به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، اولین‌باری که وجود ویروس کرونا در چین تایید شد، بسیاری از کشورهای دنیا دانشجویان خود را از این کشور فراخواندند و حتی دانشگاه‌های کشورهای اروپایی و آمریکایی هم دانشجویان چینی و آسیایی خود را به خانه‌های خود برگرداندند و سعی کردند حضور آنها را در دانشگاه به حداقل برسانند. بعد از آن به‌دنبال تداوم حضور ویروس کووید-19، بیشتر دانشگاه‌ها تعطیل شدند و کلاس‌های درس به‌صورت آنلاین به کار خود ادامه دادند؛ به این ترتیب، دانشجویان خارجی و بین‌المللی حتی از کشور خود هم می‌توانستند از کلاس‌های دانشگاهی که به‌صورت آنلاین برگزار می‌شد، بهره‌مند شوند. درواقع، آموزش‌های آنلاین در عین اینکه تهدیدی برای کلاس‌های حضوری دانشگاه به‌شمار می‌رفت، اما فرصتی طلایی بود برای اینکه دانشجویان دیگر کشورها بتوانند از راه دور و بدون حضور فیزیکی در کلاس‌های درس، آموزش ببینند.

شرایط کرونایی و قرنطینه بسیاری از کشورها و تعطیلی بیشتر دانشگاه‌ها و به‌دنبال آن کاهش چشمگیر ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی، بسیاری از دانشگاه‌ها و به‌طورکلی، سیستم آموزش عالی جهان را با چالش درآمد و بودجه مواجه کرده است. طبق برآورد شورای فرهنگی بریتانیا، کاهش درآمد دانشگاه‌های انگلیسی در خوشبینانه‌ترین حالت به حدود 2.3میلیارد پوند می‌رسد. این سازمان در زمینه ارائه فرصت‌های آموزشی و فرهنگی در عرصه‌های بین‌المللی فعالیت می‌کند. به‌طور تقریبی، شمار ثبت‌نام دانشجویان آسیای شرقی در دانشگاه‌های انگلیسی در سال آینده به دلیل ادامه بیماری کرونا در مقایسه با سال تحصیلی گذشته 14هزار نفر کاهش داشته است.

    حضور یا عدم‌حضور؟

به گزارش «تایم»، این تعداد کاهش دانشجوی آسیایی در دانشگاه‌های انگلیسی خسارت 463میلیون پوندی ناشی از هزینه شهریه و هزینه زندگی دانشجویان را برای دانشگاه‌های این کشور به‌دنبال داشته است. بررسی‌ شورای فرهنگی بریتانیا روی بیش از 15هزار دانشجوی احتمالی که در سال جدید تحصیلی و بین 25 آوریل تا 15 می‌ از هشت کشور منطقه در انگلیس حضور پیدا کرده‌اند، نشان داد 29درصد از آنها به احتمال زیاد با تاخیر در کلاس‌های دانشگاه حضور پیدا کرده یا به‌طورکلی کلاس‌های حضوری خود را برای سال تحصیلی جدید لغو کرده‌اند. این درحالی است که 35 درصد نیز تاکنون تصمیمی بر حضور یافتن یا عدم‌حضور در دانشگاه نگرفته‌اند. با وجود این، واکنش‌ها به‌طور گسترده‌ای در مقاطع مختلف آموزشی و کشورهای مختلف با هم متفاوت است. به‌عنوان مثال، حدود نیمی از دانشجویان احتمالی که حدود 45درصد را در اندونزی و تایوان تشکیل می‌دهند، کلاس‌های حضوری خود را به تاخیر انداخته یا لغو کرده‌اند که این آمار در دانشگاه‌های چین به حدود 14درصد می‌رسد. این مطالعات همچنین نشان می‌دهد اهداف و تصمیمات جدی‌تری در پشت تاخیر یا لغو کلاس‌های دانشگاهی از سوی دانشجویان تحصیلات تکمیلی وجود دارد؛ درحالی‌که بیشتر کلاس‌های دانشگاهی در ماه ژانویه با حضور 63 درصدی دانشجویان برگزار شد اما در ترم پاییز که بیشتر کلاس‌ها به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود، این آمار به 15درصد خواهد رسید.

