«فرهیختگان» در گفت‌و گو با دانشجویان و معاونان آموزشی دانشگاه‌ها بررسی کرد 
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، گویی دیگر به وجود این ویروس منحوس عادت کرده‌ایم و حالا برنامه‌ریزی‌هایمان را با توجه به حضور این میهمان ناخوانده انجام می‌دهیم، مساله‌ای که نه‌تنها در تک‌تک خانواده‌های ایرانی رعایت می‌شود بلکه جامعه دانشگاهی نیز که حدود دو هفته‌ای می‌شود به خاطر کرونا تعطیل شده، در مسیر آموزش غیرحضوری به دانشجویان قرار گرفته است، موضوعی که از همان هفته اول تعطیلی دانشگاه‌ها در برخی دانشگاه‌ها اجرایی شد و حالا تقریبا اکثر دانشگاه‌های کشور این شیوه را برای جبران عقب‌ماندگی‌های درسی دانشجویان خود در پیش گرفته‌اند. برپایی کلاس‌های درس به شیوه غیرحضوری اما تنها مربوط به وضعیت این روزهای کشور نیست و پیش‌تر نیز برخی دانشگاه‌ها چنین شیوه‌ای را در ارائه دروس نظری هرچند محدود برای دانشجویان خود دنبال کرده‌اند، اما وضعیتی که ویروس چینی برای کشور ایجاد کرده، همه دانشگاه‌ها را مجبور به انتخاب این مسیر کرد و طبیعی است که در شرایط فعلی برپایی کلاس‌های درس بدون حضور فیزیکی دانشجویان و اساتید مشکلاتی را برای آنها ایجاد کرده باشد، اما نمی‌توان اصل این حرکت را نادیده گرفت. شیوه جدید آموزش در دانشگاه‌های کشور و البته برخی انتقادات به کاستی‌های موجود در این مسیر باعث شد در کنار انتقادات دانشجویان، سراغ معاونان آموزشی برخی دانشگاه‌ها برویم و از آنها درباره شرایط این روزهایشان بپرسیم.
هیچ‌گاه تصور نمی‌شد یک روز تمامی دانشگاه‌ها تعطیل شوند
محمد زادمهر، دانشجوی دانشگاه فرهنگیان با بیان اینکه همیشه منتظر می‌مانیم تا بحرانی در کشور ایجاد شود و بعد به فکر چگونگی مواجهه با آن می‌افتیم، می‌گوید: «این مساله در حوزه برپایی کلاس‌های درس به شیوه غیرحضوری نیز صدق می‌کند. درحالی که پیش از این در دانشگاه تهران بحث کلاس‌های غیرحضوری تا حدودی دنبال شده و حتی برخی دانشجویان به صورت غیرحضوری جذب این دانشگاه می‌شوند، اما به جرات می‌توان گفت در دیگر دانشگاه‌ها اصلا چنین وضعیتی وجود نداشته و به‌طور کلی کلاس‌های غیرحضوری در دانشگاه‌های کشور فراگیر نیستند و تجربه کافی نیز در آن وجود ندارد.»
او با بیان اینکه دانشگاه‌های کشور امکانات لازم برای برپایی کلاس‌های غیرحضوری را ندارند، ادامه می‌دهد: «فراگیر نبودن این شیوه باعث شده نه‌تنها دانشجویان، بلکه اساتید نیز آن‌طور که باید با مقوله کلاس‌های غیرحضوری آشنا نباشند و متاسفانه بستر برپایی چنین کلاس‌هایی آن‌طور که انتظار می‌رود در کشور ما آماده نیست و طبیعی است امروز این مساله مشکل‌ساز شود.»
دانشجوی کارشناسی دانشگاه فرهنگیان تصریح می‌کند: «آماده نبودن زیرساخت‌های لازم باعث شده تعامل لازم میان دانشجویان و اساتید در حوزه کلاس‌های غیرحضوری ایجاد نشود و به همین دلیل می‌بینیم نه‌تنها اساتید در ارائه دروس خود در این کلاس‌ها مسلط نیستند، بلکه دانشجویان نیز فعالیت چندانی در کلاس‌ها ندارند و همین عدم مشارکت جدی می‌تواند مشکل‌ساز باشد.»
