خروج سینمــا از آچمــز‌کرونـا بـا VOD

به دلیل شیوع ویروس کرونا و شرایط قرنطینه سراسری، اکران نوروزی سال 99 لغو شد و وضعیت نمایش فیلم‌های دیگر هم نامشخص است. آیا ضمانتی هست فیلم‌هایی که اکران‌شان به تعویق افتاده، از جایی حمایت و ضررها جبران شود؟

دو موضوع مطرح است؛ یکی مربوط به فیلم‌هایی که در اکران بودند و از اکران جدا شدند. چهار فیلم مشمول این قاعده‌اند. فیلم «خوب، بد، جلف» در نوبت اکران نوروزی بود و طبیعتا زمانی که زودتر از نوروز اکران می‌شد، زمان ارفاق برای این فیلم بود یعنی جزء زمان اکران محاسبه نمی‌شد. چهار فیلم دیگر «نرگس مست»، «بی‌وزنی»، «یادم تو را فراموش» و «پالتو شتری» هستند. به این چهار فیلم، اکران مجدد، به میزان زمان باقی‌مانده از دوره قطع‌شده‌شان داده می‌شود و علاوه‌بر آن مبلغ 60 میلیون تومان برای تبلیغ مجدد به این فیلم‌ها می‌دهیم. آنها تبلیغاتی کرده بودند و فیلم آنها از اکران جدا شد و در شورای آسیب‌های کرونا که غلامرضا موسوی، منوچهر شاه‌سواری و حسین انتظامی معاون سازمان سینمایی آنجا هستند، قرار شد به هریک از این فیلم‌ها مبلغ 60 میلیون تومان حمایت تبلیغی برای اکران مجدد پرداخت کنیم. اما موضوع دوم مربوط به فیلم‌هایی است که نوبت اکران نوروزی داشتند و کلا اکران نشدند. طبیعتا الان نمی‌دانیم زمان بازگشایی سالن‌های سینما چه زمانی است و این ستاد ملی مبارزه با کروناست که باید اجازه بازگشایی سینماها را بدهد. درصورت بازگشایی سینماها، آن فیلم‌هایی که زمان را از دست نداده‌اند و نوبت اکران آنهاست، اکران خواهند شد. فیلم خوب، بد، جلف که اکران داشت و نمایش پیش از نوروز آن، زمان ارفاق اکرانش بود، طبیعتا از زمان اکران آسیبی نمی‌بیند و به‌صورت طبیعی اکران مجدد آن شروع خواهد شد.

این فیلم‌ها جای فیلم‌های دیگر را در جدول اکران نخواهد گرفت؟ امکان ندارد که با ترافیک اکران در روزهای پساکرونا مواجه ‌شویم؟

 این‌طور است و هرچه زمان قرنطینه طولانی‌تر شود، ترافیک و دپوی اکران ما سنگین‌تر می‌شود. تمهیداتی که سازمان سینمایی و ستاد آسیب‌های کرونا مدنظر گرفته‌اند، یکی این بود که هر فیلم بخش خصوصی که از چرخه اکران خارج شود و به‌صورت عرضه اینترنتی یا سامانه نمایش خانگی ارائه شود، به میزان قراردادی که با سامانه نمایش درخواست می‌دهد، پس از بارگذاری در VODها 20درصد اضافه بر مبلغ قراردادش را سازمان سینمایی به‌عنوان حمایت از آن فیلم بابت خروج از صف اکران به عواملش پرداخت کند. یعنی اگر فیلمی به مبلغ 500 میلیون تومان با پلتفرم VOD قرارداد بست، ما هم 100 میلیون تومان به‌عنوان تشویق برای خروج از اکران می‌پردازیم که یک حمایت جزئی باشد. ما این کار را انجام می‌دهیم برای اینکه نیاز داریم هم صف پشت اکران را سبک‌تر کنیم و هم برخی از این فیلم‌ها مشکلات مالی دارند و باید زودتر به‌دست مخاطب برسند. یکی از بازارها، بازار VOD است و فیلم‌ها می‌توانند آنجا بروند. خیلی از این فیلم‌ها می‌توانند از چرخه اکران خارج شده و دپوی پشت اکران سبک‌تر شود. اما اگر بخواهند در نوبت اکران باشند، باید صبر کنند و براساس همان نوبت پیش بروند.