    کاهش 12 تا 61 درصدی دانشجو

حدود 37درصد از دانشجویان مقطع کارشناسی تصمیم گرفتند ترم پاییز را به‌صورت آنلاین ادامه دهند و درمقابل، 46 درصد هم شروع با تاخیر کلاس‌ها را در ماه ژانویه ترجیح دادند. یکی از مدیران شورای فرهنگی بریتانیا معتقد است از آنجایی که بیشتر ثبت‌نامی‌های دوره تحصیلات تکمیلی از این منطقه به فکر گذراندن دوره‌های یک‌ساله تحصیلات تکمیلی هستند، بروز اختلال در شروع ترم پاییز می‌تواند تاثیر زیادی روی تحقیقات داشته باشد. شورای فرهنگی بریتانیا از اطلاعات شهریه‌ای به‌دست‌آمده از آژانس آمار آموزشی و داده‌های هزینه دانشجویان که از دولت به دست آورده، تخمین می‌زند تاخیر کلاس‌های دانشگاهی یا لغو حضور دانشجویان آسیای‌شرقی تا چه میزان روی وضعیت مالی دانشگاه‌ها تاثیر دارد.

محققان با بررسی واکنش دانشجویانی که اقدام به تاخیر یا لغو کلاس‌های درس دانشگاهی کرده‌اند، این‌گونه محاسبه کرده‌اند که انتظار می‌رود تعداد دانشجویان در سال تحصیلی 2021-2020 نسبت به سال تحصیلی 2019-2018 حدود 12درصد کاهش نشان می‌دهد. این حجم از کاهش دانشجو، افت 463میلیون پوندی را در هزینه‌های شهریه‌ای و هزینه‌های زندگی دارد که معادل درآمد سالانه یک دانشگاه انگلیسی با ابعاد متوسط است.

محققان در سناریوی بدبینانه دیگری که در پیش گرفته‌اند، دانشجویانی را مورد مطالعه قرار داده‌اند که یا کلاس‌های حضوری را لغو کرده یا به تاخیر انداخته‌اند. در این مطالعات، پژوهشگران دریافتند که در بدترین حالت ممکن، شمار دانشجویان آسیای‌شرقی در دانشگاه‌های انگلیسی به‌طور متوسط 68 هزار و 267 نفر کمتر شده که در مقایسه با آمار دانشجویان آسیای شرقی در سال تحصیلی 2019-2018 قریب 61 درصد کاهش را نشان می‌دهد. این افت تعداد دانشجو باعث کاهش 3/2 میلیاردپوندی در هزینه‌های شهریه و هزینه‌های زندگی می‌شود. این مقدار کاهش درآمد، کمی بیشتر از کل درآمد دانشگاه کمبریج در سال گذشته است. با وجود این، برخی محققان براین باورند که این آمار و ارقام، اثرات مالی ناشی از کاهش نرخ ثبت‌نام دانشجویان آسیای‌شرقی را کم ‌جلوه می‌دهد. این باور درحالی صورت می‌گیرد که تجزیه و تحلیل‌ها، لغو کلاس‌ها توسط دانشجویان فعلی یا تاثیر چندساله دانشجویانی که کلاس‌ها را از دست داده‌اند، در نظر نمی‌گیرند. به‌عبارتی، حضور یا عدم‌حضور فیزیکی دانشجویان به خودی خود حائزاهمیت است و می‌تواند در دنیای دیجیتال امروز نقش تاثیرگذاری را ایفا کند.  دانشجویانی از حدود هشت کشور آسیای‌شرقی شامل چین، سنگاپور، مالزی، تایوان و... در دانشگاه‌های انگلیس تحصیل می‌کنند که با شیوع کرونا ترجیح داده‌اند در کشور خود باقی بمانند. یافته‌ها حکایت از آن دارد که پیش‌بینی می‌شود در سال تحصیلی آتی 2021-2020، حدود 14هزار دانشجو کمتر از این کشورها در انگلیس حضور پیدا کنند. تنها کاهش 20 درصدی دانشجویان آسیای‌شرقی در دانشگاه‌های انگلیس، کاهش 12درصدی دانشجویان بین‌المللی را در این کشور به‌دنبال دارد. بسیاری از دانشجویان بین‌المللی اعلام کرده‌اند درصورتی‌که بتوانند مدرک دانشگاهی خود را به‌طور آنلاین کسب کنند، دیگر اصراری به حضور در کشور دیگر برای تحصیل ندارند و از راه دور هم می‌توانند تمام کارها را مدیریت کنند.

