به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، امروز دانشگاه آزاد اسلامی وارد 38 سالگی شد؛ 31 اردیبهشت سال 1361 یادآور تاسیس دانشگاهی است که امروز به بزرگ‌ترین دانشگاه حضوری جهان تبدیل شده است. نخستین قلم کمک مالی به دانشگاه آزاد اسلامی و سرمایه اولیه این دانشگاه مبلغ یک میلیون تومان کمک امام خمینی(ره) بود و آزمون ورودی این دانشگاه هم اسفند 61 با شرکت 32 هزار داوطلب برگزار شد و حدود سه هزار نفر هم پذیرفته شدند. همزمان با راه‌اندازی دانشگاه آزاد اسلامی در اردیبهشت سال 1361 واحد‌هایی از آن نیز در شهر‌های مختلف در همان سال راه‌اندازی شد. حالا این دانشگاه در ایستگاه سی‌وهشتم خود قرار دارد. در این مدت هر روز شاهد اتفاق جدیدی در این دانشگاه بودیم تا جایی که امروز تمام کارشناسان آموزش عالی کشور معتقدند اگر دانشگاه آزاد اسلامی نبود، مشتاقان به تحصیل باید با هزینه‌‌های هنگفت راهی دانشگاه‌‌های درجه دو و سه کشور‌های همسایه می‌شدند. اما این دانشگاه در کمتر از یک دهه حتی توانست کمبود نیروی انسانی متخصص در کشور را نیز برطرف کند. اما در یک‌سال گذشته، رویداد‌هایی در دانشگاه آزاد اسلامی اتفاق افتاد که به‌راحتی نمی‌توان از کنار آن گذشت؛ رویداد‌هایی که تا حد بسیار زیادی شاکله و ساختار دانشگاه را تغییر داد. در این دانشگاه در سالی که گذشت، اقدامات خوبی برای تحول بنیادین در مباحث نظری و مدیریتی، تقویت و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و پژوهش مساله‌محور صورت گرفت.  دانشگاه آزاد اسلامی این روز‌ها دیگر محصور در کلاس و چارچوب‌‌های آموزشی نیست؛ درواقع این دانشگاه به‌واسطه برخورداری از سه فاکتور توانسته است به یک دانشگاه حل مساله تبدیل شود. ظرفیت علمی، منابع انسانی (دانشجو) و برخورداری از منابع مادی و سخت‌افزاری سه فاکتوری است که در کنار تیم مدیریتی علمی و مطالبه‌گر، دانشگاه آزاد اسلامی را دچار تحولی اساسی در حوزه پژوهش‌‌های کاربردی کرده است. در این گزارش سعی داریم به تحولات یک سال اخیر دانشگاه بپردازیم؛ تحولاتی که دانشگاه را به یک دانشگاه در قامت اجتماعی تبدیل کرده است. به‌عبارتی مسئولان دانشگاه در یک سال اخیر به این باور رسیده‌اند که نمی‌توان از پشت در‌های بسته جامعه را دید؛ بنابراین باید در متن جامعه و مسائل و معضلات کشور حضور داشته باشند. به‌طور مثال واحد بین‌الملل فرشتگان که دانشگاهی مخصوص ناشنوایان است و دانشگاه آزاد اسلامی فرشچیان در همین راستا راه‌اندازی شده است.

