خاموشی صدای مازندران

مهربانو ابدی‌دوست: این نوازنده در 34 سالگی به‌عنوان نوازنده و خواننده در رادیوی ساری مشغول به کار شد. یک سال بعد با مدرک تحصیلی ششم ابتدایی، به‌صورت کارمزدی به استخدام اداره‌ فرهنگ و هنر درآمد و پس از 6 سال فعالیت در این اداره، در سال ۱۳۵۶، پستِ نوازندگی را به‌دست آورد. طیبی در سال ۱۳۶۴ نشان درجه ۲ هنری و در خرداد ۱۳۸۰ مقام درجه یک هنری را دریافت کرده است. طیبی در سال 86 برای
 اولین بار آموزش «له لوا» را در فرهنگ خانه مازندران آغاز کرد و از آن سال تاکنون هنرمندان زیادی را به موسیقی مازندران معرفی کرده است. طیبی علاوه‌بر «له لوا» به سازهای نی، سُرنا، نقاره و آواز محلی مازندرانی و آواز سنتی ایران (فارسی) تسلط کامل داشت. برای نخستین‌بار، او بود که به‌صورت ابداعی در آوازِ امیری از منطقه‌ صوتیِ سوم «لَله‌وا» استفاده کرد و نُتِ «فا» دیز که تا آن زمان روی «له لوا» وجود نداشت به‌وسیله‌ استاد حسین طیبی ابداع و رایج شد. طیبی نفر برتر چند دوره از جشنواره موسیقی فجر شناخته شده است و چندی پیش هم در خانه موسیقی ایران مورد تقدیر قرار گرفت. چهار آلبوم از او پیش از انقلاب منتشر شد اما بعد از انقلاب اولین آلبومش به نام «له لوا» در سال 65 منتشر شد که این آلبوم منبع و ماخذ له‌لوا‌نوازان مازندران است. او علاوه‌بر اینکه در مازندران و گیلان و کنسرت‌های مختلف «له لوا» می‌نواخت، در مرداد سال ۱۳۷۰ در جشنواره‌ آوینیون فرانسه و در شهریور همان سال در جشن هنر ایران در شهرِ دوسلدورف آلمان شرکت کرد. به همین مناسبت با ناصر وحدتی که چندین کتاب پژوهشی در زمینه موسیقی گیلان و مازندران دارد به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.

 حتما شما حسین طیبی را می‌شناسید. اهمیت ساز ایشان را در چه می‌دانید؟
من «‌له لوا» را از سازهای ملی مردم مازندران می‌دانم. «له لوا» را در گیلان می‌گوییم «لـله» یا همان لی‌لبه. «له‌لوا» در واقع یک جوری ساز حزن‌انگیز مردم مازندران است. مردم هنوز در مراسم سوگواری از این ساز استفاده می‌کنند. این ساز صدای بم گرفته و بسیار اندوهگین‌بار است. الان هم اتفاقا پسر زنده‌یاد احمد محسن‌پور در گروه «شواش» این ساز را می‌زند. من حسین طیبی را از اسطوره‌های نواختن «له لوا» در مازندران می‌دانم.

 خاطراتی هم با ایشان دارید چون ایشان در رادیو هم کار کرده‌اند.
 سال‌های 80 تا 81 و 86 در ساری کنسرت داشتم. سال 81 طیبی آمدند و کار ما را دیدند. سال 86 هم به مناسبت افتتاح فرهنگ خانه مازندران من برنامه داشتم و ایشان در همه کنسرت‌ها بودند و من مرتب خنده را بر لب‌هایشان می‌دیدم.

 ساز ایشان در کشورهای دیگر هم شناخته شده بود؟
 من خودم که در سوئیس کنسرت داشتم ساز «له لوا» را برده بودم و نوازنده‌ها این ساز را هم در کنسرت استفاده کردند. این ساز شناخته شده است. اتفاقا ما در زوریخ یک سازفروشی پیدا کردیم که مسئول آن، ساز «له لوا» را از ما خرید و ما موقع برگشت دیگر «له لوا» نداشتیم.

 در اجرای کنسرت‌های داخلی چقدر از ساز «له لوا» استفاده می‌کنند؟
 «له لوا» ‌سازی با عکس موسیقی مازندران است، یعنی صدای مازندران از این ساز درمی‌آید. ربطی به جاهای دیگر ندارد. از اینکه من هم این ساز را به سوئیس بردم بیشتر خواستم در قطعاتم به حزن و اندوه برسم برای همین از ساز
«له لوا» استفاده کردم.

 آیا مردم یا مخاطبان از صدای این ساز خوششان می‌آمد؟
 اگر خوش‌شان نمی‌آمد که ماندگار نمی‌شد. هر‌ سازی که ماندگار می‌شود دلیلش
چفت و بست کردن با آداب و رسوم و موقعیت اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی هر اقلیمی است. مثل کمانچه‌های پشت باز لر ها. مردمان لر با آن زندگی می‌کنند. «له لوا» هم در مازندران خیلی معروف است.

 مردم شمال به‌خصوص مازندران مهارت خاصی در نواختن «لـه‌لوا» دارند. لـه‌لوا‌نوازی از چه زمانی در شمال بوده است و این ساز چقدر اهمیت دارد.
 به اعتقاد من بعد از به هم کوبیدن دو دست یا کوبیدن دو قطعه چوب به هم برای ایجاد ریتم، اولین ساز میان‌تهی بشر نی است که مازندرانی‌‌ها به آن
«له لوا» می‌گویند. در کتاب‌های خودم هم به این نکته اشاره کرده‌ام که این ساز اولین و بهترین ساز رسمی بشریت در تمام دنیاست. الان در آمریکای لاتین هم می‌بینید صدای اندوه‌بار بم را از چوب‌های میان‌تهی درمی‌آورند. لـله‌های آنها خیلی کلفت و لبه‌هایشان قطور است به همین خاطر صدای بم بیشتری از آنها خارج می‌شود. اگر دقت کرده باشید تئو دنالتیس از نی‌های آمریکای لاتین در دهه شصت و هفتاد خیلی استفاده کرده است.