به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، فساد سیاسی به‌عنوان یک موضوع سینمایی، از اوایل دهه40 میلادی محبوب می‌شود. با پایان ورشکستگی بزرگ در آمریکا، شروع جنگ جهانی دوم و شکل‌گیری پایگاه‌های چپ‌گرایی در هالیوود، پرداختن به مسائل سیاسی روز محبوبیت می‌یابد، هرچند در گذشته موضوعاتی چون پرونده دریفوس موردتوجه فیلمسازان صامت بوده است. داستان جنجالی آلفرد دریفوس در فرانسه 1894 که متهم به خیانت و جاسوسی برای آلمان می‌شود، بدل به رسوایی‌ترین جریان قضایی قرن می‌شود. با اثبات بی‌گناهی دریفوس در 1906 شخصیت‌هایی چون ژرژ ملی‌یس دست به ساخت فیلم‌های صامت با موضوع جنجالی آن سال‌ها زدند، اما هیچ بلوغی برای پرداختن به چنین رویدادهایی وجود نداشت.

در 1939، فرانک کاپرا براساس زندگی سناتور بارتون ویلر از ایالت مونتانا، «آقای اسمیت به واشینگتن می‌رود» را کارگردانی کرد. فیلم داستان سناتور جوانی است که در برابر فساد شخصیتی به نام هاپر و همکاری‌اش با جیم تیلور می‌ایستد و با حضورش در مجلس سنا، موفق به شکست جریان فاسد مقابل می‌شود. با این‌حال، فیلم کاپرا اثری است کمدی و بار سیاسی چندانی ندارد. با آنکه در همان زمان حساسیت‌هایی نسبت‌به فیلم ابراز می‌شود، اما موفقیت فیلم در گیشه و مشهور شدن جیمز استوارت، ستاره فیلم موضوع را به سمت دیگری می‌برد.  با این‌حال، از دهه70 تاکنون با گسترش مطبوعات و قدرت گرفتن روزنامه‌نگاران، رسوایی‌های سیاسی و قضایی بیش از گذشته آشکار می‌شود و پای داستان‌های واقعی به سینما بیش از پیش باز می‌شود. شاید بتوان ماجرای واترگیت و جریان رسانه‌ای آن را نقطه‌عطفی در جهان سیاست و پیوندش با سینما دانست. جایی‌که باب وودوارد و کارل برنشتاین، دو روزنامه‌نگار واشینگتن‌پست با جست‌وجوها و نوشتارهایشان موقعیت ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور وقت را چنان متزلزل کردند که او مجبور به استعفا شد. در این مجال به چند فیلم مهم با موضوع فساد سیاسی و اقتصادی می‌پردازیم:

 1. همه مردان رئیس‌جمهور (1976)

آلن جی پاکولا براساس کتاب باب وودوارد و کارل برنشتاین، ماجرای سقوط نیکسون به‌واسطه رسوایی واترگیت را روایت می‌کند. در ۱۷ ژوئن ۱۹۷۲ با دستگیری پنج سارق مجهز به دستگاه‌های استراق سمع مدرن، باب وودوارد (رابرت ردفورد) گزارشگر تازه‌کار واشینگتن‌پست و کارل برنشتاین (داستین هافمن) گزارشگر پرانرژی و پیگیر روزنامه پی به رسوایی مهمی در تاریخ سیاسی آمریکا می‌برند. تلاش‌های دو روزنامه‌نگار که توأم با تهدید جانی است، منجر به سقوط نیکسون و اثبات فساد سیستم قضایی در آزادسازی سارقان مذکور می‌شود. در مراسم اسکار 1977، فیلم پاکولا ستاره بی‌چون‌وچرای شب جایزه‌ها می‌شود.

2. سگ را بجنبان (1997)

پرونده فساد اخلاقی بیل کلینتون و ماجرای مشهور رابطه‌اش با مونیکا لوینسکی هنوز به شکل روشن و مستقیم به فیلم سینمایی بدل نشده است. ماجرایی که می‌رفت تا انتخابات سال 2000 آمریکا را تحت‌الشعاع قرار دهد، هنوز پرونده مفتوحی برای سینما به حساب می‌آید، اما بری لوینسون به‌نوع دیگری پرونده فساد کلینتون را واکاوی کرد. او فیلم «سگ را بجنبان» را کارگردانی می‌کند. فیلم روایتگر همکاری یک متخصص چرخش موضوع (رابرت دنیرو) و یک تهیه‌کننده هالیوودی (داستین هافمن) است که با خلق جنگی ساختگی در استودیو و رشادت خیالی سربازان آمریکا در آلبانی، بر رسوایی رئیس‌جمهور سرپوش می‌گذارند.

3. نیمه ماه مارس (2011)

اقتباس جورج کلونی از نمایشنامه فاراگوت نورث با بازی رایان گاسلینگ، جورج کلونی و فیلیپ سیمور هافمن، روایتی است از مبارزات درون‌حزبی برای انتخاب نامزد ریاست‌جمهوری آمریکا. فیلم داستان مایک موریس (جورج کلونی) نامزد ریاست‌جمهوری حزب دموکرات را روایت می‌کند که با جاسوسی استفن مییرز (با بازی رایان گاسلینگ)، از کارمندان ارشد کمپینش برای مدیر ارشد کمپین نامزد رقیب مواجه می‌شود. با لورفتن مییرز و اخراجش از کمپین، انتقام با استفاده از رابطه نامشروع بازی را عوض می‌کند.

4. وینر (2016)

مستند جاش کریگمن و الیس اشتاینبرگ نگاهی نقادانه به کمپین شهرداری آنتونی وینر رسوا شده و مناظر سیاسی امروز دارد. فیلم با زمان حضور وینر در کنگره و استعفایش در سال 2011 آغاز می‌شود، پس از آنکه عکس‌هایی از لباس زیر او در توئیتر منتشر می‌شود، پیش از آنکه کمپین شهرداری‌اش در نیویورک را به تصویر بکشد، به‌دلیل رسوایی‌های بیشتر بی‌آبرو می‌شود.

5. رنگ‌های اصلی (1998)

مایک نیکولز ید طولایی در ساخت فیلم‌های سیاسی دارد و شاید به‌یادماندنی‌ترینش «کچ 22» باشد که عملا شرایط جنگیدن آمریکا در جبهه ایتالیا را به سخره می‌گیرد. اما در «رنگ‌های اصلی» با حضور چهره‌هایی چون جان تراولتا و اما تامسون به سراغ درگیری مبارزات انتخاباتی نامزد ریاست‌جمهوری در حزب دموکرات می‌رود و تصویری از زندگی سیاسی و خصوصی سیاستمداران را آشکار می‌کند. فیلم اشاره مستقیمی به کمپین انتخاباتی بیل کلینتون در 1992 دارد که با رسوایی‌های دومینووار همراه می‌شود. کمپین کلینتون چنان پرحاشیه بود که یک سال پس از به‌قدرت رسیدنش کریس هگدوس با «اتاق جنگ»(1993) تصویری از رسوایی‌های پیش از انتخاب شدن کلینتون را عیان می‌کند.

6. آنان (2018)

زندگی سیلویو برلوسکونی، نخست‌وزیر سابق ایتالیا مملو از حواشی اخلاقی و مالی بود. ثروتمند ایتالیایی که هم در سینما دستی داشت و هم در فوتبال و البته در رسانه، همواره بابت رفتارها و گفتارهایش مورد انتقاد و شماتت قرار می‌گرفت. میل شدید او به زنان جوان، حتی شرایط اجتماعی ایتالیا را برهم زده بود. پائولو سورنتینو، کارگردان شهیر ایتالیایی در آخرین ساخته خود دوربینش را با چاشنی خیال، به کاخ این قارون زمانه می‌برد و از شهر گناه او تصویری سرسام‌آور می‌سازد؛ تصویری که در آن قدرت همراه با خوشی‌های عجیب برلوسکونی گره می‌خورد.

7. ارین براکویچ (2000)

فیلم زندگینامه‌ای استیون سودربرگ، روایت زن جوانی به اسم «ارین براکویچ» (جولیا رابرتز) با سه فرزند است که در پی شغل، به‌عنوان دستیار یک وکیل استخدام می‌شود و بدون دانشی در وکالت، به‌تنهایی یک شرکت قدرتمند متهم به آلوده‌سازی منبع آب شهر را سرنگون می‌کند. فیلم تصویری از شبکه درهم‌پیچیده‌ای است که در آن یک سیستم اقتصادی باوجود به‌خطر انداختن جان مردم حفظ می‌شود. تاد هینز در 2019، فیلمی مشابه با عنوان «آب‌های تیره»، با بازی مارک رافلو ساخت که در آن پرونده قضایی رابرت بیلوت علیه شرکت قدرتمند دوپونت به‌تصویر درمی‌آید. داستان واقعی این جدال قضایی که چندین سال به‌طول می‌انجامد، از شکست یکی از قدرت‌های صنایع شیمیایی با پشتوانه سیاسی قدرتمند پرده برمی‌دارد.