    مقابله دانشگاه با کاهش درآمد

دولت انگلیس برای مواجهه با کاهش درآمدهای دانشگاهی ناشی از پایین آمدن آمار دانشجویان آسیای‌شرقی و بحرانی که برای موسسات آموزش عالی ایجاد شده، ماه گذشته یک بسته حمایتی 6/2 میلیارد پوندی را به دانشگاه‌ها اعطا کرد که تنها 100 میلیون از این مبلغ به بخش تحقیقات دانشگاهی تعلق گرفته است. این بسته حمایتی که اولین پرداختی دولت در جبران کاهش شهریه‌های دانشجویی است، در کنار مدیریت پذیرش دانشجو اعمال می‌شود. به‌رغم اعطای این بسته حمایتی نجات‌دهنده دولت به دانشگاه‌های انگلیس، دانشجویان بومی در سال جاری و به‌رغم شیوع ویروس کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها و عدم‌حضور فیزیکی در کلاس‌های دانشگاه، شهریه کامل 9 هزار و 250 پوندی را پرداخت کرده‌‌اند.

یکی از محققان برجسته بین‌المللی هشدار داده است که با توجه به تداوم شیوع ویروس کرونا در جهان و تاثیر درازمدتی که این وضعیت روی سیستم آموزش عالی دنیا می‌گذارد، دانشگاه‌های غربی برای جبران کاهش تعداد دانشجویان که دست‌کم در پنج سال آینده گریبان‌گیر دانشگاه‌ها خواهد بود، باید دنبال جذب دانشجویان از خارج از کشور باشند تا از این طریق کمبود بودجه‌ها و درآمدهای خود را جبران کنند. مدیر مرکز آموزش عالی جهانی در دانشگاه آکسفورد در انجمن بین‌المللی آموزش عالی پیرامون دانشگاه‌های انگلیس می‌گوید: «موقعیت کلی آموزش عالی به‌دلیل شیوع کرونا ضربه سختی را متحمل شده و حدود پنج سال زمان لازم است تا وضعیت آموزش عالی و تعداد دانشجویان بین‌المللی به شرایط قبل از کرونا برگردد.» او آموزش بین‌الملل را به‌نوعی بازار خریداران تشبیه کرده است، به‌طوری که دانشگاه‌های اروپایی و آمریکای شمالی تا سال‌ها باید دنبال جذب دانشجویان بین‌المللی باشند. او در این میان به این نکته اشاره می‌کند که دانشگاه‌های آسیای شرقی زودتر از دیگر نقاط جهان خود را پیدا می‌کنند و از نظر بهداشتی سریع‌تر به حالت اول برگشته و می‌توانند آموزش‌های حضوری را در دانشگاه‌ها از سر گیرند. درحالی‌که بیشترین دانشجویان بین‌المللی را در جهان، دانشجویانی از کشورهای آسیای شرقی شامل چین، ژاپن و کره‌جنوبی تشکیل می‌دهند، دانشگاه‌های داخلی این کشورها هم درراستای توسعه بیشتر آموزش عالی خود تلاش می‌کنند تا در این شرایط موقعیت خود را ارتقا دهند. مدیر مرکز آموزش عالی جهانی در دانشگاه آکسفورد تاکید می‌کند که اگر کشورهای دنیا بخواهند آموزش‌های بین‌المللی خود را سریع‌تر به وضعیت قبل از کرونا برگردانند، باید ابتدا روی کمک‌های دولتی حساب کنند. این امر درصورتی امکان‌پذیر و اجرایی می‌شود که دولت سرمایه‌گذاری روی بخش صنعت را افزایش داده و کمک‌هزینه‌هایی را در اختیار دانشجویان قرار دهد.

