به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، پس از پنج سال متوالی حضور انیمیشن‌های سینمایی در جشنواره فیلم فجر، امسال هیچ فیلم پویانمایی در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر حضور نداشت. جای خالی‌ای که به‌شدت به چشم می‌آمد و ابراهیم داروغه‌زاده را مجبور به پاسخگویی در این‌باره کرد. دبیر جشنواره فیلم فجر که برای سومین سال متوالی است به این کرسی تکیه زده، در نشست خبری این رویداد در توضیح دلیل شرکت نکردن فیلم‌های انیمیشن در این دوره گفت:‌ «ما در دو سال گذشته به جهت حمایت از این حوزه بخش ویژه‌ای را اختصاص دادیم. امسال هم برای این حوزه بخش ویژه‌ای را درنظر گرفته بودیم، اما دو فیلمی که درخواست داده بودند، شرایط نمایش به‌عنوان فیلم سینمایی را نداشتند و البته ناقص هم بودند.»

هرچند پس از فشارهای رسانه‌ای جامعه انیمیشن‌سازان بر سازمان سینمایی بعد از حذف غیرقانونی انیمیشن سینمایی «فیلشاه» از داوری فیلم‌های حاضر در بخش سودای سیمرغ سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر، مسئولان جشنواره مجبور شدند سیمرغ ویژه‌ای را برای انیمیشن‌های سینمایی در جشنواره سال گذشته در نظر بگیرند، اما انیمیشن‌سازان اعتقاد دارند اشتباهات مدیریتی سازمان سینمایی و مدیران جشنواره فیلم فجر، دلیل اصلی عدم حضور فیلم‌های پویانمایی در این دوره از جشنواره فیلم فجر است. سال 1393 یک سال پس از حضور حجت‌الله ایوبی در سازمان سینمایی به‌عنوان رئیس این مجموعه، پس از سال‌ها انیمیشن سینمایی «شاهزاده روم» و رئال انیمیشن «مبارک» به‌طور همزمان برای حضور در سی‌وسومین جشنواره فیلم فجر انتخاب شدند؛ انیمیشن‌هایی که از نظر کیفیت بسیار قابل‌توجه بودند و یک سال بعد توانستند فروش بالایی در گیشه سینماها داشته باشند و نظر مخاطبان سینمای کودک و نوجوان را به خود جلب کنند. در این دوره از جشنواره این‌طور عنوان شد که از نظر هیات انتخاب این دو فیلم شایستگی حضور در بخش مسابقه نگاه نو را دارند، اما به‌دلیل اینکه داوری آثار انیمیشن با داوری سایر آثار منتخب هم‌سنخ نیست، لذا هیات انتخاب پیشنهاد کرده دو فیلم مذکور به‌عنوان خارج از مسابقه نمایش داده شوند و به‌دلیل کیفیت بالا و مطلوب‌شان جداگانه مورد تقدیر قرار گیرند.

در اختتامیه این رویداد، علیرضا رضاداد، دبیر جشنواره فیلم فجر از حـامد جعفـری و هـادی محمدیان برای تهیه‌کنندگی و کارگردانی فیلم پویانمایی و سینمایی شاهزاده روم و عـلی نجفـی امامـی و محمدرضا نجـفی امـامی برای تهیه‌کنندگی و کارگردانی فیلم پویانمایی و رئال مـبارک تقدیر کرد. هادی محمدیان پس از دریافت جایزه خود در سخنان کوتاهی تاکید کرد که دهه90، دهه انیمشن‌های سینمای ایران خواهد بود و خواستار رسیدگی بیشتر مسئولان به سینمای انیمیشن شد. به‌دلیل حضور شگفتی‌ساز فیلم‌های انیمیشن در این دوره، مسئولان تصمیم گرفتند بخش ویژه‌‌ای را برای انیمیشن‌های سینمایی در سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر راه‌اندازی کنند.

در اولین دوره حضور انیمیشن در جشنواره فیلم فجر آثار منتخب این بخش توسط روانبخش صادقی، محمدعلی صفورا، علیرضا گلپایگانی، بهرام عظیمی، علی نوری اسکویی، وحید نصیریان و اسماعیل شرعی مورد داوری قرار گرفتند. هشت انیمیشن «فهرست مقدس»، «در مسیر باران»، «پادشاه آب»، «نبرد خلیج‌فارس2»، «قلب خورشید»، «بازمانده»، «ناسور» و «کله آهنی» در این دوره از جشنواره حضور داشتند. در اختتامیه این رویداد فیلم‌های در مسیر باران برنده جایزه بهترین کارگردانی و فهرست مقدس برنده جایزه بهترین انیمیشن شدند. با این حال هیچ‌یک از این انیمیشن‌ها نتوانستند در گیشه سینماها با اقبال مردمی مواجه شوند و فروش خوبی داشته باشند.