دانشگاه آزاد در قامت یک دانشگاه اجتماعی

دانشگاه آزاد اسلامی امروز درحالی 38 ساله شد که پس از گذراندن چند دهه، حالا مسئولیت اجتماعی را به دوش می‌کشد و نسبت به اتفاقاتی که برای مردم می‌افتد، بی‌تفاوت نیست. به‌عبارتی این دانشگاه در دوره جدید مدیریتی، دیگر تنها یک نهاد آموزشی برای تربیت نیروی انسانی نیست بلکه از متن جامعه است و با مردم ارتباط دارد. به‌عبارتی در جوامع بالغ امروزی اهداف کارکردی دانشگاه به دیوار‌های کلاس درس و مرز‌های معمول آموزش و پژوهش محدود نمی‌شود. مسئولان دانشگاه آزاد معتقدند دانشگاه دیگر نباید تنها به صادر کردن مدرک دانشگاهی اکتفا کند بلکه باید به‌عنوان قوه عاقله در شهر‌ها تاثیرگذار و فرهنگ‌ساز باشد.‌ چنین نقشی را در زلزله کرمانشاه و سپس سیل استان‌‌های گلستان، لرستان و خوزستان دیدیم. دانشگاه آزاد اسلامی با وقوع حوادث و بحران‌‌های طبیعی در کشور برای کمک‌رسانی به مردم آسیب‌دیده به حالت آماده‌باش درآمد و خدمات مختلفی ازجمله پزشکی، عمرانی و... ارائه داد تا نشان دهد رسالتش فراتر از یک دانشگاه نخبگانی است که صرفا فعالیت علمی انجام می‌دهد. نقش دیگر مسئولیت اجتماعی دانشگاه را امسال و در بحران کرونا دیدیم.  مسئولان دانشگاه موقعیت کرونایی کشور را فرصتی استثنایی برای بازیابی هویت اجتماعی دانشگاه تلقی کرده و بار دیگر اثبات کردند که دانشگاه آزاد «دانشگاهی از مردم و برای مردم» است.  از زمان شروع بیماری کرونا، دانشگاه آزاد اسلامی اقدامات مختلفی در سطح کشوری آغاز و عزم خود را جزم کرد تا در قامت یک دانشگاه مردمی این بیماری را شکست دهد و به قول دکتر طهرانچی، دانشگاه آزاد از برج عاج‌نشین به دانشگاه اجتماعی تبدیل شود. در اولین اقدام برای شکست کرونا ستادی در دانشگاه آزاد ایجاد شد و همه ظرفیت دانشگاه آزاد در اختیار ستاد کشوری کرونا قرار گرفت. مراکز خدمات آزمایشگاهی و همچنین مراکز تحقیقاتی واحد‌های دانشگاهی در اغلب استان‌‌ها نیز با تکیه بر توان علمی متخصصان دانشگاهی، فعالیت خود را آغاز کرده و به‌صورت شبانه‌روزی تلاش کردند شیوع بیماری کرونا را کنترل کنند. یک مرکز جامع آزمایشگاهی ویروس‌شناسی پزشکی در دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران در واحد تهران‌مرکزی ایجاد شد. همکاری با سامانه پاسخگویی ۴۰۳۰ یکی دیگر از اقدامات دانشگاه آزاد برای مقابله با ویروس کرونا بود. همچنین یک سامانه ثبت‌نام گروه‌‌های جهادی دانشگاه آزاد اسلامی هم راه‌اندازی شد تا علاقه‌مندان و داوطلبان در رشته‌‌های پرستاری، مامایی، پزشکی عمومی، متخصصان بیماری‌‌های عفونی و زنان بتوانند برای امدادرسانی و کمک به بیماران کرونایی ثبت‌نام کنند. بسیاری از واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی نیز مرکز تحقیقات گیاهان دارویی خود را مامور کردند تا مواد ضدعفونی‌کننده بر پایه گیاهان دارویی تولید کنند.  تولید ماسک و گان نیز از دیگر اقداماتی بود که فراموش نشد. از همه اینها که بگذریم، تلاش برای آموزش مجازی دانشجویان اقدامی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. اقدامی که نقش اجتماعی دانشگاه را بیش از گذشته نشان داد. دانشگاه آزاد در این مدت برای ظرفیت بیش از یک میلیون دانشجوی خود در همه مقاطع تحصیلی زمینه آموزش مجازی را ایجاد کرد و در این راستا کلاس‌‌هایی مجهز به آموزش از راه دور را برای تدریس استادان فراهم کرد و فیلم‌های آموزش‌های ضبط‌شده را‌‌ در اختیار همه دانشجویان قرار داد.