فکر می‌کنید چه تعداد از فیلم‌ها بتوانند با این کمکی که می‌کنید، مشکل خود را حل کنند؟

تا آخر فروردین به دوستان فرصت دادیم که قراردادها را ببندند یا خروج از صف اکران را اعلام کنند. فیلم‌هایی که مایل هستند این کار را می‌کنند و باید شرایط را سنجید.

تا الان استقبالی شده است؟

از روز یکشنبه (17 فروردین‌ماه) ابلاغ رسمی انجام شد. شاید مهلت را تمدید کنیم تا فیلم‌ها فرصت داشته باشند رایزنی‌هایی با پلتفرم‌های VOD داشته باشند. در مرحله اول 15 روز فرصت دادیم تا حداقل اعلام کنند مایل هستند که به نمایش VOD و ویدئویی بروند یا نه.

این برای تمام فیلم‌هاست یا فیلم‌هایی که اکران نوروزی داشتند؟

تمام فیلم‌هایی که پروانه نمایش سینمایی دارند. البته این حمایت ما مربوط به فیلم‌هایی است که مجوز نمایش آنها از سال 96 به بعد است. یعنی فیلم‌هایی که 96 به قبل مجوز نمایش داشتند و نتوانستند اکران بشوند، مشمول این حمایت نمی‌شوند. ما به‌طور نرمال سالانه 70 فیلم در سینماهای کشور اکران می‌کنیم. با توجه به شرایط قرنطینه سراسری، احتمالا امسال سه ماه از زمان اکران را از دست می‌دهیم و این حدود یک‌سوم فیلم‌های ما را شامل می‌شود. به‌طور طبیعی باید تصور کنیم یک‌سوم آن فیلم‌ها در دپوی اکران می‌مانند و نمی‌توانند به اکران برسند. خود فیلمسازان، صاحبان فیلم و تهیه‌کنندگان اگر این شرایط را ایده‌ال نمی‌بینند، از پیشنهادی که درباره خروج از چرخه اکران و پیوستن به VOD داده شد، استقبال کرده و از صف اکران خارج شوند. در غیر این‌صورت با ازدحام اکران مواجه می‌شویم و شرایط هم دشوار خواهد بود.

الان فیلم آقای حاتمی‌کیا که در اکران نوروزی نبود و قرار شد در VOD بیاید، مشمول همان قاعده‌ای است که شما قرار داده‌اید؟

خیر. ما فقط بخش خصوصی را در نظر گرفته‌ایم. فیلم حاتمی‌کیا فیلمی است که موسسه رسانه‌ای اوج به‌عنوان مجموعه‌ای که خصوصی تلقی نمی‌شود، حمایت کرده و بدیهی است مشمول حمایت ما نمی‌شود. اما اینکه این فیلم آمده و اولین عرضه‌اش را با VOD شروع کرده، اتفاق خوبی است و مورد حمایت ما به‌عنوان سازمان سینمایی است. به نظر من این شیوه انتشار هیچ لطمه‌ای به سینماهای ما نمی‌زند؛ یعنی این تجربه در خیلی از کشورهای دنیا رخ داده است. قدیم این‌طور بود که اولین نمایش فیلم در اکران سینماها بود و بعد فاصله‌گذاری می‌شد و مدتی که گذشت، فیلم‌ها به نمایش درخواستی و DVD می‌رفتند. این قاعده را در آمریکا نت‌فلیکس به هم زد و بعد خیلی از کشورهای دنیا به تبع آن همین کار را انجام دادند و قاعده سابق به‌ هم خورد. حالا مدت‌هاست هر اثر می‌تواند براساس تعاریفی که بین او و پلتفرم درخواستی‌اش بسته می‌شود، شرایط تازه‌ای را برای اکران دنبال کند. این بازار مدرن است، مخصوصا در شرایطی که با آن مواجه هستیم، به نظر من اتفاق خوبی است. یک امکان خیلی تازه و متفاوت است. فیلم‌های مهم و تازه می‌توانند قبل از اکران سینمایی به این فضا بیایند که همین باعث رشد فضای VOD در کشور می‌شود و آنها را از یک فضای مرده به یک فضای زنده و تازه تبدیل می‌کند. این کار یوزر آنها را به احتمال زیاد افزایش می‌دهد، چون مخاطب برای اولین‌بار فیلم را در آنجا می‌بیند، ضمن این‌که امکان اکران مجدد سینمایی را در پردیس‌های سینمایی، درصورتی که شرایط اکران فراهم باشد و سینمادارها استقبال کنند هم برای فیلم‌هایی که در VOD نمایش داده شده‌اند، می‌توان در نظر گرفت.