زادمهر به راهکار آموزش و پرورش برای تعطیلی مدارس اشاره می‌کند و می‌گوید: «درست است که این وزارتخانه از ظرفیت صدا و سیما برای این مهم استفاده کرده و بخشی از مشکلات را هم حل کرده است، اما قطعا چنین روشی باعث آموزش یک‌طرفه به دانش‌آموزان می‌شود و اصلا مشخص نیست چه میزان از دانش‌آموزان امکان استفاده از این شیوه را دارند و حتی آنهایی که کلاس‌های درسی صدا و سیما را دنبال می‌کنند نیز تا چه میزان از آن بهره علمی خواهند برد.»
او با بیان اینکه متاسفانه بعد از تعطیلی در برخی دانشگاه‌ها هیچ شیوه آموزشی جایگزین کلاس‌های درس نشد، ادامه می‌دهد: «در این میان البته برخی دانشگاه‌ها مانند صنعتی شریف، تهران و... به سمت آموزش مجازی رفته‌اند که طبیعتا آنها نیز با ایراداتی روبه‌رو هستند. یکی از مشکلات ما در استفاده از کلاس‌های غیرحضوری به سرعت اینترنت برمی‌گردد و وضعیت نیز به‌گونه‌ای نیست که وزارت ارتباطات به سرعت پای کار بیاید و مساله را حل کند، همچنین اگر اپلیکیشن دانشگاهی در این زمینه با مشکل روبه‌رو باشد در شرایط فعلی نمی‌توان آن را به نحوه احسن تغییر داد. به عبارت کلی ما با حداقل‌ها در شرایط بحرانی کشور کار آموزش را در دانشگاه‌ها به پیش می‌بریم.»
این دانشجوی دانشگاه فرهنگیان می‌گوید: «درست است که در دانشگاه‌ها ارتباط بین استاد و دانشجو به شکل دوسویه است، اما مساله اینجاست که اکثر اساتید و دانشجویان تا پیش از این اصلا با این سیستم کار نکرده‌اند، اما هر دو مجبور هستند در این شیوه آموزشی حاضر باشند و این وضعیت نمی‌تواند بازخورد لازم را داشته باشد، البته دلیل این مساله آن است که تا پیش از آن اصلا به این مساله فکر نکرده بودیم که ممکن است روزی بیاید که مجبور باشیم به‌طور کامل دانشگاه‌ها را تعطیل کنیم.»
زادمهر می‌گوید: «درست است که دانشگاه تهران به‌طور سالانه برای دانشجویان مقطع ارشد اقدام به برگزاری کلاس‌های غیرحضوری کرده است، اما در آن کلاس‌ها نیز تعداد دانشجویان محدود بوده و درنهایت در هر ترم 50 تا 60 دانشجو به این شیوه آموزش می‌دیدند اما امروز وضعیت به‌گونه‌ای است که باید برای 25هزار دانشجوی این دانشگاه اقدام به برگزاری کلاس‌های درس به شیوه مجازی کرد و قطعا در این وضعیت بروز برخی مشکلات مساله طبیعی است.»
او در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: «یکی‌دیگر از مشکلات ما دانشگاه‌هایی با پردیس‌های استانی هستند، به‌طور مثال دانشگاه فرهنگیان با پردیس‌های استانی و 70هزار دانشجو و همچنین تنوع بالای درس و کلاس‌ها، مشکلات زیادی در حوزه کلاس‌های غیرحضوری دارد.»
آموزش از طریق کلاس‌های غیرحضوری تجربه موفقی است
سیدحسین حسینی، معاون آموزشی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها از گذشته در حوزه آموزش مجازی ورود داشته‌اند، می‌گوید: «مساله اینجاست که تا امروز شرایط به‌گونه‌ای نبوده که نیاز باشد دانشگاه‌ها در حد وسیع در حوزه آموزش مجازی ورود کنند، درحالی که وضعیت امروز کشور اقتضا می‌کند که دانشگاه‌ها به شکل گسترده به آموزش غیرحضوری روی بیاورند و راهی دیگری جز این راهکار نداشته باشند.»
