخصصی روی یک مساله کار می‌کنند.

  مجوز سراهای نوآوری ضعیف باطل می‌شود

هدف از تاسیس این سراها چیست؟

هدف این است در این سراها فرآیند ایده تا محصول به‌راحتی انجام گیرد. مجوز سراهای نوآوری در استان‌ها را صادر کرده‌ایم و عملکرد آنها را بررسی می‌کنیم و اگر خدای ناکرده عملکرد یک سرا ضعیف باشد مجوز آن را باطل کرده و در غیراین‌صورت حمایت می‌کنیم تا ان‌شاءالله توسعه پیدا کند.

گفتید از یک‌سری پروژه‌های خاص نیز حمایت می‌کنید؛ این پروژه‌ها چیست؟

این پروژه‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین دارند؛ مثل پروژه خودرو در استان سمنان و شهر شاهرود. به‌طور تخصصی و ویژه روی این دسته از پروژه‌ها کمیته اجرایی تشکیل دادیم که درمورد این پروژه‌ها به‌صورت ویژه کار کرده و دانشگاه نیز سرمایه‌گذاری خوبی در این زمینه انجام خواهد داد.

یک موضوع که الان مطرح است درخصوص مجوز سراهای نوآوری است؛ الان کدام سراها مجوز گرفتند؟

سرای نوآوری مواد پیشرفته در استان البرز، سرای نوآوری صنایع خلاق در استان تهران، سرای نوآوری جواهرات در استان اصفهان، بذر در استان اصفهان، مبل و منبت در ملایر، گیاهان زینتی در استان گلستان، سرای نوآوری دریا و فناوری دریا در استان هرمزگان، سرای نوآوری فرش ماشینی در کاشان، سرای نوآوری تاسیسات نفت، گاز و پتروشیمی در واحد بوشهر، سرای نوآوری بذرهای گلخانه‌ای واحد مبارکه ـ شهرمجلسی و سرای نوآوری گیاهان دارویی، سرای نوآوری چرم در واحد تبریز، سرای نوآوری فناوری اطلاعات در واحد خوراسگان و سرای نوآوری حمل‌ونقل و هوش مصنوعی در استان قزوین ازجمله سراهایی هستند که مجوز دریافت کرده‌اند. این مجوزها براساس ماده 27 و 28 آیین‌نامه جامع سراهای نوآوری و بازار فناوری که مصوب چهارم دی‌ماه 1398 هیات‌امنای دانشگاه است صورت گرفت، اما متاسفانه هیچ‌کدام به موافقت اصولی نرسیده است.

  اعطای موافقت اصولی در صورت عملکرد مثبت سراهای نوآوری است

در چه صورتی این موافقت اصولی اعطا می‌شود؟

ما در یک بازه به آنها فرصت داده، عملکرد آنها را بررسی کرده و مستندات آنها را دریافت می‌کنیم و درصورتی‌که ظرف مدت 6 ماه عملکرد آنها مثبت باشد این موافقتنامه اصولی اعطا می‌شود که تاکنون متاسفانه این موافقت اصولی صادر نشده است.

اما قرار بود برای راه‌اندازی چند سرای نوآوری مجوز اصولی صادر شود؛ این موضوع صحت دارد؟

هنوز قطعی نشده چراکه عملکرد آنها براساس شاخص‌هایی که داریم محرز نشده است؛ بنابراین هنوز مجوز موافقت اصولی را برای هیچ سرایی صادر نکرده‌ایم.

عملکرد این سراها باید به چه صورت باشد که بتوانند این موافقت اصولی را دریافت کنند؟

عملکرد سراهای نوآوری در حال ارزیابی است، به‌طور مثال من هفته پیش در استان گلستان بودم؛ در شهر گرگان سرای نوآوری گیاهان زینتی در این استان با توجه به گلخانه خوبی که در این استان وجود دارد را بررسی کردیم. تعداد هسته‌های فناور، تعداد واحدهای فناور، قراردهای خوبی که در بیرون از سرای نوآوری بسته شده، تعداد دانشجویان دکتری که در آنجا مقیم هستند، شتاب‌دهنده‌هایی که حضور دارند و از همه مهم‌تر میزان فروش محصولات آنها را بررسی کردیم. از زمانی که سرای نوآوری گیاهان زینتی در استان گلستان ایجاد شده است نتایج گلخانه تغییر کرده و شاهد پیشرفت خوبی در استان گلستان بودیم. بنابراین شاید یکی از سراهای نوآوری که به آن موافقت اصولی اعطا شود همین سرای نوآوری گیاهان زینتی استان گلستان باشد چراکه مدل موفقی است که می‌تواند برای بقیه سراها نیز این مدل موفق را ارائه کرد.