به‌طور مثال خروج می‌تواند برای کسانی که می‌خواهند این فیلم را روی پرده ببینند، نمایش داده شود؟

این منوط به تصمیم شورای صنفی نمایش است. به‌عنوان کسی که درگیر این ماجرا هستم، با لحاظ کردن یک‌سری شرایط، می‌توانیم خیلی از این فیلم‌ها را به صورت تک‌سانس یا نمایش دو سانس در سینماهای پردیس پنج سالن به بالا اکران کنیم. تجویز اکران گسترده و فراگیر برای چنین فیلم‌هایی با توجه به دپوی انبوهی که فیلم‌های ما خواهند داشت و صف اکرانی که در آینده در سینمای کشور داریم، هم مورد استقبال از طرف سینماگران قرار نمی‌گیرد و هم خود ما باید محدودیت‌هایی قرار دهیم.

الان تکلیف فیلم‌هایی که برای بخش خصوصی نیستند، چطور مشخص می‌شود؟ بین همین فیلم‌های اکران نوروزی، لاله متعلق به بخش خصوصی نیست.

ما نمی‌توانیم از این جیب خود به آن جیب خود حمایت کنیم. لاله متعلق به خودمان است.
 
چنین فیلم‌هایی در پخش VOD می‌آیند یا باید برای اکران منتظر بمانند؟

آن را باید مسئولان تصمیم بگیرند.

هر ارگانی خودش تصمیم می‌گیرد؟

بله، خودشان تصمیم می‌گیرند. اوج به‌عنوان کمپانی تولید فیلم، وابسته به نهادهای حاکمیتی، تصمیم گرفته فیلم خود را قبل از اکران، به عرصه نمایش عمومی در شکل VOD بیاورد و ما از این استقبال می‌کنیم و اتفاق قابل‌توجه و مهمی است. این از چند جهت خوب است. ممکن است سینماداران با این موضوع خیلی همراهی نکرده و فکر کنند قرار است عرضه فیلم به فضای VOD برود و به سینما آسیب بخورد ولی من چنین اعتقادی ندارم و فکر نمی‌کنم این آسیب اتفاق بیفتد و لطمه‌ای به سینماداران و سینما نخواهد خورد. چنانکه بیان کردم، این تجربه در دنیا رخ داده است. زمانی که در آمریکا چنین ماجرایی ایجاد شد، بزرگانی از سینماداران جهان مثل استیون اسپیلبرگ با آن مخالفت و در برابرش مقاومت کردند. حتی اسپیلبرگ در جایی بیان کرد که نت‌فلیکس هالیوود را نابود می‌کند. همان زمان آدم‌هایی مثل کریستوفر نولان، برادران کوئن و مارتین اسکورسیزی از VOD حمایت و دفاع کردند و دیدیم لطمه‌ای به آن معنا وارد نشد. سینما با این پدیده جنس دیگری از سود را تجربه کرد و بهره برد و خیلی اتفاقات تازه به وجود آمدند.

