خیالمــان تخــــت نیســت

آمارخوانی تجهیزات بیمارستانی ایران نشان می‌دهد با وجود پیشرفت‌های چشمگیر اخیر هنوز از لحاظ تخت بیمارستانی و... با نیاز جمعیتی کشور فاصله داریم.

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، بعد از شیوع کرونا در جهان مواجهه کشور‌های مختلف دنیا با این ویروس کشنده یکی از اولین مولفه‌‌هایی که توان مقابله کشور‌ها در مبارزه با شیوع این ویروس را تحت‌تاثیر قرار داد، ظرفیت نظام بهداشتی و درمانی این کشور‌ها و قدرت آنها در این حوزه بود. تعداد تخت‌‌های بیمارستانی خصوصا تخت‌‌های ویژه، پزشکان و پرستاران و تعداد آنها و همچنین دسترسی به روش‌‌های نوین بهداشتی و درمانی بود. در این گذار همچون سایر زمینه‌‌ها کشور‌ها توان و قدرت یکسانی نداشتند و ندارند، به‌هرحال بسته به میزان بیماران موجود و چشم‌اندازی که نسبت به آینده بهداشت و درمان کشور‌ها وجود دارد، هرکدام دارای حدی از امکانات برای مواجهه با این شرایط پیش‌بینی‌نشده و طاقت‌فرسا بودند.

تنها نقطه اشتراکی که می‌توان در این مورد نام برد، همان اصل عدم پیش‌بینی وقوع چنین اپیدمی مرگباری بود. بااین‌همه، براساس آخرین آمار و تحلیل‌‌های موجود، برخی کشور‌ها توانستند با تکیه بر زیرساخت‌‌ها و توان بالایی که پیش از شیوع ویروس کرونا در نظام بهداشت و درمان خود ایجاد کرده بودند، کارآمدتر به جنگ با این ویروس بروند و فارغ از اینکه چه راهکار و سناریویی را برای مواجهه با کرونا درپیش گرفتند، از این ظرفیت‌‌های موجود و زیرساختی که فراهم آورده بودند، بهره ببرند. در یک نگاه کلی می‌توان نتیجه‌گیری کرد که کشور‌های توسعه‌یافته نظیر برخی کشور‌های اروپایی و آمریکایی در این رابطه در قیاس با کشور‌های فقیر و کمتر توسعه‌یافته با چالش و مشکلات کمتری مواجه شده‌اند. هرچند شیوع سریع و همه‌گیری گسترده و دور از انتظار این بیماری ولو برای چندروز قوی‌ترین نظامات بهداشتی و درمانی را نیز با مشکلات عدیده مواجه کرد، اما هرچه پیش رفت، با گذر از شوک ابتدایی، همان زیرساخت‌‌ها و توان ازپیش‌آماده به کمک کشور‌ها آمد تا به مبارزه خود علیه کرونا سامان دهند. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبود و بعد از گذر از شوک سهمگین اولیه پس از ورود کرونا به کشور، رفته‌رفته و براساس اطلاعات و آمار کمتر از روز‌های نخست دچار چالش‌‌های جدی شد، اما همان‌طور که قبلا هم گفتیم و البته براساس تحلیل‌‌ها و اطلاعات موجود، ظرفیت تخت‌‌های بیمارستانی و امکانات لجستیکی ما به‌هردلیلی در مقایسه با کشور‌های توسعه‌یافته آنچنان حرفی برای گفتن ندارد و چیزی که می‌توان از آن به‌عنوان برگ برنده و مولفه تعیین‌کننده در ایجاد وضعیت نسبتا بهتری نسبت به روز‌های نخست شیوع کرونا در کشور یاد کرد، توان بالا و مجاهدت کادر درمانی و بهداشتی کشور و همچنین همراهی و مراعات و توجه مردم نسبت به رعایت فرامین و نکات بهداشتی است.

