آغاز حذف عملی آمریکا از صحنه نظامی عراق

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، دولت عراق از روز گذشته و در میان تردیدها درباره میزان قدرت این کشور عملیاتی بزرگ را در مرزهای شرقی این کشور آغاز کرده است. این تردیدها به اجرای طرح‌های جدید آمریکا در منطقه باز می‌گردد که هدف آنها تضعیف شدید دو کشور عراق و لبنان بوده و دولت‌های این دو کشور را با مشکلاتی داخلی مواجه کرده است. شاید در زمان کنونی و تضعیف دولت عراق توسط واشنگتن هیچ‌کس انتظار آغاز یک عملیات بزرگ از سوی این کشور را نداشت، اما به هرحال این اتفاق برخلاف خواست آمریکا در روز چهارشنبه رخ داد.  عملیات نیروهای مسلح عراق «ابطال العراق» نام‌گذاری شده و در پنج محور با هدف پاکسازی استان الانبار از وجود تروریست‌ها در جریان است. این محدوده مرزهای مشترک عراق با سوریه و اردن را دربرمی‌گیرد. ارتش عراق پس از شکست رسمی داعش در سال 2017 بارها عملیات‌هایی را برای پاکسازی مرزهای شرقی خود از عناصر باقی مانده این گروه انجام داده است. آخرین عملیات در این منطقه به سال 2019 مربوط است که نیروهای عراقی در عملیاتی به نام «اراده النصر» طی هشت مرحله مرزهای عراق با سوریه را پاکسازی کردند. با وجود این هیچ‌کدام از عملیات‌های صورت گرفته در این منطقه از نظر موقعیت زمانی به حساسیت عملیات کنونی نمی‌رسند. برگزاری این عملیات به دلیل شرایط فعلی منطقه و عراق دارای پیام‌های مهمی است.

آمریکا برای مقابله با دولت‌های مردمی تشکیل‌شده در قلب خاورمیانه مانند دولت لبنان و عراق دست به انحراف اعتراضات در این دو کشور زده است. بخشی از مردم این کشورها طی ماه‌های اخیر تظاهرات‌های متعددی در اعتراض به مشکلات اقتصادی برگزار کرده‌اند. حضور این افراد در خیابان‌ها زمینه مناسبی را در اختیار آمریکا قرار داد تا با نفوذ میان معترضان نقشه‌های خود در منطقه را پیگیری کند. اصلی‌ترین تلاش آمریکا در این حوزه تشدید خشونت‌ها در عراق بود. آمریکا قصد داشت با سرنگونی دولت عراق به وسیله کودتای نظامی به اهداف خود دست پیدا کند اما شناسایی و اخراج عامل آمریکا در نیروهای مسلح عراق یعنی عبدالوهاب الساعدی این نقشه با شکست مواجه شد. گام دوم آمریکا تشدید اعتراضات مجبور کردن عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر به استعفا و سپس جایگزینی فردی نزدیک به آمریکا با او بود. آمریکا در گام دوم خود تا حدی در مجبور کردن عبدالمهدی به استعفا موفق بود اما در ادامه راه از فرستادن نامزد مورد حمایت خود به کاخ نخست‌وزیری عراق بازماند. آمریکا برای بازگشایی این بن‌بست در سیاست‌هایش دست به ریسکی بزرگ و پرخطر زد. این ریسک یا می‌توانست مسیر آمریکا را کاملا باز یا کاملا مسدود کند.

