به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، حسین جعفری، پژوهشگر بازار سرمایه طی یادداشتی در روزنامه «فرهیختگان» نوشت: درحالی که مهلت، پذیره‌نویسی نخستین صندوق قابل معامله در بورس یا همان ETF دولتی با نماد دارا یکم، در روز اول خردادماه پایان یافت که براساس اعلام وزرات امور اقتصاد و دارایی، بیش از سه میلیون و 400هزار نفر به ارزش 5 هزار و 886 میلیارد تومان در پذیره‌نویسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF مشارکت کردند. براساس شواهد تنها 40 درصد از واحد‌های سرمایه‌گذاری این صندوق پذیره‌نویسی شد و بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بازار سرمایه چه از نظر ارزش و چه از نظر تعداد سهامداران تشکیل شد. اما با این وجود، مقایسه ارزش صندوق پذیره‌نویسی شده توسط سهامداران با ارزش کل دارایی سهام این صندوق که در حدود 16 هزار میلیارد تومان اعلام شده بود؛ نشان می‌دهد عموم افراد و سهامداران از این پذیره‌نویسی استقبال آنچنانی نکرده‌اند. با توجه به مبلغ پذیره‌نویسی که در طی یک ماه آینده بلوکه خواهد شد و به دلیل نقد شوندگی بازار سرمایه و روند صعودی و روبه رشد این بازار، افراد تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در بورس را دارند تا خرید واحدهای صندوق سرمایه‌گذار ETF.

به‌نظر می‌رسد تبلیغات وسیع دولت هم نتوانسته به ابهامات زیاد این پذیره‌نویسی، پاسخی شفاف بدهد. به گفته‌ کارشناسان بازار سرمایه، اگر دولت به صورت مستقیم اقدام به عرضه سهام خود در بازار سرمایه می‌کرد؛ هم مورد استقبال بیشتری قرار می‌گرفت و هم بخشی از تقاضای بازار مرتفع می‌شد. همچنین با توجه به ملاک قیمت‌گذاری هر واحد از صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF که میانگین قیمت 30 روز گذشته با درنظر گرفتن20 درصد تخفیف بوده است این نکته نیز حائز اهمیت بوده که از زمان اعلام تصمیم دولت تا فروش سهام در قالب صندوق سرمایه‌گذاری ETF، قیمت سهام مذکور در بورس افزایش داشته است که یعنی عملا دولت آنها را با قیمت‌گران‌تری به مردم خواهد فروخت.

 ابهام‌های شفاف نشده

برای اجرایی شدن اولین صندوق سرمایه‌گذاری ETF، در ابتدا لازم است ابهامات به‌ویژه در مورد نحوه انجام بازارگردانی رفع شود. درحالی که پذیره‌نویسی صندوق سرمایه‌گذاری ETF در حجم وسیعی درحال انجام است همچنان برای سرمایه‌گذاران جزئیات نحوه‌ بازارگردانی با سوالات بسیاری همراه است. در صورت اتخاذ رفتار اشتباه از سوی بازارگردان یا محدودیت در سقف تعهد روزانه بازارگردانی پس از گشایش نماد دارا یکم در بازار سرمایه و عدم‌حمایت بازارگردان، حجم عرضه و فروش می‌تواند، افزایش یابد و نهایتا صف فروش‌های متوالی سرمایه‌گذاران را با زیان مواجه سازد. از طرفی همچنان بحث مدیریت این صندوق‌ها چالش جدی به‌شمار می‌رود و هنوز نهاد مشخصی برای این امر معرفی نشده است؛ حفظ صندلی‌های مدیریتی برای دولت به بزرگ‌ترین چالش و مهم‌ترین انتقاد به دولت در مورد نحوه‌ پذیره‌نویسی صندوق سرمایه‌گذاری ETF تبدیل‌شده و کارشناسان پیامدهای فاجعه‌بار مالکیت خصوصی و مدیریت دولتی را بارها یادآوری کرده‌اند. بنابراین از شواهد این‌طور برداشت می‌شود که افراد با توجه به ابهامات یادشده تمایلی به پذیره‌نویسی نداشته و ترجیح می‌دهند؛ خود به مدیریت سرمایه خود مشغول شوند.