حرکت به سمت مساله‌محوری

دانشگاه آزاد اسلامی در سالی که گذشت، حرکت به‌سمت مساله‌محوری را نیز در دستورکار خود قرار داد؛ حرکتی که ذیل مسئولیت اجتماعی دانشگاه تعریف می‌شود. البته رویکرد جدید دانشگاه آزاد اسلامی فراتر از رسیدن به دانشگاه نسل سوم است. آنچه مسئولان دانشگاه هدف‌گیری کرده‌اند، تحقق دانشگاه حل مساله است. اگر بخواهیم ماموریت دانشگاه آزاد اسلامی از بدو تاسیس تاکنون را تقسیم‌بندی کنیم، می‌توان سه مرحله برای آن درنظر گرفت. ماموریت اول دانشگاه آموزش‌محور، ماموریت دوم پژوهش‌محور و ماموریت سوم حرکت به‌سمت کارآفرینی است. در نسل سوم دانشگاه یا همان کارآفرینی پژوهش‌‌های انجام‌شده کاربردی هستند و باید منجر به ایجاد کار و اشتغال شوند. درواقع در این دانشگاه‌‌ها آموزش‌‌ها منجر به پژوهش‌‌های کاربردی می‌شوند و نهایتا محصولی ساخته شده و تجاری می‌شود. درواقع تولید این محصول امکان تولید و خلق کار و ثروت را فراهم می‌کند. اما دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد از این مرحله نیز عبور کند و یک دانشگاه مساله‌محور شود. اما برای تحقق دانشگاه حل مساله چند فاکتور نیز لازم است؛ اول اینکه افراد باید توانایی حل مشکلات و مسائل مختلف را داشته باشند. این موضوع هم ممکن نیست مگر اینکه افراد مهارت شناسایی مشکلات جامعه را پیدا کنند و برای چنین مشکلاتی راه‌حل‌‌های علمی و کاربردی ارائه دهند. درواقع پیدا کردن مشکل کار سختی نیست، اما پیدا کردن راهی که بتوان آن مشکل را حل کرد، کار هر کسی نیست.  این مهم فقط از سوی کسی ساخته است که مهارت حل مشکلات را پیدا کرده باشد.  اما این مهارت از کجا به دست می‌آید؟ دانشگاه آزاد اسلامی وظیفه آموزش این مهارت را برعهده گرفته و در گام اول قطب‌بندی واحد‌ها را مدنظر قرار داده است.  شکل کار به این صورت است که دانشگاه آزاد اسلامی هر واحد را در یک یا چند زمینه تبدیل به قطب آن زمینه کرده و برای هر قطب یک برنامه علمی تهیه شده است. این برنامه همان طرح پایشی است که بار‌ها از ساخت آن گفته‌ایم. درواقع طرح پایش پلی برای رسیدن به یک دانشگاه حل مساله است.

دانشگاه آزاد، دانشگاهی در جوار صنعت

ارتباط دانشگاه و صنعت همیشه یکی از بحث‌‌های چالش‌برانگیز میان مسئولان آموزش عالی و متولیان صنعت بوده و در دنیا هم مدل‌‌های مختلفی برای ارتباط دانشگاه و صنعت تعریف شده که یکی از آنها «دانشگاه جوار صنعت» است. اردیبهشت سال گذشته بود که دکتر محمدمهدی طهرانچی در بازدید از واحد دهق «دانشگاه جوار صنعت بودن» دانشگاه آزاد اسلامی را بر سر زبان‌‌ها انداخت؛ در این الگو، دانشجویانی که در دانشگاه‌‌های جوار صنعت تحصیل می‌کنند، همزمان با تحصیل در کارخانه و صنایع نیز اشتغال دارند و مهارت‌آموزی می‌کنند. در ابتدا دانشگاه آزاد اسلامی مرکز دهق در استان اصفهان و واحد میبد در استان یزد به‌عنوان دانشگاه جوار صنعت انتخاب شدند. دکتر طهرانچی در بازدید از واحد دهق گفته بود: «این قابلیت در مرکز دهق وجود دارد که بتوانیم فرضیه دانشگاه جوار صنعت را محقق کنیم، بنابراین این مرکز دانشگاهی را مانند یک مرکز آموزشی عمومی نمی‌بینیم بلکه دانشگاه ویژه جوار صنعت است که در کنار شهری قرار گرفته که ۸۰درصد صنعت آن مربوط به حوزه نساجی است و باید کاری کنیم که این دانشگاه را به اقتصاد شهر وصل کنیم. این مرکز دانشگاهی یک مدل ایده‌آل برای ماست و اینکه تاکنون دانشگاه توجه ویژ‌ه‌ای به این مرکز نداشته، جای تاسف دارد. به همین دلیل بنده در سفر استانی خود به اصفهان، به دانشگاه آزاد اسلامی مرکز دهق آمدم تا بتوانیم برای توسعه و تقویت این دانشگاه و تحقق شعار «توسعه هوشمند منطقه‌ای» برنامه‌ریزی کنیم.»  به‌هرحال واحد دهق الگویی شد تا واحد‌های دیگر دانشگاه آزاد اسلامی نیز در این مسیر حرکت کنند. حالا طرح ایجاد دانشگاه «جوار صنعت» در مراکزی که قطب صنعتی منطقه محسوب می‌شوند، به‌منظور جذب دانشجویان به تعداد موردنیاز صنعت از دیگر طرح‌‌های در دست اجرای دانشگاه آزاد است.