با کاهش یکباره تعداد انیمیشن‌های سینمایی در سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر، بخش تازه اضافه‌شده انیمیشن از این دوره جشنواره حذف شد و نام انیمیشن سینمایی «پشت دروازه بهشت» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی علی اسکویی به‌عنوان یکی از فیلم‌های بخش سودای سیمرغ جشنواره اعلام شد. با اعلام نام این فیلم به‌عنوان آخرین اثر نمایش داده‌شده در کاخ جشنواره توسط مسئولان، اعتراض سازندگان این اثر به دبیر جشنواره آغاز شد.

کتایون اعظمی، صداپیشه این انیمیشن در اعتراض به بی‌توجهی مسئولان جشنواره به فیلم‌های پویانمایی در نشست این فیلم گفت: «گله‌ام از این است که اگر فیلمی از اساس درخور نبوده است، چرا به بخش مسابقه راه پیدا کرده و بعد رفتاری اینچنین با آن می‌شود. یک انیمیشن برای اولین بار به بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر امسال راه پیدا کرده، اما آن را نادیده می‌گیرند. رهایی از بهشت، در ایران یک اتفاق کم‌نظیر است.»

اسکویی پس از بی‌مهری مسئولان به فیلمش در جشنواره فیلم فجر گفت: «نسبت به بهتر شدن اوضاع انیمیشن در ایران خوشبینم و به نظرم با تولید آثار جدید، نگاه مسئولان نیز نسبت به این هنر تاثیرگذار تغییر خواهد کرد.» اما این خوشبینی نتیجه‌ای نداشت و در جشنواره سال بعد هم انیمیشن سینمایی فیلشاه با بی‌مهری داوران و مسئولان جشنواره مواجه شد. فیلشاه که یکی از باکیفیت‌ترین آثار سینمای انیمیشن ایران بود، با وجود حضور در بخش سودای سیمرغ سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر از داوری‌ها کنار گذاشته شد.

پس از برگزاری اختتامیه سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر و تعلق نگرفتن هیچ جایزه‌ای به این انیمیشن، رسول صدرعاملی و محمدرضا فروتن با حضور در برنامه سینمایی «هفت» به صراحت اعلام کردند این فیلم را مورد داوری قرار نداده‌اند، چون توانایی بررسی آن را در کنار دیگر آثار نداشتند. فیلشاه در حالی برای دریافت هیچ‌یک از سیمرغ‌های جشنواره فیلم فجر مورد داوری قرار نگرفت که یک سال بعد، ستار اورکی برای موسیقی فیلشاه در جشن سینمای ایران نامزد دریافت جایزه شد.

فیلشاه نیز مانند شاهزاده روم دیگر اثر «هنرپویا» با وجود نادیده گرفتن شدن در جشنواره فیلم فجر توانست با فروش هشت‌ونیم میلیارد تومانی در گیشه سینماها، لقب پرفروش‌ترین انیمیشن سینمای ایران را با بیش از یک میلیون مخاطب از آن خود کند. پس از ناکامی فیلشاه در کسب سیمرغ در جشنواره فیلم فجر، حجم انتقادات به دبیر جشنواره آنقدر افزایش پیدا کرد که داروغه‌زاده علاوه‌بر عذرخواهی از عوامل این فیلم در تلویزیون، 10 روز بعد در مراسم اختتامیه بخش تجلی اراده ملی سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر در آبادان دو تندیس به حامد جعفری و هادی محمدیان برای ساخت فیلشاه اهدا کرد. البته در این مراسم هیچ‌کدام از عوامل انیمیشن سینمایی فیلشاه حضور نیافتند.

با افزایش فشارهای رسانه‌ای اهالی جامعه انیمیشن بر سازمان سینمایی به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان جشنواره فیلم فجر به انیمیشن‌های سینمایی در دوره‌های مختلف این جشنواره، دبیر سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر هنگام اعلام فراخوان این رویداد اعلام کرد جایزه ویژه‌ای برای انیمیشن‌های سینمایی در این سال مدنظر قرار گرفته است. اخبار صداوسیما نیز با بازتاب این خبر به‌طور ویژه، به نقل از مسئولان سینمایی اعلام کرد حدود 15 انیمیشن سینمایی در حال ساخته شدن هستند و احتمال حضور آنها در جشنواره برای دریافت این سیمرغ وجود دارد؛ خبری که صحت آن با اعلام اسامی انیمیشن‌های حاضر در سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر زیر سوال رفت.