  دانشجویان کارآفرین هدف اصلی توسعه سراهای نوآوری

هدف‌تان از توسعه سراها در واحدهای مختلف چیست؟ بیشتر توسعه کمی را دنبال می‌کنید؟

نگاه‌مان توسعه کمی‌وکیفی به‌صورت توامان است؛ در ابتدای کار توسعه کمی را مدنظر قرار دادیم، اما الان صرفا توسعه کیفی را دنبال می‌کنیم. هدف اصلی‌مان واضح است. ما اعتقاد داریم دانشگاه باید به‌سمت دانشگاه نسل سوم و کارآفرین حرکت کند. برای اینکه یک دانشگاه کارآفرین ایجاد کنیم، دانشگاه باید بستر را برای دانشجویان فراهم کند. برای اینکه این بستر را فراهم کنیم، فکری کرده و اعلام کردیم هر منطقه‌ای یک پتانسیل را د‌ارد که این پتانسیل به‌طور مثال در کاشان فرش، در گلستان گیاهان دارویی و در ملایر مبل و منبت است. وقتی این ظرفیت‌ها در استان‌ها وجود دارد و کارخانه‌های زیادی هم در آنها مستقر است. پیشنهاد دادیم که سرای نوآوری می‌تواند با داشتن مرکز رشد تخصصی و شتاب‌دهنده‌های تخصصی محلی باشد برای اینکه دانشجویان در کنار تحصیل بتوانند ایده‌های خود را نیز در این سراها مطرح کنند. چند دانشجو کنار هم قرار گرفته، شرکتی را ایجاد کنند و تبدیل به یک واحد فناور شوند و یک محصول اولیه را تولید کنند؛ شتاب‌دهنده‌ها به این دانشجویان آموزش داده‌اند که چگونه قرارداد ببندند و بحث مالیات و بیمه آنها به چه‌صورت است. همچنین به آنها آموزش می‌دهند که چگونه برندسازی و تجاری‌سازی کنند. به عبارتی، این شتاب‌دهنده‌ها از ابتدا تا انتها به‌صورت تخصصی به این دانشجویان کمک می‌کنند. بنابراین قطعا وقتی دانشجو فارغ‌التحصیل می‌شود، غیر از مدرک تحصیلی و آموزش‌هایی که در دانشگاه دیده است، یک شرکت برای خود دارد. هدف‌مان درواقع این است که دانشجویان بتوانند کارآفرین شوند، به‌عبارتی بعد از فارغ‌التحصیلی به‌دنبال پیداکردن شغل در این سازمان و آن شرکت نباشند.

سرای نوآوری گیاهان زینتی که از آن سخن گفتید چنین ویژگی‌ای دارد؟

اتفاقی که الان در سرای نوآوری گیاهان زینتی استان گلستان افتاده، همین موضوع است؛ یعنی فارغ‌التحصیلی که در مقطع دکتری دانشگاه آزاد داریم، الان شرکتی را تاسیس کرده و گلخانه کوچکی نیز احداث کرده و چند دانشجو را به این شرکت برده است که با هم مشغول کار هستند.

  در کنار تخصص، مهارت را نیز به دانشجویان آموزش می‌دهیم

بنابراین مهارت به‌دست‌آمده توسط دانشجویان براساس پتانسیل هر استان خواهد بود؟ روال کار به چه‌صورت است؟

تمام هدف‌مان این است که یک دانشگاه کارآفرین باشیم و دانشجو بتواند در آن یک تخصص و مهارت را آموزش ببیند. این مهارت لزوما مهارتی نیست که غیرآکادمیک باشد. ما اعتقاد داریم این اتفاق می‌تواند در فضای سرای نوآوری صورت بگیرد. سرای نوآوری محلی است که دانشجو می‌تواند به یک مهارت دست پیدا کند و این مهارت براساس ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های استان است.