بهترین کشور‌ها از نظر ظرفیت تخت‌‌های بیمارستانی به نسبت هر هزار نفر از جمعیت‌شان

با جست‌وجویی در منابع معتبر بین‌المللی و همچنین اظهارنظر‌ها و اخبار و اطلاعاتی که وجود دارد، می‌توان به رتبه‌بندی کشور‌ها و میزان توان و ظرفیت آنها درمورد تخت‌‌های بیمارستانی پی برد. براساس این اطلاعات اگر از شبه‌جزیره اعیانی‌نشین موناکو چشم‌پوشی کنیم، ژاپن، کره‌شمالی، کره‌جنوبی، بلاروس، اوکراین، آلمان، روسیه و... بهترین وضعیت تعداد تخت‌‌های بیمارستانی به نسبت هر هزار نفر از جمعیت‌شان را دارند. البته همان‌طور که گفتیم چندین مساله و متغیر در تعیین این توان و ظرفیت اثرگذار است و برای هر نوع قیاسی باید آنها را مدنظر داشت. وضعیت سلامت کشورها، جمعیت آنها، میزان درآمد و ثروت کشور‌ها و مسائلی از این‌دست در میزان بهره‌مندی آنها از ظرفیت تخت‌‌های بیمارستانی اثر می‌گذارد. برخورداری از تعداد تخت‌‌های بیمارستانی کافی در ماجرای شیوع کرونا همچون انجام تست‌‌های فراگیر از مردم خود را بیش از پیش نشان داد و حسابی دست کشور‌ها را در مدیریت این فاجعه مرگبار باز گذاشت.

علت توفیق نسبی ایران در مواجهه با کرونا، کادر درمان و مراعات مردمی بود، نه تخت‌‌های بیمارستانی

حالا اما با نگاهی به وضعیت ایران در میزان برخورداری از تخت‌‌های بیمارستانی به‌ازای هر نفر به عدد قابل‌توجهی نمی‌رسیم. با نگاهی به همین آمار در ایران به‌ازای هر هزار نفر چیزی بین 5.1 تا 7.1 تخت بیمارستانی وجود دارد. البته در همین میزان هم تناقضاتی وجود دارد، از این‌رو برای آن چنین باز‌ه‌ای ترسیم می‌شود.

تیرماه سال گذشته، بهزاد کلانتری، مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت در ارتباط با وضعیت تخت‌‌های بیمارستانی ایران به‌ازای هر هزار نفر خاطرنشان کرد: «شاخص سرانه تخت به‌ازای هر هزار نفر جمعیت در سراسر کشور 1.72 است.»

با توجه به همان موضوع اثرگذاری متغیر‌های گوناگون در برخورداری کشور‌ها از تخت‌‌های بیمارستانی بهتر است حداقل اگر قرار بر مقایسه است، ایران را با کشور‌های نزدیک هم از نظر منطقه‌ای و هم از نظر جمعیتی مقایسه کنیم. برای مثال در این مورد دو کشور ترکیه و مصر می‌توانند گزینه‌‌های خوبی برای قیاس باشند. براساس اطلاعات موجود در ارتباط با این کشورها، ترکیه با 7.2 تخت بیمارستانی به‌ازای هر هزار نفر وضعیت بهتر و مصر با 6.1 تخت بیمارستانی به‌ازای هر هزار نفر وضعیت مشابهی نسبت به ایران دارند. پس اگر قرار باشد تحلیلی خصوصا در شرایط کرونایی مبتنی‌بر میزان تخت‌‌های بیمارستانی صورت بگیرد، باید به چندنکته توجه کرد، ابتدا اینکه نمی‌توان ایران را به دلایل مختلفی که ذکر شد، با بسیاری از کشور‌های دنیا خصوصا کشور‌های توسعه‌یافته مقایسه کرد، همچنین اگر توفیقاتی هم در مسیر مقابله با کرونا برای ایران به‌دست آمده است،‌ بخش قابل‌توجهی از آن مرهون خدمات کادر درمان و بهداشت کشور و همراهی مردم با مسئولان بوده است، نه ظرفیت تجهیزات بیمارستانی و . …