دانشگاه فرشچیان، گام دانشگاه آزاد برای اعتلای هنر اسلامی

یکی از دستاوردهای مهم و باارزش دانشگاه آزاد اسلامی که با هدف افزایش مسئولیت اجتماعی و ارج‌نهادن به هنر اسلامی انجام شده، راه‌اندازی دانشگاه استاد فرشچیان است. این دانشگاه در سال 97 افتتاح شد و تحقق اهداف مهمی در سند چشم‌انداز این دانشگاه مدنظر قرار گرفت. مرجعیت این دانشگاه در حوزه آموزش، پژوهش و خلق آثار هنرهای سنتی اسلامی-ایرانی، مرکز احیا و به‌کارگیری آموزش هنرهای سنتی برمبنای شیوه استاد-شاگردی، پرورش اساتید طراز اول که قادر به راهبری و مدیریت کارگاه‌های خلق آثار فاخر منحصربه‌فرد هنرهای سنتی باشند، مرکز آفرینش و خلق آثار فاخر و اصیل منحصربه‌فرد در سطح جهانی بر پایه دانش و تجربه و نمایش برجسته‌ترین آثار خلق‌شده در دانشگاه یا توسط هنرمندان برجسته و نامی کشور و جهان اسلام به‌صورت پژوهش‌محور و برنامه‌ریزی و مدیریت جامع آموزش تخصصی هنرهای سنتی از سطح هنرستان تا بالاترین سطح تحصیلات تکمیلی مهم‌ترین اهداف این دانشگاه تعریف شده است. همچنین آموزش هنرهای سنتی در سطح بین‌الملل درقالب مدارس فصلی و دوره‌های کوتاه‌مدت، تولید و انتشار محتوا و کتب آموزشی هنرهای سنتی اسلامی-ایرانی و برنامه‌ریزی و برگزاری رویدادهای تخصصی آکادمیک در حوزه هنرهای سنتی نیز از موارد مهمی است که دانشگاه فرشچیان را به‌عنوان مرجع در این حوزه‌ها مشخص می‌کند. درواقع این دانشگاه آمیخته‌ای بین تجربه‌های سنتی ایرانی و تجربه‌های جهانی امروزی است تا براساس این ساختار نوین، هنرمند ایرانی-اسلامی تربیت و به جامعه وارد شود. در این دانشگاه رشته هنر اسلامی (گرایش نگارگری) در نگارستان هنرهای سنتی و رشته‌های هنر اسلامی (گرایش سفال و سرامیک) و (گرایش هنر و صنایع چوبی) و رشته فرش (گرایش طراحی) در نگارستان هنرهای صناعی تدریس می‌شود. رشته‌های آموزشی در این دانشگاه به‌خوبی گویای اهمیت زنده‌نگه داشتن هنرهای اسلامی و سنتی ایران است که موجب‌شده دانشگاه آزاد اسلامی در این زمینه به‌عنوان پیشرو، حافظ و هدایت‌کننده هنر اسلامی در کشور باشد.

پایش، پلی برای رسیدن به یک دانشگاه حل مساله

مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهند دانشجویان‌شان پس از فارغ‌التحصیلی علاوه‌بر اشتغال نافع، نقش و سهم مشخصی در حل مسائل منطقه‌ای داشته باشند. این دانشگاه به‌خاطر ویژگی منحصربه‌فرد خود که حضور در کوچک‌ترین شهر‌های ایران است و همچنین با توجه به کاهش جمعیت دانشجویی در سال‌‌های اخیر ماموریت خود را در حل مسائل منطقه‌ای و محلی قرار داده است. در این دانشگاه برای رسیدن به دانشگاه حل مساله، برنامه‌ریزی خاصی صورت گرفته و تمام مناطق کشور که دانشگاه آزاد اسلامی در آنها حضور دارد، شناسایی شده و نیاز‌ها و مسائل محلی آنها احصا شده است تا با اجرای طرح پایش این مسائل حل شوند.  سالانه 80 هزار نفر در مقطع کارشناسی‌ارشد و 10 هزار نفر در مقطع Ph.D از این دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند. ظرفیتی که می‌تواند به‌عنوان یک اتاق فکر عمل کند و برای حل مشکلات کشور قدم بردارد. شاید به همین دلیل بود که پاییز سال 97 مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی به فکر استفاده از این ظرفیت افتادند و سامانه‌ای را طراحی کردند که از آن می‌توان به‌عنوان قلب تپنده تغییرات تحقیقاتی دانشگاه آزاد نام برد. «طرح پایش» که مخفف سامانه «پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای» است، همان قلب تپنده تغییرات تحقیقاتی دانشگاه است. حالا مدتی است که برای هریک از واحد‌های دانشگاه آزاد ماموریت مشخص برای حل مسائل منطقه‌ای تعریف شده است. مثلا در حوزه کشاورزی واحد‌های مختلف مامور شده‌اند که به تحول در این عرصه کمک کنند. یا به‌طور مثال واحد تبریز به بحث چرم و کفش ورود کرده است. مسئولان دانشگاه با طرح پایش می‌خواهند با آشتی بین دانشگاه و جامعه و بهره‌گیری از توان علمی استادان و دانشجویان، به حل مسائل مهم اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشور کمک کنند. با طرح پایش می‌توان به تهیه رساله‌‌هایی کمک کرد که در آینده نزدیک درجهت حل مسائل و مشکلات کلیدی کشور راهگشا باشند.
 نکته مهم در طرح پایش نوع نگرش به حل مشکلات جامعه برای رسیدن به یک دانشگاه حل مساله است. در این طرح برای حل یک مشکل از تمام زوایا به آن توجه می‌شود. پیش از این، به کار پژوهشی به‌صورت رشته‌ای پرداخته می‌شد. به‌طور مثال اگر قرار بود مشکل دریاچه ارومیه حل شود، فقط رشته مهندسی عمران و آب درگیر می‌شد و هیچ‌گاه جغرافیا و علوم انسانی پای کار نمی‌آمدند؛ این درحالی است که شاید علوم انسانی نیز می‌توانست به حل این چالش کمک کند.

