به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، کووید-19 شیوه تحصیل این ترم دانشگاه‌ها را دستخوش تغییر جدی کرده است؛ تغییری که شاید تا پیش از تولد این ویروس منحوس نه‌تنها دانشجویان، بلکه مسئولان دانشگاهی هم حتی فکرش را نمی‌کردند که روزی مجبور باشند کلاس‌های فیزیکی‌شان را به‌طور کامل تعطیل کنند و آموزش دروس توسط اعضای هیات‌علمی به‌طور کامل بر بستر اینترنت انجام شود. مساله‌ای که هرچند پیش‌تر نیز تحت‌عنوان آموزش مجازی در برخی دانشگاه‌ها دنبال می‌شد، اما این روزها تنها راهکار دانشگاه‌ها برای به انتها رساندن ترم محسوب می‌شود. آموزشی که در دانشگاه آزاد اسلامی نیز مانند بسیاری از دانشگاه‌ها از همان هفته‌های اول شیوع بیماری کرونا در کشور ازسوی مسئولان این دانشگاه دنبال شده و حالا با تکمیل زیرساخت‌های لازم به ثبات خوبی رسیده است. دانشگاه آزاد اسلامی در کنار واحدهای دانشگاهی، 120 آموزشکده سما دارد که موضوعات فنی‌وحرفه‌ای و مهارت‌آموزی دانشجویان در مقطع کاردانی را دنبال می‌کند و کروناویروس شیوه آموزش این آموزشکده‌ها را نیز تغییر داده است. با توجه به اینکه بیشتر مباحث در این آموزشکده‌ها به‌صورت عملی است، اما مسئولان سازمان سما با اتخاذ تمهیداتی باعث جلوگیری از توقف جریان آموزش شده‌اند؛ مساله‌ای که سعید آزادیان، معاون آموزش‌های مهارتی سما در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از چگونگی وضعیت آموزش مجازی در این آموزشکده‌ها و همچنین تسهیلات درنظر گرفته شده برای دانشجویان و اساتید در این شرایط برای ما گفت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

به‌عنوان اولین سوال درباره نحوه فعالیت سازمان سما در شرایط فعلی کشور و تعطیلی مراکز آموزشی صحبت کنید.

سازمان سما در دانشگاه آزاد اسلامی در دو بخش عمده فعالیت می‌کند که یک بخش مربوط به مدارس با حدود 100 هزار دانش‌آموز و بخش دوم مربوط به آموزشکده‌هاست. در حال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی در کل کشور 118 آموزشکده و 70 هزار دانشجوی کاردانی مشغول به تحصیل در این آموزشکده‌ها دارد و سازمان سما در مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی ماموریت توسعه آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای و مهارتی را برعهده دارد.

در حال حاضر نیز که شیوع کرونا، جریان عادی زندگی بشر را دستخوش تغییر کرده است، در دانشگاه آزاد اسلامی و مجموعه سما و آموزشکده‌ها که وظیفه ارائه خدمات باکیفیت آموزشی در دوره کاردانی را برعهده دارد، با مشکلاتی روبه‌رو شده‌ایم و قاعدتا در دانشگاه آزاد اسلامی همانند دیگر مراکز آموزشی با توجه به محدودیت‌های ایجاد شده برای حفظ سلامتی و قطع زنجیره کرونا، تمهیداتی درنظر گرفته شده؛ البته این به معنی تعطیلی جریان آموزش نیست و همان‌طور که امروز کادر درمانی کشور به‌صورت جهادی پای کار آمده‌اند تا با این بیماری مبارزه کنند، مجموعه‌های آموزشی نیز در سطوح مختلف باید وظایف خودشان را در این بازه زمانی به‌صورت جدی‌تر و با شدت بیشتری دنبال کنند. در همین راستا از سوی ریاست محترم دانشگاه آزاد اسلامی بخشنامه‌های مختلفی درباره شیوه کار در دوران کرونا صادر شده که مشخصا بر توسعه آموزش‌های غیرحضوری در این دوره تاکید دارد. به‌عبارت دیگر، مساله اصلی این است که امور و فعالیت های آموزشی و درسی به هیچ وجه تعطیل نشود و در این بازه زمانی تبدیل به آموزش‌های غیرحضوری شود و علاوه‌بر استفاده از زیرساخت‌های موجود نسبت به توسعه آنها نیز اقدام شود که باعث افزایش هزینه‌های جاری دانشگاه شده تا بتوان خلأهایی که در تکمیل زیرساخت‌های لازم برای آموزش مجازی وجود دارد را تکمیل کرده و درنتیجه خدمات بهتری در زمینه آموزش‌های غیرحضوری ارائه شود. در سازمان سما، ستاد آموزش‌های غیرحضوری تشکیل و با ابلاغ بخشنامه‌ای در کل آموزشکده‌های کشور، ستاد آموزش‌های غیرحضوری تشکیل شد. در اسفند‌ماه و اوایل فروردین‌ماه با انجام کار شبانه‌روزی سعی شد زیرساخت‌های لازم برای آموزش غیرحضوری و الکترونیکی با استفاده از بستر اینترنت با کیفیت فراهم شود.