بمباران نیروهای حشدالشعبی و نیز در سطح بالاتر به شهادت رساندن سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران و ابومهدی المهندس نایب‌رئیس حشد الشعبی بر این اساس طراحی شدند. این دو عملیات تروریستی که به صورت رسمی توسط ارتش آمریکا صورت گرفتند در راستای ایجاد فضای رعب و وحشت علیه مقامات قانونی دولت و پارلمان عراق بودند. واشنگتن قصد داشت با هدف قراردادن دو تن از مهم‌ترین چهره‌های محور مقاومت عزم خود را برای از میان برداشتن هر مانعی با هر هزینه‌ای را نشان دهد. این فضای رعب و وحشت ایجاد شده اما با تشییع باشکوه پیکر سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس در چند شهر مهم عراق و در ادامه تصویب طرح اخراج نیروهای آمریکایی در پارلمان و راهپیمایی بزرگ ضدآمریکایی در بغداد به‌طور کامل شکسته شد. درست از نقطه شهادت این دو قهرمان فراملی ایرانی و عراقی بود که شکست‌های طرح جدید آمریکا در منطقه نمایان شد. در سایه این تحولات بود که تمام گزینه‌های آمریکا برای برعهده گرفتن نخست‌وزیری عراق از میان گزینه‌ها خط خوردند و محمد توفیق علاوی از سوی گروه‌های سیاسی عراقی به‌عنوان نخست‌وزیر مکلف برای تشکیل دولت جدید عراق انتخاب شد. او در حال حاضر در مدت قانونی برای تشکیل دولت قرار داد و کماکان قدرت اصلی در بغداد در دستان عادل عبدالمهدی است.

بر اساس بیانیه مرکز اطلاع‌رسانی امنیتی عراق، عملیات جدید عراق به دستور نخست‌وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح عادل عبدالمهدی و با نظارت فرماندهی عملیات مشترک آغاز شده است. بنابر این بیانیه، عملیات مذکور برای پاکسازی و تفتیش استان الانبار و مناطق اطراف آن در مرزهای عراق، سوریه و اردن در پنج محور صورت می‌گیرد که عبارتند از: فرماندهی گارد مرزی، فرماندهی عملیات الانبار، فرماندهی عملیات الجزیره، فرماندهی عملیات الفرات الاوسط، فرماندهی عملیات بغداد. در این بیانیه آمده است: عملیات ابطال العراق با پشتیبانی کامل نیروی هوایی عراق و هواپیماهای ارتش صورت می‌گیرد و برای نخستین‌بار، فرماندهی پدافند عراق با استفاده از سامانه‌های پیشرفته موشکی در منطقه عملیاتی در این عملیات شرکت می‌کند. مساحت منطقه‌ای که قرار است نخستین مرحله عملیات ابطال‌العراق در آن صورت گیرد به 26 هزار و 238 کیلومترمربع می‌رسد و کلیه نهادهای امنیتی و اطلاعاتی کشور در آن مشارکت دارند. همچنین جنگنده‌های مختلف ارتش عراق از جمله جنگنده‌های F16 در این عملیات در ارتفاع پایین بر فراز منطقه عملیاتی، پرواز خواهند کرد.

پیام‌های عملیات ابطال العراق برای آمریکا

عملیات ابطال العراق را شاید بتوان ادامه درگیری‌ها بین واشنگتن و بغداد دانست. کاخ سفید به‌شدت از پاکسازی و ایجاد امنیت در مرزهای شرقی عراق نگران است، زیرا آن را مقدمه تشکیل کریدوری اقتصادی از تهران تا مدیترانه می‌داند. بازگشایی مرزهای زمینی بین عراق و سوریه می‌تواند باعث گشایش در اقتصاد نفتی عراق شود و راه گریزی برای اقتصاد کشور درحال جنگ سوریه باشد. همچنین تهران می‌تواند از فرصت دسترسی زمینی به دریای مدیترانه برای توسعه تجارت خود با کشورهای منطقه و دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه خود استفاده کند. به غیر از ابعاد اقتصادی ایجاد کریدور تهران-مدیترانه از نظر امنیتی هم برای واشنگتن اهمیت دارد. این مسیر می‌تواند قدرت رژیم صهیونیستی را در منطقه کاهش بدهد، زیرا در صورت اقدام تل‌آویو برای آغاز درگیری نظامی با محور مقاومت صدها هزار نیروی نظامی از ایران و عراق می‌تواند خود را به کنار مرزهای رژیم صهیونیستی در سوریه یا لبنان برسانند.