رویش، ضلع سوم مثلث تشکیل شرکت‌‌های نوپا

طرح پویش، پایش و رویش مثلثی است که سه ضلع دارد و رویش ضلع سوم را تشکیل می‌دهد؛ یعنی دانشجویی که صنعت را بشناسد و آموزش و پایان‌نامه‌اش براساس نیاز صنعت باشد، خلاقیت زیادی پیدا می‌کند، بنابراین می‌تواند بستر شرکت‌‌های جدید، نوآور و دانش‌بنیان را فراهم کند و نه‌تنها خودش مشکل استخدامی نخواهد داشت بلکه با تعدادی از دانشجویان منجر به رویش‌‌های جدیدی در حوزه‌‌های اقتصادی خواهد شد. شکل کار به این صورت است که در پویش وظیفه آموزش دانشجو برعهده صنعت، در پایش پایان‌نامه‌‌های دانشجو متناسب با نیاز صنعت و طرح رویش سومین گامی است که از دو گام اولیه نتیجه گرفته می‌شود.
دانشجو در روند کار یعنی وقتی وارد صنعت می‌شود، خلأ‌هایی در دل صنعت پیدا می‌کند که مربوط به بنگاه‌‌های اقتصادی صنایع کشور است. او حین کار متوجه می‌شود که چگونه می‌توان این خلأ‌‌ها را پر کرد. دانشجویی که صنعت را بشناسد و پایان‌نامه‌اش براساس نیاز صنعت باشد، می‌تواند بستر تشکیل شرکت‌‌های جدید، نوآور و دانش‌بنیان را فراهم کند و رویش‌‌های جدیدی را در اقتصاد فراهم کند. درنهایت در رویش، رویداد‌ها و پدیده‌‌ها در شرکت‌‌های نوپای جدیدی شکل می‌گیرند و متناسب با صنعت شکل گرفته و ظهور و بروز پیدا می‌کنند و یک ضلع دیگر از مسئولیت اجتماعی دانشگاه تکمیل می‌شود.

طرح پویش، مغز کارآمد در کنار پنجه‌‌های کارآمد

پس از طرح پایش، حرف از پویش شد. همان طرح‌‌هایی که می‌توانست بستر اشتغال در کشور را فراهم کرده و ضلع دیگر مسئولیت اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی را تکمیل کند. این روز‌ها دانشگاه آزاد اسلامی قدم در مسیری گذاشته است که ما را به کارگران دانش‌ورزی می‌رساند که «مغز کارآمد» و «پنجه‌‌های کارآمد» را در کنار یکدیگر دارند. پیش از این بسیاری از افراد تصور می‌کردند داشتن دستان ماهر برای یک کارگر کافی باشد و کسی به مغز کارآمد حتی فکر هم نمی‌کرد. اما این روز‌ها دانشگاه آزاد اسلامی نیرو‌هایی تربیت می‌کند که مغز کارآمد و دستان ماهر را با هم داشته باشند، چراکه می‌داند صنعت به‌دنبال چنین نیرویی است.   طرح «پویش» ازجمله تغییرات ساختاری‌ای بود که مسئولان دانشگاه برای رسیدن به مغز کارآمد در کنار پنجه کارآمد، آن را کلید زدند؛ در این طرح صنعت از روز اول دانشجو را بورسیه می‌کند و دانشجو از همان ابتدای ورود به دانشگاه، همزمان در دانشگاه و محیط کارخانه حاضر خواهد شد؛ یعنی در دانشگاه آموزش دیده و در محیط کارخانه مطابق با استانداردی که صنعت می‌خواهد، با کار عملی آشنا می‌شود.