وضعیت آموزش‌های مجازی چگونه دنبال می‌شود؟ از چالش‌های آموزش مجازی بگویید و اینکه تاکنون چه اقداماتی برای برطرف شدن نقاط ضعف انجام شده است.

طبیعتا در هفته‌های اول حرکت به‌سمت آموزش‌های غیرحضوری، مشکلاتی در کل کشور موجود بود، با این حال در سازمان سما نیز با رویکرد رفع مشکلات موجود از نیمه اسفند‌ماه به‌صورت جدی ستادهایی را در کل کشور تشکیل دادیم و برآوردی نیز از زیرساخت‌هایی که باید ایجاد می‌شد، صورت گرفت. از همان زمان همکاران ما شروع به توسعه و تجهیز زیرساخت‌ها کردند و تا هفته آخر اسفند توانستیم 87 آموزشکده را در ارائه آموزش‌های غیرحضوری برخط کرده و انجام این آموزش‌ها را در آنها شروع کنیم. درحال حاضر تقریبا قریب‌به‌اتفاق آموزشکده‌ها که مشتمل‌بر 116 آموزشکده هستند، برنامه‌های آموزشی و درسی را از طریق فضای مجازی دنبال می‌کنند و تنها دو آموزشکده که تعداد دانشجوی کمی دارند و یا زیرساخت‌هایشان تا حدودی مشکل داشته‌ باقی مانده‌اند که در این خصوص نیز تدابیر لازم برای آنها اندیشیده شده است.

 برگزاری 17 هزار کلاس مجازی  در آموزشکده‌های سما

 بر این اساس تا هفته گذشته درمجموع 17 هزار کلاس از طریق آموزش‌های الکترونیکی برگزار شده که حدودا 84درصد کلاس‌های نظری و نظری-عملی برگزار شده است. البته باید به این مساله اشاره کنم به‌واسطه اینکه جنس دروس در آموزشکده‌ها صرفا نظری نبوده و دروس نظری-عملی و عملی نیز وجود دارد، در فاز اول بخش دروس نظری و نظری-عملی را از طریق آموزش مجازی دنبال کردیم و به‌رغم اینکه هنوز برخی مشکلات در این زمینه وجود دارد و به‌شدت به‌دنبال رفع آنها هستیم، باید بگویم که در زمینه ارائه دروس نظری موفقیت قابل قبولی به‌دست آمده است؛ با این حال با توجه به اینکه حجم گسترده‌ای از خدمات باید به جمیعت یک میلیون نفری دانشجویان دانشگاه آزاد که بخشی از آنها در آموزشکده‌ها حضور دارند ارائه شود، وجود برخی از مشکلات طبیعی بود. از سوی دیگر در همان هفته اول بعد از تعطیلات نوروز و اقدام مراکز آموزشی در ارائه خدمات و آموزش‌های غیرحضوری، کل کشور با مشکل مواجه شده بود، با این حال برای رفع هر چه سریع‌تر مشکلات موجود، در دانشگاه آزاد اسلامی اقدامات گسترده‌ای شامل تکمیل زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری درحال انجام است.

درحال‌حاضر وضعیت ارائه دروس در بستر اینترنت در دانشگاه آزاد اسلامی چگونه است؟

خوشبختانه در بستر ارائه آموزش‌های غیرحضوری در دروس نظری و نظری-‌عملی به نقطه خوبی رسیده‌ایم و قطعا برای رسیدن به نقطه مطلوب درحال تلاش هستیم تا بتوانیم بهره‌برداری حداکثری از فضای ایجاد شده و زیرساخت‌های موجود در دانشگاه را داشته باشیم. همچنین باید به این مساله نیز اشاره کنم که تقریبا به‌جز دو یا سه واحد که تعداد دانشجویان محدودی دارد، خدمات آموزش غیرحضوری در بیشتر آموزشکده‌ها توسط خود آنها و با استفاده از زیرساخت‌های موجود در آموزشکده‌ها انجام می‌شود، اما در برخی آموزشکده‌ها نیز این خدمات با همکاری واحد مربوطه انجام می‌شود. همچنین عمده مشکلات موجود در حوزه زیرساختی نیز برطرف شده است.