او ادامه می‌دهد: «در شرایط فعلی حداقل روند آموزشی را با کمک اساتید برای دانشجویان حفظ کرده‌ایم و آنچه در 2 هفته اخیر در حوزه آموزش غیرحضوری انجام شده، قطعا یک تجربه بسیار موفق بوده است؛ با این حال امکان دارد کمی در زیرساخت‌ها مشکل داشته باشیم و پهنای باند آن‌طور که باید، در دانشگاه‌ها فراهم نشده باشد یا سرعت اینترنت کافی نباشد و این مسائل در روند کلی برگزاری کلاس‌های غیرحضوری تاثیرگذار است، اما به‌طور کلی حرکت به سمت آموزش مجازی اقدام بسیار خوبی به شمار می‌رود.»
معاون آموزشی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه تنها در هفته گذشته 17 هزار نفر از دانشجویان این دانشگاه در کلاس‌های غیرحضوری شرکت کرده‌اند، تصریح می‌کند: «ما در این مدت کلاس‌هایی را به صورت روزانه و به شکل غیرحضوری برگزار کردیم و در کنار آن نیز برخی برنامه‌های کلاس‌ها را که به صورت ضبط‌شده بودند، در اختیار دانشجویان قرار دادیم و باید به این مساله اشاره کنم که میزان مشارکت دانشجویان روند افزایشی پیدا کرده است.»
حسینی می‌گوید: «با توجه به اینکه مشخص نیست وضعیت فعلی دانشگاه‌ها تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم و کلاس‌های درسی‌مان را تعطیل کنیم، به همین دلیل باید روند آموزش مجازی‌مان را به همین شکل حفظ کرده و تلاش کنیم میزان مشارکت دانشجویان بیش از پیش شود.»
او با بیان اینکه در مجموع ارزیابی‌های صورت‌گرفته از نحوه برگزاری کلاس‌های غیرحضوری در دانشگاه تهران مثبت است، ادامه می‌دهد: «این مساله بدان معنی نیست که کم و کاستی وجود ندارد بلکه همه دستگاه‌ها چه آنهایی که در خارج از دانشگاه‌ها با این مساله در ارتباط هستند و چه مجموعه‌های درون‌دانشگاهی باید تلاش کنند شرایط برای برگزاری کلاس‌های غیرحضوری هر روز بهتر شود.»
معاون آموزشی دانشگاه تهران می‌گوید: «درحال حاضر کلاس‌های غیرحضوری برای همه مقاطع اعم از کارشناسی، ارشد و دکتری برگزار می‌شود و درحال حاضر شرایط برگزاری این کلاس‌ها برای همه دانشجویان و اساتید در دانشگاه تهران وجود دارد.»
حسینی با اشاره به رصد مشکلات موجود در روند برگزاری کلاس‌ها می‌گوید: «مرکز یادگیری الکترونیک دانشگاه ماموریت دارد تمامی مشکلات را شناسایی و نسبت به رفع آنها اقدام کند، در همین راستا تمامی دانشکده‌ها رابط‌هایی را در این مرکز دارند تا مشکلات موجود را اعلام کنند، البته پیش‌تر دوره‌های آموزشی موردنیاز را چه برای دانشجویان و چه اساتید برگزار کرده بودیم و درحال حاضر این مرکز از طریق تماس‌های تلفنی و دیگر راه‌های موجود با اساتید در ارتباط است تا کاستی‌ها در کمترین زمان ممکن شناسایی و برطرف شود.»
علی‌رغم وجود مشکلات، دانشجویان از کلاس‌های غیرحضوری رضایت دارند
حسن زارعیان، معاون آموزشی دانشگاه صداوسیما در این‌باره می‌گوید: «برخی دانشگاه‌های کشور پیش از وضعیت فعلی آمادگی برگزاری کلاس‌های درس به صورت غیرحضوری و حتی تجربه این مساله را هم داشتند تا جایی که شاهد ایجاد مرکزی در ارتباط با آموزش الکترونیک در بعضی دانشگاه‌ها هستیم، اما در دانشگاه ما تنها به صورت محدود و صرفا برای دوره‌های کوتاه‌مدت آموزش مجازی را داشتیم و همین مساله باعث شد تنها یک‌سری از اساتید دوره‌های مهارت‌ورزی برای کلاس‌های غیرحضوری را گذرانده باشند.»