آمریکا برای جلوگیری از تشکیل چنین کریدوری بارها به دولت عراق هشدار داده که نباید مرزهای خود با سوریه را بازگشایی کند. حالا بغداد با وجود فشارهای کاخ سفید در این مسیر قدم برداشته و بر بازگشایی مرزهایش با سوریه اصرار داد. عملیات ابطال العراق گام نظامی اجرای چنین سیاستی از سوی عراق است. در ادامه به بررسی تبعات این عملیات علیه سیاست‌های آمریکا پرداخته‌ایم.

1- استقرار پدافند هوایی عراق علیه هواگردهای آمریکایی و صهیونیستی:

عراق برای نخستین‌بار سامانه‌های پدافند هوایی خود را در منطقه عملیاتی شرق مستقر کرده است. فرماندهی پدافند عراق اعلام کرده با استفاده از سامانه‌های پیشرفته موشکی در این عملیات مشارکت خواهند داشت. این اقدام در حالی که گروه تروریستی داعش دارای هواگردهای نظامی نیست به‌نوعی به رسمیت شناخته شدن تهدید آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه نیروهای عراقی است. پیش‌تر پهپادهای رژیم صهیونیستی در چند نوبت به انبارهای مهمات، مواضع و خودروهای نظامی عراق در منطقه شرقی این کشور حمله کرده بودند. همچنین ارتش آمریکا شامگاه 8 دی مواضع نیروهای حشدالشعبی عراق را در مرز القائم بمباران کردند که طی آن 24 تن به شهادت رسیدند و بیش از 50 نفر زخمی شدند. استقرار سامانه‌های پدافندی عراق در این منطقه جز ایجاد آمادگی میدانی در ارتش عراق برای پاسخ به تهاجم هوایی آمریکا یا رژیم صهیونیستی به نیروهای عمل کننده در منطقه، اعلام آمادگی برای ورود به فاز برخورد با آمریکاست. استقرار سامانه‌های پدافندی عراق این پیام را برای آمریکا به دنبال دارد که در صورت تعرض به منطقه عملیاتی احتمال هرگونه برخورد با واشنگتن در عرصه نظامی حتی عملیات زمینی، وجود دارد.

2- عزم عراق برای پیگیری سیاست‌های خود برخلاف خواست واشنگتن:

گفته می‌شود حرکت آمریکا از طریق حمایت از اعتراضات عراق برای برکناری عادل عبدل المهدی دو دلیل داشته است؛ مورد نخست قرارداد اقتصادی دولت عراق با چین و دیگری تلاش برای بازگشایی مرزهای عراق با سوریه. حالا عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر پیشبرد امور عراق دستور داده است این عملیات درست در همان مناطقی انجام شود که آمریکا با تلاش برای ساقط کردن او و حمله به حشد الشعبی می‌خواست اجرای آن را متوقف کند. بغداد با اجرای عملیات جدید خود در مرزهایش با سوریه به دنبال نشان دادن اراده‌اش مبنی‌بر پیگیری سیاست‌های خود بدون توجه به منافع آمریکاست.

3- مقابله با جدایی‌طلبی به‌خصوص تشکیل اقلیم‌های سنی:

آمریکا به همراه متحدانش در حاشیه جنوبی خلیج فارس پس از تصویب طرح اخراج نیروهای آمریکایی در پارلمان عراق درصدد مطرح کردن طرح‌های تجزیه عراق برآمد. بر این اساس خبری مبنی‌بر جلسه نمایندگان سنی پارلمان عراق در ابوظبی امارات برای ایجاد اقلیم‌های سنی در این کشور منتشر شد. تحلیلگران برداشتن سطحی از گام‌های عملی از سوی واشنگتن در مسیر تجزیه عراق را در راستای اعمال فشار بر دولت بغداد ارزیابی می‌کردند. واشنگتن می‌خواست با گشوده شدن پرونده تشکیل اقلیم‌های سنی و بزرگ نشان دادن خطر تجزیه عراق دولت این کشور را از پیگیری طرح اخراج نیروهای خارجی از عراق باز دارد. عملیات ابطال العراق در اصلی‌ترین استان‌های سنی‌نشین عراق در حال انجام است. بغداد با اجرای این عملیات نشان داده که قابلیت برخورد نظامی با هرگونه تجزیه‌طلبی و تجاوز به خاک خود را دارد. همچنین این عملیات فشارهایی را که به نیروهای نظامی عراق به‌خصوص حشدالشبی وارد می‌شود تا از استان سنی‌نشین نینوا و مناطق نزدیک به اقلیم کردستان عقب‌نشینی کند از میز تحولات عراق خارج می‌کند.