 امکان‌سنجی ارائه دروس عملی ز طریق فضای مجازی

در شرایط فعلی مساله جدی ما در آموزشکده‌ها بحث ارائه دروس عملی است که در این زمینه درحال امکان‌سنجی هستیم تا بتوانیم بخشی از این دروس را نیز از طریق فضای مجازی به دانشجویان ارائه دهیم؛ به طور مثال در برخی رشته‌ها مانند کامپیوتر برخی از دروس عملی را می‌توان با اضافه شدن ظرفیت‌هایی به بخش نرم‌افزاری به‌صورت آموزش غیرحضوری دنبال کرد؛ با این حال امیدواریم بحث تعطیلی دانشگاه‌ها طولانی نشود و بعد از ماه مبارک رمضان بتوانیم خدمات آموزشی تکمیلی به‌صورت حضوری ارائه شود.  قطعا جریان آموزش و پژوهش در دانشگاه نباید تعطیل شود و تمیهداتی را نیز درنظر می‌گیریم که اگر روند تعطیلی‌ها طولانی شد بتوانیم تا جایی که امکان دارد دروس عملی را نیز با تکمیل زیرساخت‌ها به دانشجویان ارائه دهیم تا حجم بیشتری از دروسی که این ترم باید به دانشجویان ارائه شود را از طریق آموزش‌های غیرحضوری ارائه کنیم. در همین راستا بخشنامه‌هایی در دست تدوین است که به‌زودی ابلاغ خواهد شد.

یکی از مشکلات و گلایه‌های دانشجویان در این ایام به هزینه‌های مربوط به اینترنت برمی‌گردد. اوضاع در آموزشکده‌های سما چگونه است؟

یکی از دغدغه‌های ما در دروس عملی این است که حجم داده‌هایی که دانشجو باید دانلود کند از دروس نظری بیشتر خواهد بود و به همین دلیل مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی در حال تعامل با دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا هستند تا بتوانند هزینه‌هایی که به دانشجویان در این شرایط تحمیل می‌شود یا به‌صورت رایگان درآید یا شامل تخفیفاتی شود که شاهد گران شدن هزینه‌ها برای دانشجویان نباشیم و ما نیز درخواست کرده‌ایم از جنبه حمایتی این مساله را دنبال کنند. تلاش ما این است که نوع خدمات، ارائه و دسترسی‌هایمان به شیوه‌ای باشد که دانشجویان بتوانند با کمترین هزینه در مصرف اینترنت از این خدمات بهره‌مند شوند.

امتحانات آموزشکده‌های سما دانشگاه آزاد اسلامی در شرایط فعلی چگونه برگزار خواهد شد؟

اولویت اول ما این است که کیفیت آموزشی که در این ترم ارائه می‌شود با توجه به بحران شکل گرفته، دچار خدشه نشود و در گام بعدی نحوه ارزیابی از وضعیت دانشجویان را مدنظر قرار می‌دهیم و در حال برنامه‌ریزی هستیم تا بهترین روش را برای ارزیابی دانشجویان توسط اساتید داشته باشیم. بااین‌حال منتظریم بینیم وضعیت تعطیلی دانشگاه‌ها به کدام سمت خواهد رفت و امیدواریم بتوانیم به‌زودی کلاس‌های حضوری را برگزار کنیم تا خدمات آموزشی تکمیلی خودمان را به دانشجویان ارائه دهیم. تصمیم‌گیری نهایی درباره شیوه برگزاری امتحانات به چند عامل بستگی دارد که یکی از آنها تصمیمات ستاد ملی مقابله با کروناست.

 لزوم ارزیابی مستمر دانشجویان در آموزش‌های الکترونیک

یکی از موضوعات ما در بحث ارزیابی این است که اساتید هنگام ارائه آموزش‌های خود، ارزیابی مستمری از دانشجویان در طول ترم داشته باشند و درمجموع ابزارهای مختلف خواهیم داشت تا بتوانیم از دانشجویان یک ارزیابی منطقی و منصفانه داشته باشیم.

نکته دیگر اینکه ما از ساعت هشت شب تا صبح فردا، این امکان را برای دانشجویان فراهم کرده‌ایم که بتوانند به سامانه‌های آموزشی وارد شوند و از داده‌های بارگذاری‌شده توسط اساتید استفاده کنند.