او با بیان اینکه بسیاری از اساتید دانشگاه صداوسیما در جریان برگزاری کلاس‌های مجازی نبوده‌اند، ادامه می‌دهد: «با توجه به این شرایط در همان روزهای اول حرکت دانشگاه‌ها به سمت آموزش غیرحضوری، جلسات متعددی در دانشگاه برگزار کردیم که درنهایت قرار شد کلاس‌ها به شیوه مجازی برگزار شود.»
معاون آموزشی دانشگاه صداوسیما تصریح می‌کند: «هفته اول را به آموزش مجازی مقطع کارشناسی‌ارشد اختصاص دادیم و با وجود اینکه دانشجویان و حتی اساتید چندان سابقه‌ای در این حوزه نداشتند و زیرساخت‌های دانشگاه نیز صرفا برای دوره‌های کوتاه‌مدت بود، اما نهایتا کار را شروع کردیم که با رضایتمندی دانشجویان و اساتید نیز همراه شد.»
زارعیان با تاکید بر اینکه بیش از 80 درصد دانشجویان در مقطع ارشد در کلاس‌های غیرحضوری دانشگاه شرکت کرده‌اند، ادامه می‌دهد: «خوشبختانه در همان هفته اول برگزاری کلاس‌ها به این شیوه، تقریبا تمامی کلاس‌های تعیین‌شده برگزار شدند و تنها در یک یا دو مورد به دلیل کسالت استاد یا عدم برگزاری کلاس به خاطر محتوای درس شاهد لغو کلاس‌ها بوده‌ایم.»
او می‌گوید: «هفته گذشته جلسه دیگری داشتیم و جمع‌بندی بر این شد که کلاس‌های مقطع کاردانی و کارشناسی را هم به صورت مجازی برگزار کنیم، به همین دلیل تنها برگزاری کلاس‌هایی را که به صورت کارگاهی و آزمایشگاهی هستند، به بعد از تعطیلات موکول کرده‌ایم و بعد از ثبات وضعیت دانشگاه‌ها برای دانشجویان کلاس‌های جبرانی در حوزه دروس آزمایشگاهی و کارگاهی خواهیم داشت تا عقب‌افتادگی آنها را جبران کنیم.»
معاون آموزشی دانشگاه صداوسیما با تاکید بر اینکه از هفته پنجم و ششم تقویم آموزشی دانشگاه‌ها در نیمه سال دوم شاهد برگزاری کلاس‌های غیرحضوری برای تمامی مقاطع دانشگاه هستیم، می‌گوید: «روز اول، در مقطع ارشد 6 کلاس، روز دوم 25 کلاس و روز سوم نیز 23 کلاس به صورت مجازی برگزار شد که حدود 80 درصد از دانشجویان در آنها شرکت کردند، با توجه به اینکه جمعیت دانشجویی ما بیش از هزار نفر است، میزان شرکت دانشجویان در کلاس‌های غیرحضوری رضایتبخش بوده است.»
زارعیان تصریح می‌کند: «درحال حاضر تمامی کلاس‌های نظری ما به شیوه غیرحضوری برگزار می‌شوند، البته ممکن است برای برخی دانشجویان و حتی اساتید شرکت در این کلاس‌ها به دلیل مسائلی چون سرعت اینترنت و... با سختی همراه باشد، اما در مجموع وضعیت رضایتبخشی را شاهد هستیم.»
او با اشاره به سامانه گلستان می‌گوید: «قطعا وجود برخی مشکلات در کلاس‌های غیرحضوری یک مساله طبیعی است و با توجه به اینکه ما از سامانه گلستان استفاده می‌کنیم و مجبور بودیم برخی مسائل را به صورت دستی در سیستم آموزش غیرحضوری تعریف کنیم، با مشکلاتی روبه‌رو شده‌ایم، اما در مجموع توانستیم پیوستگی لازم را در کلاس‌های غیرحضوری برقرار کنیم و درحال حاضر اکثر دانشجویان و اساتید شرکت‌کننده در این کلاس‌ها از وضعیت رضایت دارند.»