اساتید متدین و انقلابی، چراغ راه دانشگاه

لزوم تقویت باورهای دینی جوانان در دانشگاه و ضرورت تقویت مبانی دینی و انقلابی میان دانشجویان یکی از اولویت‌‌های دانشگاه آزاد محسوب می‌شود؛ موضوعی که بارها ازسوی عالمان دینی کشور نیز بر آن تاکید شده است. بدیهی است که این امر محقق نمی‌شود مگر با استفاده از اساتید و آموزگارانی که خود واقف بر مبانی دینی و انقلابی باشند. اساتید متدین و متشرع می‌توانند حرکت جامعه را از بطن دانشگاه به‌سمت رستگاری و الوهیت سوق دهند. لذا دانشگاه آزاد نیز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز علمی کشور تلاش کرده است با بهره‌گیری از اساتید مجرب، تحصیل‌کرده و همچنین متدین و انقلابی، مسیر حرکت دانشجویان را روشن کند. دانشگاه آزاد اسلامی پرچم‌دار یک دانشگاه انقلابی است لذا انتخاب اساتیدی که بتوانند با تدریس خود نوعی تحول دینی انقلابی در جوانان و دانشجویان ایجاد کنند، مدنظر مدیران و مسئولان این دانشگاه قرار دارد. همان‌طور که مقام معظم رهبری بارها در فرمایشات خود تاکید کرده‌اند، توجه به ترکیب علم و دین از وظایف اساتید دانشگاه‌هاست تا از این رهگذر علم‌آموزی رشد کرده و دانشگاه آزاد اسلامی مرکز اخلاق اسلامی و تقوای الهی شود. ایجاد اولین اندیشکده راهبردی بسیج اساتید در دانشگاه آزاد اسلامی نیز در همین راستا انجام شده است. وظیفه اندیشکده راهبردی بسیج اساتید در دانشگاه آزاد این است که با توجه به رویکرد تحولی سازمان بسیج اساتید و دانشگاه آزاد اسلامی، اساتید متدین و انقلابی در واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی سراسر کشور انتخاب شوند تا بازوی توانمندی برای ارتقای سطح مدیریتی، علمی، آموزشی، فرهنگی و... دانشگاه باشند. به‌اعتقاد مدیران دانشگاه آزاد، اساتید انقلابی و متدین در بدنه این دانشگاه می‌توانند طبق فرمایش مقام معظم رهبری جریان‌سازی کنند و جریان فکری و فرهنگی آنها به جریان رایج دانشگاه‌ها تبدیل شود. درواقع بهترین کسانی که می‌توانند به سوالات مطرح در ذهن دانشجویان پاسخ‌های مستدل بدهند، اساتید انقلابی و متدین هستند که دانشگاه آزاد اسلامی با بهره‌گیری از توان این اساتید، مسیر روشنی را پیش‌روی خود قرار داده است.

عزم بلند دانشگاه آزاد در حوزه علوم انسانی

از مهم‌ترین اتفاقات سال‌های اخیر دانشگاه آزاد توجه ویژه به علوم انسانی بود که با تاسیس معاونت علوم انسانی و هنر در دانشگاه آزاد اسلامی تحقق یافت. هدف اصلی این معاونت برای تعالی علوم انسانی و هنر، انجام سه فعالیت مهم است که نخستین آن «روزآمدی» است، به این معنا که استادان علوم انسانی و هنر باید نسبت به آخرین دستاوردهای علمی جهان در رشته تخصصی خود مسلط باشند و آخرین پیشرفت‌های علمی را در رشته خود بدانند. فعالیت دوم بومی‌سازی است و بومی‌سازی در این حوزه یعنی درگیر کردن مسائل علمی و دستاوردهای تحقیقاتی با مشکلات منطقه‌ای، داخلی و شهری. در این راستا، دانشگاه‌ آزاد، علوم و دستاوردهای علمی را برای حل مشکلات جامعه مورد استفاده قرار می‌دهد. سومین فعالیت در این حوزه نیز که مورد توجه معاونت علوم انسانی دانشگاه آزاد قرار دارد، توجه به مبانی حکمی و فلسفی در علوم انسانی به‌خصوص حکمت اسلامی است. به‌عبارت دیگر اگر در علوم انسانی و هنر به مبانی حکمت و فلسفه آن توجه نشود، نمی‌تواند منشأ تحول باشد و تشکیل معاونت علوم انسانی و هنر مبتنی‌بر فلسفه بوده است، نه‌صرفا یک تغییر ساختار و تشکیلات و تقسیم کار میان دو یا سه معاونت.
دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه علوم انسانی و هنر بیش از ۱۰هزار عضو هیات‌ علمی و رشته‌های دکتری فراوانی در حوزه علوم انسانی دارد، اما استادان با مرتبه استادی و دانشیاری در علوم انسانی بسیار اندکند، چراکه انتشار مقالات علمی ازجمله مجلات علمی- پژوهشی در این حوزه بسیار ناچیز است. از سوی دیگر تاکنون بستر رشد مناسب برای اعضای هیات علمی گروه‌های علوم انسانی و هنر در دانشگاه آزاد اسلامی فراهم نبوده و اساتید علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد با فرصت‌های حداقلی شرایط رشد را برای خود ایجاد کرده‌اند.