مساله دیگر اینکه فعلا تغییری در تقویم آموزشی ایجاد نشده است، اما با توجه به الزام دانشگاه به ارائه آموزش‌های باکیفیت مطلوب، امیدواریم بعد از ماه مبارک این فرصت را داشته باشیم که به‌صورت فشرده در بخش‌های مختلف آموزشی چه در دروس ارائه‌شده بر بستر اینترنت و چه دروس عملی بتوانیم با رعایت فاصله‌گذاری هوشمند باز هم این دروس را به‌صورت حضوری به دانشجویان عزیز ارائه دهیم. از این رو احتمال دارد این مساله باعث طولانی شدن ترم شود که نیازمند تصمیم‌گیری در سطوح عالی همچون ستاد ملی مقابله با کرونا و دانشگاه آزاد اسلامی خواهد بود، اما تصور می‌کنم مانعی در این زمینه وجود ندارد و اگر نیاز باشد که یکی دو هفته‌ای خدمات حضوری به دانشجویان ارائه دهیم امکان دارد که تغییری در تقویم آموزشی ایجاد شود. درنهایت در نحوه برگزاری امتحانات تابع تصمیمات و بخشنامه‌های دانشگاه هستیم.

 تشویق اساتید فعال در حوزه آموزش‌های برخط

وضعیت حضور و مشارکت اساتید در آموزش‌های غیرحضوری به چه شکلی است؟

مسئولیتی که اساتید بر دوش خود احساس می‌کردند باعث شد در این بحران دانشجویان را تنها نگذارند. تقریبا 80درصد اساتید ما با این شیوه آموزشی درگیر هستند، هرچند شاید در ابتدا کار کردن در این فضا برای برخی اساتید دشوار بود، اما تمام تلاش خود را کرده‌اند، تا جایی که در طول هفته‌های گذشته همکاری بسیار جدی را توسط آنان شاهد بوده‌ایم. ما نیز درحال ایجاد زیرساخت‌هایی هستیم که بتوانیم شرایط تشویقی را برای اساتید فراهم کنیم تا قطعا بعد از فراهم‌سازی امکان نظرسنجی به‌صورت آنلاین از نحوه عملکرد اساتید توسط دانشجویان و همچنین ارزیابی محتواهای آموزشی ارائه‌شده، اساتید فعال‌تر را شناسایی کنیم و آنها را مورد حمایت و تشویق قرار خواهیم دهیم.

در حرکت جدید دانشگاه آزاد، تعاریف و وظایف بخش‌های مختلف دانشگاه دستخوش تغییرات و اصلاحاتی شده‌اند و ماموریت‌های جدیدی را در راستای اهداف این دانشگاه پیدا کرده‌اند. نگاه دانشگاه آزاد به آموزش‌های مهارتی هم تغییر می‌کند و در این زمینه شاهد تغییر و تحولی خواهیم بود؟

موضوع آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای و مهارتی در کشور، امروزه از اهمیت زیادی برخوردار است؛ بررسی آمار بیکاری فارغ‌التحصیلان مراکز آموزش عالی، موضوع مهمی است که بخش اساسی آن ناشی از نبود مهارت لازم و متناسب با دانش تخصصی برای ارتباط‌گیری فعال با بازار کار است.

 طراحی نظام جامع آموزش‌های فنی حرفه‌ای و مهارتی در سازمان سما

به همین جهت ماموریتی که از طرف دانشگاه آزاد اسلامی به سازمان سما محول شده است، طراحی و استقرار یک نظام جامع آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی است. ما باید به نقطه‌ای برسیم و شرایطی در دانشگاه ایجاد شود که زمینه و بستر مناسبی برای تربیت دانشجویان ماهر و کارآفرین فراهم آید و قطعا سازمان سما این مساله را باجدیت دنبال می‌کند. لازمه این امر بازمهندسی و بازمفهوم‌پردازی آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی در دانشگاه آزاد اسلامی و توسعه یک زیست‌بوم آموزشی مطلوب در زمینه مهارت‌آموزی، کارآفرینی و بسترسازی برای اشتغال دانش‌بنیان است که این امر با مشارکت عناصر و ارکان مختلفی در سطح این دانشگاه و در پیوند نزدیک با سایر عناصر، ارکان و بازیگران نظام آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی در سطح ملی محقق می‌شود. این امر به‌معنی بازتعریف و ارتقای ماموریت‌ها و کارکردهای آموزشکده‌های فنی‌و‌حرفه‌ای، توسعه آموزش‌های غیررسمی فنی، حرفه‌ای و مهارتی به‌عنوان مکمل آموزش‌های رسمی در دانشگاه و فراگیرسازی آموزش‌های مهارتی به‌عنوان یک رویکرد در کلیه دوره‌ها و رشته‌های تحصیلی و برنامه‌های آموزشی و درسی دانشگاه است و امیدواریم به‌زودی از فضای بحرانی ایجادشده در کشور خارج شویم و بتوایم اقدامات جدی‌تر را در این زمینه دنبال کنیم.

* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار