به دانش فنی تولید بذر گیاه زینتی رسیدیم

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، ورود جدی به عرصه‌های فناورانه و کارآفرینی برای ایجاد کسب‌وکار یکی از سیاست‌های جدید دانشگاه آزاد اسلامی است. در واقع مسئولان این دانشگاه معتقدند تنها راه نجات دانشگاه حرکت به‌سمت کسب‌وکارهایی است که جوانان با روحیه کارآفرینی ایجاد می‌کنند. به‌عبارتی نمی‌توان نقش دانشگاه آزاد اسلامی در تجارت و رونق شهرهای کشور را نادیده گرفت. بنابراین مدیران ارشد دانشگاه آزاد اسلامی در دوره جدید مدیریتی برای‌ گذار این دانشگاه از نسل اول و دوم و ورود به نسل سوم و چهارم که براساس کارآفرینی و علوم دانش‌بنیان طراحی شده است، برخی اقدامات را در راس کار قرار داده و این اقدامات را در واحدهای این دانشگاه با‌ سرعت دنبال می‌کنند. راه‌اندازی سراهای نوآوری از آن دسته اقدامات با چاشنی سرعت بوده است.

شهریور سال گذشته بود که سرای نوآوری کشت و تجاری‌سازی گیاهان زینتی استان گلستان در واحد دانشگاهی گرگان، راه‌اندازی شد و حالا کمتر از یک سال از گشایش این مرکز می‌گذرد. از آن زمان تاکنون 6 فاز این سرا عملیاتی شده و 3 فاز دیگر آن باقی‌مانده که در طول یک‌سال آینده آن سه فاز هم قرار است به بهره‌برداری برسد. ظرفیت‌های اراضی کشاورزی تحت تملک دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان و همین‌طور نیروهای متخصص انسانی و بازار گل و گیاهان زینتی در شمال کشور از جمله دلایلی بود که جرقه تاسیس مرکز گل و گیاهان زینتی را زد. حالا این مرکز می‌تواند بزرگ‌ترین هدف سرای نوآوری که همان کارآفرینی و اشتغالزایی برای فارغ‌التحصیلان و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی است را فراهم کند.

در همین راستا با سید‌علی طاهری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان گلستان گفت‌وگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

درباره سرای نوآوری گیاهان زینتی بگویید؟

سرای نوآوری گیاهان زینتی گرگان در حقیقت بر اساس ظرفیت‌ها و پتانسیل موجود در منطقه و استان و همچنین ظرفیت‌های علمی و سخت‌افزاری واحد گرگان از سال ۹۵ کلید خورد و پس از اخذ مجوز تاسیس در هیات امنای استان و تاییدیه شورای اقتصاد استان عملا شروع به فعالیت کرد و در زمینی به مساحت پنج‌ونیم هکتار کار تاسیس و ساخت شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان آغاز شد. هدف از تاسیس این شهرک علاوه‌بر استفاده از امکانات و ظرفیت‌های دانشگاه آزاد گرگان، درآمدزایی غیرشهریه‌ای بود اما با توجه به رویکرد اخیر مدیریت عالی دانشگاه آزاد اسلامی در بحث فناوری و نوآوری و حرکت به سمت دانشگاه‌های کارآفرین، این ظرفیت به‌وجود آمده تبدیل به سرای نوآوری شد.

ایده راه‌اندازی سرای نوآوری گیاهان زینتی از چه زمانی و چگونه شکل گرفت؟

وجود پتانسیل‌های اراضی کشاورزی تحت تملک دانشگاه آ‌زاد اسلامی واحد گرگان، نیروهای متخصص انسانی و بازار گل و گیاهان زینتی که در شمال کشور ازجمله استان گلستان رونق دارد، باعث شد اولین جرقه تاسیس مرکز گل و گیاهان زینتی ایجاد شود که بعد از آ‌ن با وجود بخشنامه‌های سازمان مرکزی در زمینه ایجاد سراهای نوآوری، سرای نوآوری گیاهان زینتی شکل گرفت.