فعالیت‌‌های فرهنگی، نیازمند تحول

اهمیت توجه به موضوعات فرهنگی در دانشگاه‌ها در همه دوره‌‌ها مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده است و ایشان بارها ضرورت توجه مدیران و مسئولان دانشگاهی به امور و فعالیت‌‌های فرهنگی را گوشزد کرده‌اند. اقدامات فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی نیز طی دوره‌های مختلف با فراز و نشیب‌های فراوانی روبه‌رو بوده است. بررسی عملکرد فرهنگی دانشگاه آزاد طی چند سال اخیر نشان دهنده آن است که برخلاف حوزه پژوهشی و آموزشی، فضای فرهنگی دانشگاه متحول نشده است. اگرچه در طول چند سال اخیر فعالیت‌های مختلفی اجرا شده‌ اما به‌نظر می‌رسد با وجود این تلاش‌ها همچنان مباحث فرهنگی با چشم‌انداز دانشگاه آزاد فاصله زیادی دارد. نکته مورد اهمیت در این حوزه، لزوم تغییر نگاه کمیتی در فعالیت‌ها و حرکت به‌سوی اثربخشی است به‌نحوی که تحول فضای دانشگاه در واحدها و مراکز دانشگاهی هم دیده شود. تبیین اندیشه‌های دینی از طریق طرح معرفتی، تشکیل حلقه‌های تبیین اندیشه‌ها و بیانات امام‌خمینی‌(ره) و مقام‌ معظم ‌رهبری، تشکیل دبیرخانه تولید و تامین محتوای دینی و انقلابی برای استفاده در واحد‌های دانشگاهی، الگوسازی ازدواج آسان از طریق جشن‌های ازدواج دانشجویی، برگزاری کارگاه‌های آموزش سبک زندگی اسلامی‌-‌ایرانی، آیین تجلیل از هنر عاشورایی و گسترش فرهنگ جهاد، ایثار و شهادت را می‌توان بخشی از فعالیت‌های فرنگی دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد. همچنین اجرای برنامه‌های مناسبتی ازجمله برگزاری مناسبت‌های اسلامی و انقلابی، تحکیم ارتباط معنوی و بنیادین دانشگاه‌ها، برگزاری همایش استادان راوی دفاع‌مقدس، رونمایی و معرفی و نقد کتاب در واحد‌های دانشگاهی ترویج فرهنگ کتابخوانی، مسابقه کتابخوانی، اعزام روحانیان متخصص به واحد‌های دانشگاهی و برگزاری جلسات پرسش و پاسخ، برگزاری نشست‌های تخصصی برای تبیین مسائل روز و جشنواره صنایع خلاق فرهنگی را نیز می‌توان در زمره اقدامات فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی دانست. موضوع معرفت‌افزایی نیز یکی از محورهایی بوده که همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار داشته است. این موضوع در دانشگاه آزاد اسلامی بسیار جدی گرفته شده و در راستای آن، دوره‌های شمیم معرفت، طرح رهپویان معرفت و هلال معرفت رضوی برگزار شده و بیش از 90 کانون معرفت رضوی فعال نیز در واحدهای دانشگاهی تأسیس شده است. با صدور بیانیه «گام دوم انقلاب» از سوی مقام معظم رهبری، برنامه‌های دانشگاه آزاد نیز منطبق‌بر این بیانیه حرکت می‌کند و از تمام ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی برای توسعه و بالندگی انقلاب اسلامی استفاده می‌شود. استفاده از نیروهای کاردان، شایسته و انقلابی در کنار استفاده بهینه از امکانات و تجهیزات دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند حرکت رو‌ به رشد دانشگاه را سرعت بیشتری بخشد و موفقیت‌های جامع و کامل‌تری را نصیب دانشگاه کند.