8. دوشیزه اسلون (2016)

فیلم جان مدن نقبی است به دنیای لابیست‌های آمریکایی در کنگره. دوشیزه اسلون، از بانفوذترین لابی‌گران کنگره تصمیم می‌گیرد در کمپین کنترل اسلحه، به جناح مقابل بپیوندد و در محدودسازی قوانین اسلحه به فعالان اجتماعی یاری برساند. هرچند تلاش‌های اسلون جنبه‌ شخصی دارد و او برای برنده شدن و شکست رقبایش مسیرش را تغییر می‌دهد، اما فیلم تصویری از فساد در لابی‌گری‌های مجلس سنای آمریکا را آشکار می‌کند؛ جایی که سرمایه‌داران صنعت تسلیحات برای رأی نیاوردن قوانین جدید از تمام ابزار ممکن بهره می‌برند و درنهایت تصویری از خریداری یک سناتور، تمام نقشه‌های جبهه سرمایه‌داری را نقش برآب می‌کند.

9. تسخیرناپذیران (1987)

سکوی پرتاب شهرت کوین کاستنر، فیلمی به کارگردانی برایان دی‌پالما بود. فیلم از زوایه‌ای تازه و از منظر الیوت نس، مأمور فدرال به پرونده آل‌کاپون می‌پردازد، درحالی‌که قوانین زمانه از منع فروش نوشیدنی‌های الکلی می‌گوید، دارودسته کاپون با همدستی مردان قانون در قاچاق نوشیدنی‌های الکلی بی‌رقیب می‌شود. نس با گروه کوچکی از نیروهای پلیس و فدرال موفق به کشاندن پای کاپون به میز محاکمه و زندانی شدن یکی از مشهورترین گانگسترهای تاریخ آمریکا در زندان آلکاتراز می‌شود.

  10. سرپیکو (1973)

سیدتی لومت، کارگردان فقید آمریکایی از فعالان حوزه آثار سیاسی به‌شمار می‌رفت. اولین حضور سینمایی او با «دوازده مرد خشمگین» که تصویری از ضعف سیستم قضایی آمریکا ارائه می‌داد، در دهه70 به آثار صریح‌تر و نقادانه‌تری چون «سرپیکو» می‌رود. یکی از به‌یادماندنی‌ترین بازی‌های آل‌پاچینوی جوان روایتی است از زندگینامه فرانک سرپیکو، افسر پلیس نیویورک به قلم پیتر ماس. سرپیکو (پاچینو) با مقام ارشد خود کنار نمی‌آید و می‌خواهد او را به منطقه بیست‌ویکم منتقل کند. در نخستین روز فعالیت خود در این منطقه، می‌خواهند به او باج بدهند. سپس با پیشنهاد رشوه روبه‌رو می‌شود و تصمیم می‌گیرد فساد رشوه‌خواری را ریشه‌یابی کند، اما به نتیجه نمی‌رسد. سرانجام با کمک بازرس لومباردو از منطقه هشت و همکاری دوستش بلر پرونده رشوه‌خواری افراد پلیس را پیگیری می‌کند و کمیسیون ویژه‌ای تشکیل می‌شود. در اوج ماجرا، سرپیکو را به دایره مواد مخدر پلیس بروکلین منتقل می‌کنند.

11. اسپات‌لایت (2015)

داستان واقعی پیگیری روزنامه محلی بوستون‌گلوب از فاجعه تجاوز کشیشان شهر بوستون به کودکان و سرپوش‌ گذاشتن واتیکان بر این رسوایی، پیش از فیلم شدن، برنده جایزه پولیتزر شده است. تام مک‌کارتی در نسخه سینمایی از تلاش‌های روزنامه‌نگاران فعال در این پرونده، داستانی دراماتیک می‌آفریند که در آن عیان می‌شود که چگونه حلقه‌های قدرت میان کلیسا و سیاست و سیستم قضایی، برای چندین دهه بر تجاوز به کودکان سرپوش گذاشته است.

12. رکود بزرگ (2015)

درباره بحران مالی سال2007 آمریکا فیلم بسیار ساخته شده، اما فیلم آدام مک‌کی با بازی کریستین بیل، استیو کارل، رایان گاسلینگ و برد پیت تصویری جذاب از حباب اقتصادی و اوج‌گیری نرخ بازار مسکن ارائه می‌دهد. فیلم با نگاهی کمیک داستان معامله‌گرانی به نام «شورت» را بیان می‌کند که تنها در بازه کوتاه بالارفتن بهای سهام و اوراق قرضه سرمایه‌گذاری می‌کنند. این گروه منفور معامله‌گران درازمدتی هستند که بازار را تا بالاترین حد سوق می‌دهند. عملکرد دو گروه از معامله‌گران در ترقی انفجاری بازار مسکن آمریکا در سال ۲۰۰۰ تاثیر زیادی دارد، تاجایی‌که بحران فاجعه‌ای عظیم به‌بار می‌آورد.

 * نویسنده: احسان زیورعالم، روزنامه‌نگار