تعداد کل بیمارستان‌ها و تخت‌های فعال بیمارستانی در کشور

در ارتباط با وضعیت نظام بهداشت و درمان ایران و ظرفیت‌های سخت‌افزاری آن آمار و اطلاعات دیگری نیز وجود دارد. براساس اطلاعات منتشرشده تا سال 96، تعداد کل بیمارستان‌های ایران اعم از بیمارستان‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بخش خصوصی، بخش خیریه، نهادهای عمومی غیردولتی و دولتی غیر وزارت بهداشت، 981 بیمارستان با 129 هزار و 604 تخت است که ریز جزئیات آن به تفکیک در جدول شماره یک آمده است.

تعداد کل پرسنل فعال بیمارستانی در کشور

یکی دیگر از مولفه‌های سنجش توان نظامات بهداشتی در سراسر دنیا پرسنل و ظرفیت نیروی انسانی آنهاست که براساس آن در کل بیمارستان‌های ایران مجموعا 401 هزار و 395 نفر به عنوان پرسنل این بخش مشغول فعالیت هستند. اصلاعات جزئی‌تر در این باره نیز در جدول شماره دو آورده شده است.

سرانه تخت‌های فعال بیمارستانی در کشور به تفکیک استان‌ها

یکی دیگر از نکات قابل تامل در ارتباط با ظرفیت تخت‌های بیمارستانی فعال در ایران میزان سرانه تخت‌های فعال به‌نسبت جمعیت استان‌های مختلف است. هرچه میزان این سرانه بالاتر باشد کیفیت ارائه و دسترسی خدمات بهداشتی و درمانی در آن استان بالاتر خواهد بود. با نگاهی اجمالی، استان یزد با 48.2 تخت به ازای هر هزار نفر جمعیت بیشترین سرانه تخت فعال به‌نسبت جمعیت را در بین استان‌های کشور دارد. بعد از آن تهران و سمنان نیز بیشترین سرانه را دارند. در مقابل اما استان‌های سیستان‌وبلوچستان با 98.0 تخت بیمارستانی فعال به‌نسبت جمعیت‌شان وضعیت وخیمی دارند. جزئیات مربوط به سرانه تخت بیمارستانی فعال به‌نسبت جمعیت در همه استان‌ها به تفکیک در جدول شماره سه آمده است.

تعداد تخت‌های ویژه بیمارستانی در کشور

بعد از ماجرای شیوع کرونا در دنیا، سوای تخت‌های فعال و معمولی بیمارستان‌ها، تخت‌های مراقبت‌های ویژه نیز بسیار حائز اهمیت شدند چرا که تعداد قابل توجهی از مبتلایان به این ویروس دچار علائم حاد می‌شدند و برای طی روند درمان نیاز به مراقبت‌های ویژه داشتند بنابراین کشورهایی نظیر آلمان که وضعیت مطلوب‌تری در این حوزه داشتند با آمار کمتری در تعداد تلفات ناشی از ابتلا به کرونا مواجه شدند. در ایران نیز براساس آمار سال 96 جمعا 11 هزار و 910 تخت مراقبت‌های ویژه وجود دارد که جزئیات مربوط به آن را در جدول شماره چهار می‌خوانید.

روند تعداد کل بیمارستان‌های فعال کشور در سال‌های 90 تا 96

همان‌طور که در قیاس وضعیت ظرفیت تخت‌های بیمارستانی ایران با سایر کشورهای دنیا گفتیم، وضعیت کشورمان خیلی مطلوب نیست و با وضعیت ایده‌آل فاصله زیادی داریم، اما نکته‌ای که در این مساله نهفته است رشد تعداد تخت‌های بیمارستانی طی سال‌های اخیر بوده است. جزئیات این مساله را می‌توانید در سه جدول شماره 5، 6 و 7 مشاهده کنید.