 در 2019 میلادی به‌رغم اینکه VOD‌ها بسیار فعال بودند، پرفروش‌ترین سال تاریخ سینما رقم خورد. اما فکر نمی‌کنید با ادامه گسترش VOD، مردم عادت سینما رفتن را ترک کنند؛ یعنی داخل خانه فیلم‌ها را ببینند؟

مردم سال‌هاست با فضای جدید و فضای مجازی و این‌طور مناسبت‌ها انس گرفته‌اند. سینما رفتن در کشور ما باید تبدیل به یک آیین اجتماعی شود و این اتفاق افتاده است. مردم به همراه خانواده از خانه بیرون می‌آیند و به سینما می‌روند تا در فضای مشترک فیلم موردعلاقه خود را ببینند و در کنار آن رستورانی بروند یا تفریحات دیگری بکنند. ما باید به یک مدل تازه از سینما رفتن فکر کنیم. این در دنیا هم اتفاق افتاده است. نحوه سینما رفتن ما همچنان همان‌طوری است که 20 سال پیش بوده و مردم برای دیدن فیلم به سالن‌ها می‌روند؛ درحالی که تعاریف تغییر کرده است. الان سینما رفتن صرفا تماشای یک فیلم نیست.

دسترسی به فیلم‌ها از راه‌های دیگر هم وجود دارد.

بله؛ یعنی کسی که امروز به سینما می‌رود، می‌توانست دو ماه دیگر صبر کند و فیلم را در خانه ببیند یا DVD را بخرد و ببیند. از مدت‌ها پیش این ماجرا وجود داشت و پنج سال پیش هم فرد می‌توانست سینما نرود و صبر کند تا دو ماه بعد DVD را بخرد. 10 سال پیش هم همین بوده ولی مخاطب باز هم به سینما می‌رفته است. الان هم به نظر من همین اتفاق می‌افتد، یعنی سینما به‌عنوان مکانی برای تماشای جمعی و خانوادگی یا به صورت جمع دوستانه یا کسی که علاقه دارد فیلم را روی پرده بزرگ یا به صورت متفاوت ببیند؛ به آن شکل درمی‌آید. من اصلا نگران نیستم که از این ماجرا سینما آسیب ببیند. اما اینکه تعریف تازه سینما را بپذیریم و خود را با آن تعریف تازه هماهنگ کنیم، امر مهمی است. این سینمای مدل 20 سال قبل تک‌سالنه طبیعتا جواب نمی‌دهد، کمااینکه کمتر سالنی داریم که سینما باشد و غالبا فروشی که وجود دارد در پردیس‌هاست. ممکن است بگویید سینما هویزه فقط سینماست و پرفروش هم هست ولی عمدتا سینماهای پرفروش ما سینماهایی هستند که در فضاهای جمعی و چندمنظوره هستند. در تمام دنیا به همین صورت است.

من به کشورهای اروپایی مختلفی سفر کرده و وضعیت اکران فیلم‌ها را در آنجا دیده‌ام. در کشور فرانسه هم این مساله وجود دارد. سینماهایی که به‌خوبی می‌چرخند، سینماهایی است که تعریف تازه‌ای برای عرضه فیلم در آن شده است؛ یعنی فضای بازی کودک، فروشگاه‌های متعدد، پاساژ و چند سالن سینمایی هم دارد. مجتمع چندمنظوره است و هرکس نیم‌روز را آنجا می‌گذراند و با خانواده فیلم هم می‌بیند. سینمای ما هم باید برای این فضا آمده باشد و بدانیم خواه‌ناخواه سینما به این سمت می‌رود که از آن شکل تک‌منظوره جدا ‌شود و بدیهی است که این اتفاق رخ می‌دهد.