 با چه هدف و ضرورتی سراغ تاسیس سرایی در حوزه گیاهان زینتی رفتید؟

در واحد گرگان رشته‌های مرتبط با زراعت، اصلاح نباتات، کشاورزی و باغبانی وجود دارد که از مقطع لیسانس تا مقطع دکتری دانشجو می‌پذیرد... . نکته دیگر اینکه استان گلستان، بزرگ‌ترین پتانسیل و ظرفیت بخش کشاورزی و تولید گل‌های زینتی را داراست که در قالب طرح‌های گلخانه‌ای وجود دارد چراکه بحث کشاورزی در آب مطرح و در سال‌های اخیر بیشتر کشت‌ها به سمت کشت‌وکارهای گلخانه‌ای رفته است. درحقیقت هدف از ایجاد سرای نوآوری در واحد گرگان در مرحله اول توسعه کارآفرینی، اشتغالزایی و مهارت‌افزایی برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های آزاد استان  و متعاقب آن افزایش سهم درآمدهای غیرشهریه‌ای نیز بوده است.

بحث گیاهان زینتی و تجارت آن در استان‌های شمالی کشور ازجمله استان گلستان در سال‌های اخیر پررونق بوده و این موضوع باعث شده که کسب‌وکارهای کوچک و خانگی نیز در این مناطق به منصه ظهور برسد؛ لذا ترکیب دانش فنی و نوآوری با این کسب‌وکارهای درآمدزا می‌تواند جهشی مضاعف در رونق این نوع تجارت ایجاد کند، به‌طوری که رشته‌های مرتبط دانشگاهی مانند رشته‌های علوم کشاورزی، زراعت و اصلاح نباتات، منابع طبیعی، علوم باغبانی، زیست‌شناسی و گیاه پزشکی و بسیاری از رشته‌های مرتبط که دارای دانشجویان و اساتید متخصص در این رشته‌ها هستند می‌توانند بسیاری از دروس عملی و کاربردی خود را در این سرا بگذرانند، به‌گونه‌ای که همزمان با فراگیری آموزش‌های نظری، مهارت‌های عملی‌شان نیز افزوده شود. خروجی این سراها همچنین می‌تواند به‌صورت تیم‌های دانشجویی و فارغ‌التحصیلانی باشد که به عرصه کسب‌وکار در این زمینه روی می‌آورند.

ماموریت‌های برنامه‌ریزی شده برای سرا چیست؟

بزرگ‌ترین ماموریت سرای نوآوری که اکنون در دانشگاه آزاد اسلامی تاسیس و بهره‌برداری شده، کارآفرینی و اشتغالزایی برای فارغ‌التحصیلان و دانشجویان دانشگاه آزاد است و متعاقبا بعد از آن می‌توان برای متقاضیان توسعه داده شود. اولین ماموریت آن کارآفرینی است که ماموریت اصلی دانشگاه‌های نسل سوم هم شده و به‌نوعی  از اهداف مدیریت جدید دانشگاه‌ آ‌زاد به‌شمار می‌آید. در مرحله دوم بحث درآمدزایی غیرشهریه‌ای است؛ یعنی همان‌طور که کارآفرینی زیاد و اشتغالزایی ایجاد می‌شود خود‌به‌خود این امر برای دانشگاه آزاد می‌تواند محل کسب درآمد شود و درآمد غیرشهریه‌ای را در این زمینه افزایش دهد. واحد گرگان در این زمینه به دلیل توانمندی بالایی که از سال‌های گذشته کسب کرده انگیزه بسیار زیادی دارد تا از این راه، مسیر رسیدن به دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم را هموار کند و به یک دانشگاه کارآفرین تبدیل شود.

اساسا راه‌اندازی سراهای نوآوری چه کمکی به دانشگاه‌ها می‌کند و چه تاثیری در روند علمی دانشگاه خواهد داشت؟  

در تعریف جدید سراهای نوآوری می‌توان گفت به‌نوعی نقش دانشکده را در ساختار قدیم دارند، چراکه در ساختار جدید چون دانشکده‌ها عملیاتی شدند اسم آن سرای نوآوری شده است. در سرای نوآوری دو کار مهم تولید علم و دانش و کارآفرینی و اشتغال انجام می‌شود. تولید علم و دانش فنی که حتما نیاز به سخت‌افزار و نرم‌افزار دارد. نرم‌افزار ‌آن اعضای هیات علمی و گروه محققان هستند که تولید علم و تولید دانش فنی می‌کنند و دوم بحث کارآفرینی و اشتغالزایی است که از این طریق می‌تواند برای اساتید انگیزه ایجاد کند که وارد سرای نوآوری شده و با این فرآیند کلی سیستم نوآوری کار کنند. همچنین برای دانشجوها به‌خصوص دانشجویان رشته‌های کم‌اقبال مثل دانشجوهای کشاورزی که درحال حاضر اقبال عمومی برای ثبت‌نام کردن در این رشته‌ها کم و حتی بدون کنکور است ولی بسیاری از داوطلبان و دانشجویان برای ثبت‌نام این رشته‌ها نمی‌آ‌یند با این شکل، رشته‌‌ها می‌توانند احیا شوند و تعداد دانشجویان افزایش پیدا کند چراکه دانشجو آینده خود را می‌بیند که بعد از سه یا چهار سال می‌تواند از طریق سرای نوآوری وارد یک شغل و ایده و کارآفرینی شود. بدون شک در آینده نزدیک با توسعه عملکرد این سرای نوآوری، بسیاری از رشته‌های کم‌اقبال کنونی دانشگاه‌ها احیا و گام موثری در راستای توسعه کارآفرینی و اشتغالزایی برداشته خواهد شد. جای بسی خوشبختی است که اعلام کنیم در این زمان کوتاه بهره‌برداری، هم‌اکنون سرای نوآوری گیاهان زینتی گرگان دارای «دانش فنی تولید بذرهای زینتی در سطح انبوه شده و این امر موجب عدم وابستگی به واردات بذرهای گونه‌های خاص زینتی می‌شود.»

راه‌اندازی این سرا درحال حاضر، در چه مرحله ای قرار دارد؟

سرای نوآوری گیاهان زینتی واحد گرگان از 24 شهریور 98 به دست دهقانی فیروزآبادی، معاونت تحقیقات و نوآوری دانشگاه به بهره‌برداری رسید و مجوز اولیه آن صادر شد. این واحد دارای مجوز اولیه راه‌اندازی است چون کاملا تاسیس و فازهای عملیاتی آن انجام شده است. از آن زمان تاکنون 6 فاز آن عملیاتی شده و 3 فاز دیگر آن باقی مانده که در طول یک سال آینده آن سه فاز هم به بهره‌برداری می‌رسد و قرار است در طول یک سال، الزامات کافی برای تبدیل شدن به سرای دائمی دارای مجوز انجام شود. در حقیقت این سرا به‌طور رسمی از شهریور ۹۸ کار خود را آغاز کرده و طی این مدت که دارای موافقت اولیه بوده دستاوردهای زیادی در راستای اشتغالزایی، تولید دانش فنی، هدایت پایان‌نامه‌های دانشجویی، کارآفرینی و توسعه کسب‌وکار گلخانه‌های زینتی در استان گلستان را کسب کرده است؛ لذا امیدواریم با توجه به این عملکرد بسیار خوب سرا به زودی شاهد اخذ مجوز دائمی آن باشیم.

 چه اقداماتی برای راه‌اندازی آن صورت پذیرفته است؟

برای راه‌اندازی سرای نوآوری علاوه‌بر اینکه متکی به ظرفیت‌های واحد شدیم، از ظرفیت‌های خارج از دانشگاه مثل جهاد کشاورزی، استانداری، فرمانداری، سازمان منابع طبیعی و سازمان محیط  زیست هم استفاده کردیم و با آنها تفاهمنامه داریم  و با توجه به زمینه و موضوعی که دارد و هرکدام به‌نوعی بخشی از مراحل کار را تسهیل کردند. مثلا مجوز بهره‌برداری، مجوز ترخیص از سازمان صمت ، مجوز جهاد کشاورزی و... ازجمله فعالیت‌هایی بود که همه سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی خارج از دانشگاه بسیج شدند و این تسهیلات را در این دو سال اخیر فراهم کردند.

واحد گرگان از حیث علمی به‌ویژه در بحث تجهیزات چه پتانسیل‌هایی در این حوزه دارد؟

خوشبختانه واحد گرگان تجهیزاتی را متناسب با رشته‌هایی که از قدیم بود داراست؛ این تجهیزات شامل ادوات کشاورزی مربوط به کاشت، داشت و برداشت و اراضی موردنیاز است. ضمنا آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و مجهز به دستگاه‌های پیشرفته و به‌منظور توسعه  R&Dوجود داشته که الان دستگاه‌هایی که هستند از نظر بحث آنالیز خاک، آنالیز گیاه، عصاره‌گیری، آزمایشگاه مدرن کشت بافت برای تولید نهال‌های جوان، آزمایشگاه تولید بذر و... مورد استفاده قرار می‌گیرد. همه اینها جزء تجهیزاتی است که دانشگاه آزاد واحد گرگان از قبل آن را پیگیری کرده و در اختیار داشته و الان هم در سرای نوآوری استفاده می‌شود.

