این یک ضدمعرفی است!
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، پیمان طالبی ترانه سرا طی یادداشتی نوشت: رمان زرد یا بازاری یا مبتذل، عنوان رمانی است که از قدیم‌الایام در بازارهای جهانی کتاب حضور داشته و مخاطبانی برای خود کسب کرده است. درواقع بهترین عنوان یا صفتی که می‌توان برای چنین رمان‌هایی به کار برد، «عامه‌پسند» است. در کشور ما پدیده رمان عامه‌پسند ناشناخته نیست. قبل از انقلاب رمان‌هایی مثل «امشب دختری می‌میرد» از ارونقی‌کرمانی با نام مستعار «ا. خورشید» یا رمان «بامداد خمار» از فتانه حاج سیدجوادی جزء رمان‌های عامه‌پسند و مشهوری بودند که این دومی حتی به چاپ چهلم نیز رسیده است و بعید است رمانی ایرانی بتواند حالا حالاها جای آن را در جدول فروش کتاب بگیرد. به مرور زمان و پس از انقلاب اسلامی با ظهور پدیده‌ای به نام «فهیمه رحیمی» فضایی تازه در ادبیات عامه‌پسند پدید آمد و تا مدت‌ها ادامه یافت.
ویژگی‌های کلی رمان عامه‌پسند
یک اینکه در چنین رمان‌هایی غالبا رویدادها به‌صورت سریالی و پشت سر هم اتفاق می‌افتند. گو اینکه مخاطب چنین اثری در حال تماشای یک فیلم سینمایی است و اگر دست‌کم هر یک ربع یک بار اتفاق تازه‌ای نبیند، خسته خواهد شد! دو اینکه رمان عامه‌پسند غالبا داستان دارد اما جهان‌بینی ندارد. یعنی میشود کتاب را به‌طور خلاصه در یک پاراگراف برای کسی تعریف کرد اما درنهایت نمی‌توان فهمید همه این اتفاق‌ها به وقوع پیوستند تا چه اتفاقی بیفتد؟ در موارد نادری هم که نویسنده اصطلاحا پیامی در ذهن دارد و درصدد انتقال آن به مخاطب است، یا آن پیام آن‌قدر دم‌دستی و پیش پا افتاده است که اساسا جهان‌بینی تلقی نمی‌شود یا آن‌قدر رویداد در کتاب وجود دارد که پیام در همهمه این رویدادها گم میشود. سومین ویژگی عامه‌پسندها این است که به تقاضای مخاطب توجه دارند نه به نیاز او. یعنی نویسنده بررسی می‌کند که ببیند جامعه در حال حاضر با چه چیزی بهتر ارتباط می‌گیرد و همان را به داستانی مبدل می‌کند. کاری که در خیلی از موارد به‌عنوان کار مهم و اصلی تلویزیون و رسانه‌های دیداری نیز تلقی میشود.
اما در سال‌های اخیر شاهد به وجود آمدن گونه جدیدی از آثار نوشتاری عامه‌پسند هستیم که این بار رنگ‌وبوی خاص و دیگری دارند. این آثار جدید تاکنون در هیچ دوره ادبی و تاریخی از ادبیات داخل یا خارج کشور بروز و ظهور نداشته‌اند و نام اصلی این ژانر «رمان عامه‌پسند مذهبی» است.
با ظهور ناشران دولتی و وابسته به برخی نهادها، ژانری به نام «رمان مذهبی» عنوان شد. اگر قائل به وجود چنین ژانری در رمان باشیم باید به‌طور جدی بین این ژانر و «رمان عامه‌پسند مذهبی» تمایز قائل شد. کاری که درنهایت خیلی‌ها نتوانستند بر آن فایق آیند. رمان مذهبی سعی داشت فضایی را باب کند که در آن ارزش‌های اسلام و انقلاب اسلامی جریان داشته باشد و تا حدودی هم به ترویج این ارزش‌ها کمک شود. اما ازآنجاکه هر شاخصه مثبت در کنار خود کژراهه‌هایی نیز خواهد داشت، گونه‌ای از ابتذال در این رمان خودنمایی کرد که گریبان‌گیر فضای رمان‌نویسی متعهد شد؛ رمان‌هایی با فضاهای مدافعان حرم، زیارت و اماکن مذهبی، دوران خوش کودکی در یک خانواده مذهبی و... یعنی درواقع رمان‌هایی که صرفا در یک کانسپت با رنگ‌وبوی مذهبی جریان دارند اما داستان و رویداد و پیرنگ و پیام، رنگ‌وبویی از یک پیام مذهبی ندارد! متاسفانه این رمان‌ها به‌علت ازدیاد نهادها و موسسات وابسته، روزبه‌روز به شکل فزاینده در حال بیشتر و بیشتر شدن هستند و طبق اطلاع من در بعضی مجموعه‌ها دارند تبدیل به پروژه‌ای برای کسب درآمد نویسندگان تبدیل می‌شوند! تولید اثر سفارشی در فضای رمان تنها و تنها به تولید آثار شعارزده و خالی از جذابیت دامن خواهد زد.
اما کلام آخر با مخاطب جوان و نوجوانی است که دل در گرو اسلام و انقلاب دارد اما با شامورتی‌بازی برخی افراد بیگانه است. نباید تسلیم شانتاژ خبری و بازی‌های رسانه‌ای این جماعت شد. برای اینکه در این بحث فصل‌الخطابی عنوان کنم توجه این مخاطب مسلمان و انقلابی را به فرمایشات رهبر انقلاب درخصوص کتابخوانی و به‌طور مشخص رمان خوانی جلب می‌کنم. رهبر انقلاب آن‌قدر که جوان‌ها را به خواندن آثار کلاسیک جهان نظیر بینوایان، خانواده تیبو، جان شیفته و... دعوت کرده‌اند، حرفی از آثاری که در این یادداشت «رمان عامه‌پسند مذهبی» نام گرفتند، نزده‌اند! این در حالی است که حتی دشمنان ایشان کاملا مطلع و معترفند که ایشان به‌طور کامل از فضای فرهنگی و هنری کشور آگاه هستند و بدون شک چنین آثاری زودتر از آثار دیگر ناشران به دست ایشان می‌رسد. آیا این سکوت درخصوص رمان‌های به‌ظاهر مذهبی داخلی، نمی‌تواند موید نادیده گرفتن و‌گذار از این فضا و تاییدی بر زرد و مبتذل بودن آن باشد؟
* نویسنده : پیمان طالبی،ترانه‌سرا
مطالب پیشنهادی