    وضعیت مبهم دانشجویان

چند هفته پیش در گزارشی که گاردین منتشر کرده بود، به این نکته اشاره شده بود که درصورت آنلاین بودن کلاس‌های درس، از هر پنج دانشجو، یک نفر در سال تحصیلی جدید در دانشگاه ثبت‌نام نخواهد کرد. محققان بنابر این اطلاعات پیش‌بینی کردند که با این مقدار کاهش دانشجو در دانشگاه‌های انگلیس، این مراکز آموزشی با خسارت 760 میلیون پوندی مواجه خواهند شد. برخی دانشگاه‌ها مانند کمبریج اعلام کرده‌اند که سخنرانی‌ها را در سال تحصیلی آینده به‌صورت آنلاین برگزار خواهند کرد. علاوه‌براین، تدریس آنلاین در این دانشگاه نیز به‌صورت ترکیبی شامل سمینارهای آموزشی و حضوری خواهد بود. مشاوره اقتصاد لندن برآورد کرده است که حدود 17درصد دانشجویان در دانشگاه‌های انگلیس درصورت ادامه محدودیت‌های کرونایی، در ترم آینده که از سپتامبر آغاز می‌شود، ثبت‌نام نخواهند کرد و با توجه به عدم‌پرداخت شهریه و کمک‌هزینه‌های آموزشی، خسارت چند صد میلیون پوندی به دانشگاه‌ها تحمیل خواهد شد.

محققان بر این باورند که دانشجویان باید به وضوح از وضعیت حال‌حاضر مطلع باشند و بدانند که در سال تحصیلی آینده چه چیزی در انتظار آنهاست تا انتخاب آگاهانه‌ای داشته باشند. دولت‌ انگلیس هم باید به‌سرعت وارد کار شود و با برنامه‌ریزی‌های درست و به‌موقع، کیفیت بخش آموزش عالی را در سال تحصیلی آینده حفظ کند. دانشگاه‌ها معمولا هرساله حدود 530 هزار فرم درخواست ثبت‌نام دریافت می‌کنند که حدود 30 هزار یا 6 درصد آنها شروع تحصیل خود را به تعویق می‌اندازند. اما تحلیل‌ها حاکی از آن است که مبهم بودن وضعیت در شرایط کرونایی، علاوه‌بر اینکه تصمیم‌گیری را برای دانشجویان دشوار می‌کند، باعث می‌شود آنها ثبت‌نام خود را به تاخیر بیندازند و همچنان به تحصیل آنلاین ادامه دهند. این وضعیت، علاوه‌بر اینکه دانشگاه‌ها را از نظر مالی و درآمدی دچار مشکل می‌کند، بسیاری از مشاغل را در دل دانشگاه‌ها و نیز در مقیاس بالاتر، در اقتصادهای محلی و منطقه‌ای در معرض خطر قرار می‌دهد و دانشگاه‌ها هم بر همین اساس استوارند. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود 49 درصد از دانشجویان بین‌المللی اهل چین اعلام کرده‌اند که درصورت آنلاین بودن تدریس دروس دانشگاهی در سال جدید تحصیلی، در سال جدید در دانشگاه ثبت‌نام نخواهند کرد و همین امر، یکی از عوامل کلیدی کاهش درآمدهای دانشگاهی به شمار می‌رود.

 *  مترجم: ندا اظهری