در این دوره از جشنواره تنها سه انیمیشن سینمایی «آخرین داستان»، «بنیامین» و «شب آفتابی» حضور داشتند که اکثر آنها از نظر کیفیت با آثار سال‌های قبل جشنواره قابل‌مقایسه نبودند. «آخرین داستان» اشکان رهگذر فیلمی بود که توانست جایزه ویژه هیات داوران برای بهترین پویانمایی را در این جشنواره از آن خود کند. با گذر از این فراز و نشیب‌ها بود که هیچ انیمیشنی در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر حضور نداشت و هیچ‌یک از انیمیشن‌سازان علاقه‌ای به رساندن آثار خود به این رویداد مهم سینمایی کشور نداشتند.

اشکان رهگذر، کارگردان انیمیشن آخرین داستان، برنده تنها سیمرغ انیمیشن جشنواره فجر در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در این‌باره می‌گوید: «نبودن انیمیشن در جشنواره فیلم فجر جای ناراحتی دارد، زیرا به جامعه سینمادوست این پیام را مخابره می‌کند که در پکیج سال آینده سینمای ایران انیمیشن جایی ندارد. هرچند ممکن است این پیام غلط باشد، زیرا انیمیشن‌هایی هستند که نتوانستند یا نخواستند در جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کنند. ای کاش حضور انیمیشن در جشنواره فیلم فجر تداوم پیدا می‌کرد.»

وی همچنین تاکید کرد: «جایگاه انیمیشن در جشنواره فیلم فجر و سینما باید تثبیت شود و این هیچ راهی ندارد جز تداوم حضور انیمیشن‌ها در جشنواره فیلم فجر. البته اگر قرار است انیمیشنی در جشنواره فیلم فجر به نمایش دربیاید، باید اثری در شأن سینمای انیمیشن ایران باشد. متاسفانه در سال‌های گذشته انیمیشن‌هایی در جشنواره فجر به نمایش درآمدند که نه در شأن سینمای انیمیشن بودن و نه در شأن سینما. و فقط صرف اینکه بخواهند بگویند ما یک بخش انیمیشن و کلا تولید انیمیشن در کشور داریم، این آثار را در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآوردند. این هم مشکل مهمی است.» حامد جعفری، مدیرعامل هنرپویا و تهیه‌کننده انیمیشن‌های شاهزاده روم، فیلشاه و انقراض که پیش از این اعلام کرده بود با تداوم این شیوه مدیریت در جشنواره فیلم فجر تمایلی به حضور آثارش در این جشنواره ندارد، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تاکید کرد:‌ «ما خواستار فرصت برابر فیلم‌های سینمایی انیمیشن با دیگر آثار در جشنواره فیلم فجر بوده و هستیم و به نظرمان می‌رسد برای تقویت سینمای انیمیشن باید توجه ویژه‌ای به این سینما در جشنواره فجر و در زمان اکران کرد تا شاهد شکوفا شدن بهتر و بیشتر آن باشیم.»

وی خطاب به داروغه‌زاده، دبیر سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر گفت: «آقای داروغه‌زاده بدانند که وضعیت فعلی سینمای انیمیشن در جشنواره فیلم فجر، حاصل تصمیم‌گیری‌های غلط ایشان و عدم توجه به نصیحت‌های دلسوزان این عرصه است. چرا باید برای انیمیشن‌سازان کشور مهم باشد که فیلم خود را به جشنواره فجری که دبیر آن ایشان هستند، بدهند؟! ایشان اگر واقعا دلسوز سینمای انیمیشن بودند، مثل تمام جشنواره‌های بزرگ دنیا، آثار سینمایی را به شهروند درجه یک و دو تقسیم نمی‌کردند و اجازه می‌دادند همه فیلم‌ها در وضعیت برابر و در کنار یکدیگر نمایش داده شود و در معرض قضاوت داوران قرار گیرد. گویا تصور ایشان این است که انیمیشن تنها برای ویترین جشنواره است، اما آیا واقعا این‌گونه برخوردها با دسترنج چندین ماهه جوانان فعال این عرصه، دلسوزانه است؟ از ایشان دعوت می‌کنیم یک بار وقت بگذارند و بیایند از نزدیک با فرآیندهای پیچیده ساخت این‌گونه آثار سینمایی آشنا شوند تا باور کنند فیلمسازان این عرصه هم مانند دیگر فیلمسازان متحمل رنجش‌های زیادی می‌شوند تا بتوانند فیلمی خوب و باکیفیت بسازند و کنار گذاشتن آنها به این بهانه که توانایی داوری این آثار در کنار فیلم‌های رئال وجود ندارد، آن هم وقتی تجربه فستیوال‌های بزرگ پیش روی ماست، حرفی خنده‌دار و دور از واقع است.

* نویسنده: وحید محرابیان، روزنامه‌نگار