در شرایطی هستیم که شدیدا بیم از آینده وجود دارد که البته این مختص سینما نیست. ما نمی‌دانیم چه زمانی سینماها بازگشایی می‌شوند و وقتی این اتفاق افتاد، کشور چه شرایطی خواهد داشت. وضعیت اقتصادی سینمای ایران با توجه به این اتفاق چه چشم‌اندازی دارد؟

دو نکته درباره پساکرونا وجود دارد؛ یکی اینکه خیلی‌ها احتمال می‌دهند فضای استقبال مردم از سینماها بعد از ماجرای کرونا همانند چین شود. در چین چند روزی بعد از اینکه سالن‌های سینما باز شد و حتی برای خانواده‌ها رایگان شد ولی باز هم از طرف مردم استقبالی صورت نگرفت؛ اما آن‌چیزی که جامعه‌شناسان ما تحلیل  و گزارشی که دوستان ما جمع‌آوری کرده‌اند؛ تحلیلی متفاوت از این است. مردم ما به دلیل این مدتی که در خانه بوده‌اند و یا فعالیت و حضور جمعی بیرون از خانه نداشته‌اند، رفتارشان طور دیگری است. احتمالا یکی از جاهایی که از این آژیر سفید بهره‌مند می‌شود، سینماست و گمان می‌کنم درصورتی که شرایط سلامتی ایجاد شود، سینماها مجدد مورد استقبال قرار گیرند و البته طبیعی است شورای صنفی نمایش و مجموعه سازمان سینمایی هم باید برای آن ایام فیلم‌های مناسبی را تدارک ببینند که درصورت بازگشایی مجدد سینما فیلم‌هایی که اکران می‌شوند، فیلم‌هایی باشند که تمایل مخاطب به مراجعه گسترده به سینما را فراهم کنند. من فکر می‌کنم با مشکلی که پس از بازگشایی سینما همچنان بی‌رونق باشد، مواجه نمی‌شویم.

البته چین هم دو فیلمی را که شانس اول و دوم فروش در سال آینده‌اش بودند، اینترنتی پخش کرد.

بله. چین هم برنامه‌ریزی درستی نداشت، یعنی با دو فیلم پرفروش سینماها را باز نکرد که بگوید اتفاق خوبی افتاد. شما وضعیت روانی جامعه ما را در نظر بگیرید؛ مردم ما که چندماه در خانه مانده‌اند، وقتی بیرون بیایند و بدانند وضعیت ایمن است و بخواهند فعالیت اجتماعی انجام دهند، به کجا می‌روند؟ باید به پارک، رستوران و سینما بروند. سینما در دسترس‌ترین است و کافی است مردم مطمئن شوند که ایمن است و آژیر سفید زده شده. معتقدم با یک استقبال گسترده در سینماها مواجه خواهیم شد. باید حتما فیلم‌های خوب مورد علاقه مخاطب را در لیست داشته باشیم که خانواده‌ها و دوستان بتوانند در کنار هم به سینما بروند.

این واقعیتی است که وجود دارد و به همه دنیا مربوط است. ماجرای کرونا لطمه جدی اقتصادی به همه مشاغل زده و سینما هم مثل خیلی از صنایع دیگر آسیب جدی دیده است و این، هم در تولید وجود دارد و هم در نمایش. تولید ماه‌هاست متوقف شده و باید به این توجه کرد. یعنی یک دپوی اکران داریم و یک تاخیر در تولید. البته ما این امید را داریم که فاصله‌گذاری در تولید، آن دپوی اکران را تنظیم کند. بالاخره در شرایطی هستیم که مشاغل زیادی متوقف شده و فعالیت‌های زیادی صدمه دیده‌اند و از این جهت فضای سینما لطمه خورده است.

غلامرضا موسوی تهیه‌کننده یکی از فیلم‌هایی است که قرار بود در نوروز امسال اکران شود. با او درمورد تصمیمش برای نمایش فیلم بازیوو در روزهای پساکرونا گفت‌وگوی کوتاهی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

آقای موسوی! برای بازگشت سرمایه فیلم‌تان با توجه به شیوع کرونا چه تدبیری داشته‌اید؟

ما منتظریم در تابستان سینماها باز شوند و بعد در پاییز فیلم‌مان را اکران کنیم.

اگر لغو نمایش فیلم‌ها در دوران اپیدمی کرونا باعث ترافیک اکران در دوره پس از آن شود، این برای شما مشکل‌ساز نخواهد شد؟

فیلم اگر بفروشد، به آن اکران مناسب و زمان کافی می‌دهند و اگر نفروشد که هیچ! ما نقشه‌ای برای انتشار فیلم در بستر VOD و اینترنت نداریم.