اساتید و دانشجویان کدام رشته‌ها درگیر فعالیت این سرا خواهند شد؟

موضوع سرا که بحث آن سرای کشت و تجاری‌سازی گیاهان زینتی است نباید ما را به اشتباه بیندازد که در یک رشته خاص اساتید و دانشجویان خود را وارد کند. بسیاری از رشته‌هایی مثل کشاورزی، زراعت، اصلاح نباتات، رشته‌هایی مثل زیست‌شناسی گیاهی، گیاه پزشکی، باغبانی علوم و باغبانی منابع طبیعی که دانشجویان هم‌اکنون از این منابع استفاده می‌کنند و در فرآیند سرا در حال مهارت‌آموزی و کارآفرینی هستند؛ اما این سرا به این بسنده نکرد بلکه می‌توان از اساتید و دانشجویان سایر رشته‌ها هم در این سرا کمک گرفت. به‌عنوان مثال دانشجویی در رشته کامپیوتر، نرم‌افزار و آی تی شاید در ظاهر هیچ ارتباطی به موضوع سرای نوآوری گیاهان زینتی نداشته باشد ولی از آنها درخواست شد که برای این سرا هوشمندسازی کنند؛ یعنی نرم‌افزاری طراحی کنند که در بحث فروش و تجاری‌سازی کمک کند. یا از مهندسان مکانیک یا اساتید مکانیک تقاضا شد که دانشجویان‌شان را تیم‌سازی کنند و در بحث هوشمندسازی سنسورهای گلخانه‌ها، حرارتی، برودتی یا دم‌فشار و رطوبت فعالیت کنند و حتی از دانشجویان علوم انسانی در بحث روانشناسی کمک گرفته شد تا ببینیم چه کاری می‌توان انجام داد تا برای فروش یک گل زینتی بحث روانشناسی مطرح کنند که فروش بیشتری داشته باشد. به هر حال با قشر خاص مشتری طرف هستیم؛ با قشری که توانمندی خرید گل‌های زینتی را دارند و در خانه، آپارتمان و محل کار خود به‌صورت انبوه استفاده می‌کنند. پس باید کاری کنیم تا در بحث روانشناسی میزان فروش بالا برود و این دانشجویان درحال کمک هستند. همه رشته‌ها به تناسب می‌توانند کمک کنند و در هیچ رشته‌ای بسته نشده و تقریبا همه دانشجویان و اساتید از این سرای نوآوری بهره کامل را می‌برند.

چه زمینه‌های کاری برای آنها فراهم شده است؟

زمینه‌های کاری خیلی خوب بوده است؛ تاکنون که 7 ماه از تاسیس رسمی سرای نوآوری می‌گذرد حدود 4 دوره آموزشی(دوره منبورینگ) برگزار شد و کسانی که به‌صورت دانشجو یا کارآموز بودند در قالب‌های مختلف سرا آموزش‌های عملی دیدند. خروجی آنها حدود 85 نفر بوده که بالغ بر 13 نفرشان خود صاحب گلخانه شدند؛ آنها از این تجربه استفاده کردند و درحال حاضر کسب‌وکار بزرگی در زمینه‌های مختلف در این استان به‌صورت گلخانه ایجاد کردند و خود کارآفرین شدند. سرای نوآوری گرگان موظف است آنها را پشتیبانی کرده و حتی برخی از مشتریان خود را برای آنها بفرستد تا کسب‌وکار آنها هم رونق بگیرد. به‌عبارتی کارآفرینی و اشتغالزایی جزء اهداف سراست.

اقتصاد حوزه گیاهان زینتی چگونه است و چقدر پتانسیل اقتصادی دارد؟

 پتانسیل اقتصادی  گیاهان زینتی فقط مخصوص یک منطقه یا یک بوم نبوده و حتی منحصربه یک کشور هم نیست؛ بحث گیاهان زینتی در جهان اقتصاد پویایی است به‌طوری که اساس اقتصادی برخی کشورهای دنیا به‌ویژه اروپا هم همین تولید گیاهان زینتی است. واحد گرگان در این زمینه به دلیل توانمندی بالایی که از سال‌های گذشته کسب کرده است انگیزه بسیار زیادی دارد تا از این راه، مسیر رسیدن به دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم را هموار کند و به یک دانشگاه کارآفرین تبدیل شود.

ممکن است در نگاه اول این نوع کسب‌وکار به‌نظر فراگیر نباشد و محدودیت درآمدزایی داشته باشد اما تجربه سال‌های گذشته و همچنین کسب‌وکارهای کوچک‌تر نشان داده است که این تجارت تنها با ۲۰درصد از اقشار جامعه روبه‌رو است و همان  ۲۰ درصد که مشتریان این نوع کالاها هستند، کفایت رونق تولید را می‌کنند و به دنبال آن کارآفرینی و اشتغالزایی را به نحو چشمگیری توسعه می‌دهند. به‌ویژه در استان‌های شمالی؛ گیلان، گلستان و مازندران این پتانسیل وجود دارد و گل و گیاهان زینتی به‌صورت اشتغال‌های خانگی معمولا انجام می‌شود. یعنی هرکسی در خانه خود گل و گیاهی را پرورش می‌دهد و آن را به فروش می‌رساند که این در سرای نوآوری به‌صورت صنعتی درآمده است .

به‌طوری که ‌اکنون تولیدکنندگان عمده و بزرگ گیاهان زینتی استان و سایر نقاط کشور در قالب شهرک‌های وسیع گلخانه‌ای، با سرای نوآوری واحد گرگان ارتباط تنگاتنگ دارند تا زنجیره تولید و فروش خود را کامل کنند؛ به‌طوری که شهرک گلخانه‌ای سرای نوآوری گرگان به یکی از پایانه‌های مهم کشور در زمینه‌ تولید و فروش گل‌های زینتی از جنس ساکیولنت و کاکتوسی تبدیل شده است.

خوشبختانه در ابتدای این راه، اقبال زیادی از سمت‌وسوی بازارهای داخلی گل و گیاه نسبت به این سرای نوآوری شده است، به‌طوری که با تجربه کسب درآمد سال قبل این سرا، پیش‌بینی می‌شود گردش مالی آن بالغ بر چندین میلیارد تومان در سال خواهد رسید و لذا همزمان با توسعه اهداف سرا، بخش مهمی «از درآمدهای غیرشهریه‌ای واحد دانشگاهی را نیز تامین خواهد» کرد. در برنامه‌های آتی سرای نوآوری، الحاق سایر اراضی تحت مالکیت دانشگاه‌های آزاد استان به منظور پیوستن به این چرخه تولید در دستور کار قرار دارد که به این ترتیب امکان افزایش ظرفیت کارآفرینی در استان و متعاقب آن اشتغالزایی را بسیار افزایش خواهد داد.

همکاری فعالان حوزه در خارج از دانشگاه، با این سرا چگونه بوده و آیا استقبالی از تاسیس آن صورت گرفته است؟

این سرا در حین این نوع فعالیت‌ها در بسیاری از نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی نیز شرکت کرده است؛ در این نمایشگاه‌ها با افرادی برخورد شد که استقبال ویژه‌ای از عملکرد این سرا داشتند که برخی جزء تولیدکنندگان بزرگ در صنایع کشور بودند و عده‌ای هم آکادمیک یا دانشگاهی بودند . بنابراین استقبال بسیار زیاد است و بالغ بر« 200 هکتار پیش‌بینی شده که برای سال دیگر بتوانیم گلخانه گل‌های زینتی داشته » باشیم. درحال حاضر سرای نوآوری گیاهان زینتی گرگان دارای چندین تقاضا از واحدهای دانشگاهی سایر استان‌ها برای تاسیس شهرک‌های گلخانه‌ای است که دانش فنی آن تنها در اختیار این سراست. همچنین این سرا در مدت‌کوتاه عملکرد خود دارای ۱۴ پیش‌نویس تفاهمنامه همکاری با سایر دستگاه‌ها و نهادهای اجرایی کشور و همچنین شرکت‌های دانش بنیان واحد دزفول، شهرضا، بهشهر، گنبد کاووس و... است که این واحدها متقاضی تاسیس شهرک‌های گلخانه‌ای در زمینه گل‌های زینتی هستند و حتی از آن استقبال شد و دلیل این استقبال این بود که خود سرای نوآوری گرگان این تضمین را می‌دهد که محصولات‌شان را بخرد و نتیجه آن هوشمندسازی، دانش فنی کشت بافت، راه‌اندازی واحد تحقیق و توسعه R&D و افزایش سطح کیفی و کمی تولیدات محصولات خود خواهد بود.

 * نویسنده: مریم حضرتی، روزنامه‌نگار