دانشگاه آزاد اسلامی، خالق «فرشتگان»

ناشنوایان و کم‌شنوایان قشر قابل‌توجهی از جامعه ایرانی را تشکیل می‌دهند که طبق آمار هرساله بر تعداد افراد دارای عارضه ناشنوایی و کم‌شنوایی به‌دلایل گوناگونی افزوده می‌‌شود. این افراد به‌رغم برخورداری از استعدادهای نهفته و بعضا ویژه و با وجود گذراندن دوره‌های متوسطه از ورود به آموزش عالی متناسب با سطح توانمندی و متعاقبا ورود به بازار کار هدفمند محرومند. ازسوی دیگر با توجه به اینکه پیشرفت‌های جهانی و منطقه‌ای و امکان دستیابی به فناوری‌های نوین آموزشی، ارتقای کیفیت زندگی شهروندان کم‌توان و پیشبرد جایگاه کشور در توجه به حقوق شهروندی در تعاملات ملی و بین‌المللی، به‌ویژه از منظر سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. لذا راه‌اندازی و تاسیس واحد بین‌الملل فرشتگان در دستورکار دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفت. دانش‌آموزان نابینا و ناشنوا و کم‌شنوا درحال حاضر، بعضا مانند سایر دانش‌آموزان وارد دانشگاه‌های کشور می‌شوند اما با توجه به محدودیت‌هایی که برای این افراد وجود دارد، تحصیل درکنار سایر دانشجویان برای آنها بسیار سخت است و چه‌بسا تنها در رشته‌های خاصی امکان ادامه تحصیل دارند. درواقع تحصیل در مقاطع مختلف دانشگاهی یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و دغدغه‌‌های قشر ناشنوا و کم‌شنوا در کشور بوده است؛ دغدغه‌ای که با راه‌اندازی دانشگاهی با عنوان دانشگاه فرشتگان ویژه شهروندان استثنایی با نیازهای ویژه و با محوریت شهروندان ناشنوا و کم‌شنوا برطرف شد. واحد بین‌الملل فرشتگان دانشگاه آزاد اسلامی در زمستان سال گذشته و همزمان با سالروز ولادت حضرت‌زهرا(س) افتتاح شد تا فرآیند تحصیل دانشجویان کم‌شنوا و ناشنوا تسهیل شود. این دانشگاه با هدف شناسایی نیازهای آموزشی و پژوهشی کشور و منطقه برای جامعه هدف، ارائه دوره‌های آموزشی در مقاطع مختلف تحصیلی، ارائه آموزش‌های تخصصی به اساتید، مدرسان و کارکنان و برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت ایجاد شد که در پنج رشته نقاشی، معماری داخلی، مترجمی زبان انگلیسی، علوم ورزشی و عکاسی تبلیغاتی مقطع کارشناسی و سه رشته فناوری اطلاعات-اینترنت و شبکه‌های گسترده، هنرهای تجسمی-گرافیک و هنرهای تجسمی-عکاسی در مقطع کاردانی فعالیت می‌کند. دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌الملل فرشتگان دارای مجوز قطعی از وزارت علوم است که به‌همت مدیران دانشگاه آزاد اسلامی در یکی از مناسب‌ترین مناطق شهر تهران راه‌اندازی شد. این دانشگاه فارغ‌التحصیلان خود را با ارائه دانش و مهارت‌های لازم برای دستیابی به موفقیت‌های شخصی و حرفه‌ای و تاثیرگذاری در جوامعی که در آن کار و زندگی می‌کنند، توانمند می‌سازد. به‌علاوه، این دانشگاه برای تبدیل شدن به یک منبع علمی منطقه‌ای و بین‌المللی پیشرو برای اهداف پژوهشی و نوآوری‌های مربوط به جامعه هدف تلاش می‌کند. یکی از موارد قابل‌توجهی که در راه‌اندازی و ایجاد این دانشگاه مدنظر قرار داشته، ارائه رشته‌های تحصیلی وابسته به نوع کم‌توانی داوطلبان است. برای مثال داوطلبان آسیب‌دیده شنوایی با توجه به محدودیتی که در یادگیری واژگان دارند و همچنین با توجه به محدود بودن دامنه واژگان‌شان، کمتر به سمت رشته‌های علوم‌انسانی گرایش پیدا می‌کنند و از این‌رو می‌توانند در رشته‌های علوم ریاضی، علوم مهندسی، مهندسی مکانیک، مهندسی عمران، مهندسی برق و الکترونیک، فناوری اطلاعات، طراحی صنعتی، طراحی و گرافیک و رشته‌هایی از این‌دست با موفقیت به ادامه تحصیل بپردازند. به جرات می‌توان گفت این اقدام دانشگاه آزاد اسلامی و راه‌اندازی دانشگاه فرشتگان، نه‌تنها پاسخگوی نیاز جوانان ناشنوا و کم‌شنوا در کشور است بلکه دغدغه خانواده‌‌های این قشر از جامعه را نیز برطرف خواهد کرد.

 * نویسنده :  سارا طاهری -زهرا فریدزادگان ،گروه دانشگاه