 مساله مهم؛ عدم نقد شوندگی

درحالی که در ابتدا قرار بود تا دو ماه سهامداران، حق هیچ‌گونه معامله روی واحد‌های صندوق سرمایه‌گذاری ETF را نداشته باشند؛ با تصمیم شورای عالی بورس این زمان به یک ماه کاهش پیدا کرد. مساله بلوکه شدن سرمایه برای مدت زمان یک ماه پس از اتمام پذیره‌نویسی، اساسی‌ترین عاملی است که از جذابیت صندوق سرمایه‌گذاری ETF، می‌کاهد؛ با توجه به روند روبه رشدی که در بازار سرمایه شاهد آن هستیم، افراد به اصطلاح نقد را رها نمی‌کنند که نسیه را بچسبند. این محدودیت یک ماهه برای فروش در کنار سودآوری بازار سرمایه و وضعیت ناپایدار متغیرهای اقتصادی بهترین دلیل برای عدم استقبال برای صندوق سرمایه‌گذاری ETF است. همچنین پس از یک ماه چه سرنوشتی در انتظار صندوق سرمایه‌گذاری ETF باید باشد نیز در هاله‌ای از ابهام است؛ دولت برای پاسخگویی به این وضعیت نا اطمینانی نسبت به آینده اقدام به‌وضع تخفیف 20 درصدی کرد، اما به‌گفته کارشناسان این تخفیف هم در ایجاد جذابیت برای این صندوق‌ها بی‌تاثیر بوده و افراد همچنان به دلیل نقد شوندگی قابل‌قبول بورس تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار بورس را دارند. همچنین پذیره‌نویسی این‌گونه صندوق‌ها با کد ملی از طریق بانک‌ها صورت می‌گیرد که نبود یک سامانه‌ متمرکز نیز از دیگر دلایل عدم توجه به خرید واحد این صندوق‌هاست.

 بی‌اطلاعی افراد

پذیره‌نویسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF در تاریخ 53 ساله‌ بورس ایران یک اقدام جدید و به‌نوعی یک نوآوری محسوب می‌شود که موجب گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری و ورود افراد جدید به بازار سرمایه می‌شود و به‌نظر می‌رسد این بازار طی چند سال آینده به شاخصه‌ زندگی عموم مردم تبدیل و جایگاه ویژه‌ای نزد آنان پیدا کند؛ اما به دلیل تبلیغات نامناسب، در این مدت شرایط لازم برای شناخت صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF برای عموم افراد ایجاد نشده و تنها افرادی که حداقل اطلاعات بورسی دارند درباره چون‌وچرایی این صندوق‌ها پرس‌وجو می‌کنند که این امر نشانه‌ای برای عدم شناخت صحیح ماهیت این صندوق‌ها برای عموم افراد است. در کنار ابهامات گفته‌شده نیز، مزایا و معایب این طرح همچنان برای سرمایه‌گذاران مبهم باقی‌مانده است. از شواهد این‌طور برداشت می‌شود که اگر دولت باقی‌مانده سهام خود در گروه بانکی و بیمه را مستقیما و به‌صورت عرضه اولیه در بازار عرضه می‌کرد؛ افراد با توجه به سابقه‌ خرید عرض اولیه‌های قبلی استقبال بیشتری از سهم‌های دولت می‌کردند. درحال حاضر بسیاری از کارشناسان امید دارند که دولت در عرضه‌ صندوق‌های پالایشی و فلزات و گروه خودرو بهتر از عرضه صندوق دارا یکم عمل کند تا سرمایه‌گذاران نیز به خرید واحدهای صندوق‌های بعدی رغبت بیشتری کنند.