در شما ترس از این وجود دارد که دیدن فیلم‌ها در اینترنت، به دلیل شرایط کرونایی باعث شود مردم عادت سینما رفتن را ترک کنند؟

نباید نگران بود. وقتی تلویزیون به بازار آمد، همه فکر کردند سینما از بین می‌رود و وقتی تلویزیون‌های کابلی و ماهواره‌ای آمدند، باز هم این تصور ایجاد شد؛ اما به‌هرحال سینما زنده خواهد ماند و هیچ مشکلی برایش پیش نخواهد آمد.

توقف فیلمبرداری پروژه‌های سینمایی، ما را در ماه‌های بعد یا سال بعد با کمبود فیلم مواجه نمی‌کند؟

شما الان خودتان گفتید احتمال دارد با ترافیک اکران مواجه شویم...

خب، احتمال دارد در یک دوره تورم فیلم داشته باشیم و در دوره دیگر پرده‌ها خالی بماند.

فکر نمی‌کنم این‌طور شود، چون به همین تعداد فیلم‌هایی که الان تولیدشان متوقف شده، فیلم‌هایی داریم که اکران‌شان به تعویق افتاده است و اینها به‌طور طبیعی جای آنها را پر می‌کنند و حتی با ترافیک فیلم هم روبه‌رو خواهیم شد.

پروژه سینمایی لاله از زمان تولیدش، تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما شد. نوروز امسال پس از این همه فراز و نشیب فرصت اکران نوروزی به این فیلم داده شد که وضعیت بحرانی شیوع ویروس کرونا و تعطیلی سینما باعث شد که لقب بداقبال‌ترین فیلم تاریخ سینما را از آن خود کند. با پروانه پرتو، تهیه‌کننده اولیه این اثر سینمایی درمورد سرنوشت مبهم فیلم لاله، گفت‌وگوی کوتاهی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

راجع‌به بازگشت سرمایه فیلم‌تان با توجه به شرایط قرنطینه سراسری که به لغو اکران نوروزی منجر شد، چه فکری کرده‌اید؟

درحال حاضر فیلم دست من نیست. 10 دقیقه آخر فیلم را آقای اسدالله نیک‌نژاد با گرفتاری‌های فراوان جمع کردند. من خودم فیلم را ندیده‌ام. تا وقتی تهیه‌کننده فیلم بودم راش‌ها را نگاه می‌کردم، اما از سال ۹۲ که دولت عوض شد و تولید پروژه را متوقف کردند، من دیگر از روند آن اطلاعی ندارم. در ضمن این فیلم متعلق به بخش خصوصی نیست و به مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تعلق دارد. لاله از روز اول مال دولت بود.

شما موافق این هستید که در شرایط قرنطینه سراسری، فیلم‌ها در VOD یا بر بستر اینترنت منتشر شوند؟

اینها بستگی به هر فرد دارد که سرمایه فیلمش را از کجا تامین کرده است. کسی که هزینه فیلمش را در بخش خصوصی تامین کرده، وضعیت متفاوتی نسبت به کسی دارد که سرمایه را از جای دیگری آورده است. به هرحال خیلی‌ها در این شرایط دچار ضرر می‌شوند؛ اما برای بعضی‌ تحمل شرایط ‌سخت‌تر است. نمی‌شود خیلی راحت درمورد آدمی که سرمایه‌اش از بخش خصوصی آمده، گفت که فیلمت را نگه‌ دار یا در جایی غیر از سالن سینما منتشر کن. به‌هر‌حال شرایط سختی داریم و همه کسب‌وکارها صدمه خورد‌ه‌اند و نمی‌توانیم هر کاری را که خودمان دوست داریم، انجام دهیم. هیچ‌کس نباید هر کاری را که خودش خواست، انجام دهد؛ اما شرایط متفاوت آدم‌ها را هم باید در نظر گرفت.