4- مسدود‌سازی مسیر ورود تروریست‌ها و گرفتن بهانه داعش از دست آمریکا:

پس از تصویب طرح اخراج نیروهای آمریکایی از منطقه برخی تحلیلگران اعلام کردند آمریکا سعی خواهد کرد با تقویت داعش بغداد را به خود نیازمند کند تا با این بهانه بتواند ادامه حضور خود در عراق را مشروع جلوه دهد. در همین راستا، پس از تصویب طرح اخراج در پارلمان عراق بر شدت حملات داعش به مواضع نظامی عراق افزوده شد و انتقال نیروهای این گروه از مرز سوریه به داخل خاک عراق شدت گرفت. پاسخ دولت عراق به این اقدامات تقویت مواضع نظامی خود در مناطق مورد تهدید داعش و تلاش اطلاعاتی برای مقابله با شبکه انتقال نیروهای داعشی به خاک عراق بود. بر اساس همین تلاش‌ها بود که اواخر هفته گذشته نیروهای اطلاعاتی عراق موفق به دستگیری فردی شدند که مسئول انتقال خانواده‌های داعشی از اردوگاه‌های نگهداری آنها در سوریه بود. حالا مقابله ارتش عراق با نیروهای باقی‌مانده داعش در مناطق مرزی عراق و سوریه و مسدود‌سازی راه ورود نیروهای این گروه تروریستی به عراق می‌تواند نشانی از توانایی نظامیان عراق برای مقابله با تهدیدات پیش روی کشورشان باشد و از سوی دیگر از اساس زمینه‌های قدرت‌گیری مجدد داعش در عراق را از بین ببرد. عراق در دیگر مناطق کشورش عملیات‌های خود ضدهسته‌های خاموش داعش را تشدید کرده است.

5- نشان دادن استحکام ساختار عراق  در دوران بی‌ثباتی سیاسی:

عراق پس از آغاز اعتراضات از مهرماه سال جاری با نوعی بی‌ثباتی سیاسی روبه‌رو است. این بی‌ثباتی سیاسی در هفته‌های اخیر تشدید هم شده است. کردها و بخشی از اهل تسنن در این جریان موافق ایجاد خلأ سیاسی هستند و گروه‌های شیعه نیز از مشکل تفرقه رنج می‌برند. در چنین شرایطی که از آن به‌عنوان نوعی خلأ سیاسی یاد می‌شود عملیات ابطال العراق به نمایش گذاشتن استحکام ساختار‌های کلی حکومت در عراق است. این عملیات همچنین نشانگر این مساله است که نیروهای نظامی این کشور در اجرای ماموریت‌های محوله به خود دچار تردید نیستند و همچنان از نخست‌وزیر دستور می‌گیرند. عادل عبدالمهدی که رسانه‌های وابسته به غرب سعی کردند بگویند رشته امور از دستانش خارج شده حالا حتی در زمانی که محمد توفیق علاوی به‌عنوان مامور جدید تشکیل دولت عراق معرفی شده، دستور آغاز یک عملیات بزرگ را داده است. باید توجه داشت بزرگی اقدام دولت عراق تنها صدور دستور آغاز این عملیات نیست. قطعا این مساله حاکی از صورت گرفتن اقدامات متعدد در حوزه ایجاد زمینه برای شروع عملیات نیز بوده است. موضوعاتی که حکایت از قدرتمند بودن ساختار دولت عراق دارند.