معاون آموزشی دانشگاه صداوسیما با بیان اینکه در جریان مشکلات و انتقادات مطرح‌شده از سوی دانشجویان هستیم، می‌گوید: «به همین منظور گروهی را در فضای مجازی ایجاد کردیم تا علاوه‌بر رصد مشکلات، به سوالات دانشجویان و بعضا اساتید در حوزه کلاس‌های غیرحضوری پاسخ داده شود، همچنین با راه‌اندازی پشتیبان تا حد امکان مشکلات موجود را در کوتاه‌ترین زمان برطرف می‌کنیم، البته باید به این مساله توجه شود که برخی مسائل مربوط به دانشگاه نیست، به‌طور مثال گاها سرعت اینترنت مورد استفاده دانشجویی پایین است و باعث بروز مشکلاتی برای او شده، اما در مجموع مشکلات موجود را قبول داریم و درصدد رفع هرچه سریع‌تر آنها هستیم.»
مشارکت 80 درصدی دانشجویان امیرکبیر در کلاس‌های غیرحضوری
سیدمحمدحسین کریمیان، معاون آموزشی دانشگاه امیرکبیر می‌گوید: «درحال حاضر 30 درصد از کلاس‌های درسی این دانشگاه به صورت آموزش غیرحضوری برگزار می‌شود و نکته جالب اینجاست که در هرکدام از این کلاس‌ها به صورت متوسط حدود 80 درصد از دانشجویان شرکت می‌کنند و این نشان‌دهنده روند مثبت برگزاری این کلاس‌هاست.»
او با تاکید بر اینکه آموزش غیرحضوری به دانشجویان مساله تازه‌ای نیست که دانشگاه‌ها با آن روبه‌رو شده باشند، تصریح می‌کند: «پیش‌تر نیز دانشگاه‌ها اقدام به برگزاری کلاس‌های غیرحضوری کرده‌اند و به همین دلیل در دانشگاه امیرکبیر هم زیرساخت‌های لازم اعم از نرم‌افزاری و سخت‌افزاری از قبل وجود داشت و مشکلی از این بابت نداریم.»
معاون آموزشی دانشگاه امیرکبیر ادامه می‌دهد: «در گذشته با توجه به شرایط کشور نیازی به استفاده اینچنینی از کلاس‌های مجازی نبود و ما توانستیم در یک هفته گذشته اقدامات لازم را برای افزایش کارایی در روند برگزاری کلاس‌های مجازی چه در حوزه نرم‌افزاری و چه سخت‌افزاری ایجاد کنیم.»
کریمیان می‌گوید: «درست است که یک‌بار در طول دو هفته گذشته با مشکل قطع و وصل شدن در روند کلاس‌های آموزشی‌مان روبه‌رو بودیم، اما این مشکل برطرف شده است، از سوی دیگر در همان هفته اول دو کلاس آموزشی ویژه اساتید برگزار کردیم که تنها در یک کلاس 150 نفر از اعضای هیات‌علمی شرکت کرده بودند و تمام نکات لازم را برای آموزش مجازی به آنها ارائه کرده‌ایم.»
او می‌گوید: «پشتیبانی آنلاین از تمامی کلاس‌های غیرحضوری‌مان انجام می‌شود تا درصورت بروز مشکل به سرعت آن را برطرف کنیم و قطعا اگر وضعیت کشور به همین منوال ادامه پیدا کند، ما می‌توانیم با افزایش کلاس‌های غیرحضوری بحث آموزش را برای دانشجویان دنبال کنیم و هیچ مشکلی از این بابت نخواهیم داشت.»
معاون آموزشی دانشگاه امیرکبیر ادامه می‌دهد: «برگزاری کلاس‌های غیرحضوی اصلا مبحث پیچیده‌ای نیست و اساتید تنها با یک‌بار برگزاری می‌توانند در جریان کم و کیف برگزاری کلاس‌ها قرار بگیرند و با توجه به اینکه در گذشته تجربه آموزش مجازی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی را داشتیم، قطعا اساتید با این روش آشنایی دارند، از سوی دیگر نحوه برگزاری کلاس‌های مجازی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی با دانشجویان کارشناسی تفاوتی ندارد و به همین دلیل اساتید به راحتی می‌توانند اقدام به برگزاری این کلاس‌ها بکنند.»
کریمیان در پایان می‌گوید: «اگر به ما اعلام شود که باید روند فعلی در برگزاری کلاس‌ها در آینده نیز ادامه داشته باشد، ما هیچ مشکلی از بابت ادامه‌دار بودن آن نداریم و تمام امکانات برای برگزاری کلاس‌های غیرحضوری در دانشگاه وجود دارد.»
* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار
مطالب پیشنهادی