دانشجو وقتی از دانشگاه خارج می‌شود، برای خود یک شرکت دارد؛ شرکتی که دانشگاه‌ها در آن سهام دارند و شتاب‌دهنده‌ها تا آخر کار کنار دانشجو هستند. وقتی ما متوجه می‌شویم شرکت بلوغ لازم را دارد و دانشجویان کار خوبی را انجام می‌دهند و خودشان تولیدکننده هستند، آن زمان دانشگاه سهام خود را به شرکت واگذار خواهد کرد و برنامه ما این است که خارج شویم. به‌عبارتی دانشجو و ایده او را گرفته و کنار هم در سرای نوآوری قرار می‌دهیم؛ با شتاب‌دهنده‌هایی که کنار او قرار می‌دهیم، آموزش‌های تخصصی و مهارت‌ها را کسب می‌کند؛ شرکت به بلوغ لازم رسیده و وارد پردیس پارک علم‌وفناوری شده و در آنجا از امتیازات پارک علم‌وفناوری بهره‌مند می‌شود. محصول او که خارج شد و به مرحله بلوغ لازم رسید و کمک‌های ما را دریافت کرد، در این زمان دانشگاه سهام خود را به شرکت که همان دانشجویان هستند واگذار کرده و از مسیر خارج می‌شود.  به عبارتی در کنار تخصص، مهارت را نیز به دانشجویان آموزش می‌دهیم، بنابراین در سرای نوآوری برنامه ما آموزش تخصص در کنار مهارت است.

سال گذشته درخصوص افتتاح چند سرای نوآوری در استان تهران بحث‌هایی مطرح شد؛ چرا این سراها تاکنون افتتاح نشده‌اند؟

موضوع را به سراهای نوآوری سخت می‌گیریم و اگر بند‌های ماده 27 و 28 را نداشته باشد، عملا مجوز را اهدا نمی‌کنیم. بنابراین اگر تاکنون افتتاح نشده‌اند، یعنی مدارک آنها نقص داشته است. تاکنون به یک سرا (سرای نوآوری صنایع خلاق) مجوز داده شده است. مدارک آنها کامل بود و الان پیگیر هستند که با کمک‌های معاونت علمی ریاست‌جمهوری، این سرا تجهیز می‌شود و فکر می‌کنم به‌زودی افتتاح شود.

  رایزنی با سرمایه‌گذاران برای 9 طرح فناورانه کرونایی

شیوع ویروس کرونا در بحث افتتاح سراهای نوآوری وقفه ایجاد کرد؟

چندان تاثیر منفی روی کار ما نداشت، چراکه معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در بحث کووید-19 وارد شد و طرح‌های مختلفی را نیز ارائه کرد. درنهایت 9 طرح که نیاز به سرمایه‌گذاری داشتند انتخاب شد و درحال حاضر درحال رایزنی با سرمایه‌گذاران مختلف هستیم که از این طرح‌ها حمایت شود. درخصوص سراهای نوآوری نیز استان‌ها تلاش زیادی کردند و استان قزوین، البرز و مرکزی اواخر سال گذشته که شیوع کرونا اوج پیدا کرده بود، مدارک خود را ارائه کرده و به‌صورت مجازی جلساتی در این‌خصوص برگزار شد و دفاعیات خوبی را نیز مطرح کردند. من فکر می‌کنم کووید-19 روی بحث سراهای نوآوری و توسعه آنها تاثیر منفی نداشته است و بدون هیچ مشکلی کار خود را ادامه می‌دهیم.

  اما بسیاری از افراد از وقفه‌ای که در افتتاح سراها ایجاد شده است، گله‌مند هستند

درخصوص افتتاح سراها قولی به کسی نداده‌ایم؛ یک آیین‌نامه در این خصوص داریم و طبق این آیین‌نامه اگر واحد دانشگاهی موردنظر بستر لازم را برای ایجاد سرای نوآوری و شاخص‌های لازم داشت، مجوز به او اعطا می‌شود. اما اگر شرایطی را که طبق ماده 27 و 28 آیین‌نامه اعلام کردیم در اختیار نداشت، مجوز سرا نیز به او داده نمی‌شود. ما موظف نیستیم به همه استان‌ها مجوز ایجاد سرای نوآوری بدهیم. ممکن است در یک استان چهار سرای نوآوری داشته باشیم و در یک استان دیگر مجوزی صادر نکنیم، اما به تمام استان‌ها کمک خواهیم کرد تا سرای نوآوری داشته باشند و این توسعه هم از لحاظ کمی و هم کیفی همزمان صورت بگیرد.

با این اوصاف می‌توانیم امسال را سال توسعه سراهای نوآوری بدانیم؟

بله، همین‌طور است. به‌طور مثال دیروز با سرای نوآوری خدمات خودرو در استان کرمان موافقت شد.

 * نویسنده : سارا طاهری، روزنامه‌نگار