به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، جشنواره شعر فجر مانند دیگر جشنواره‌های فجر، همزمان با سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می‌شود، جشنواره‌ای که 13 دوره از برگزاری آن گذشته و امسال قرار است چهاردهمین دوره آن برگزار شود. در دو هفته اخیر، خیلی‌ها خواستند از آب گل‌آلود برای این جشنواره ماهی بگیرند، کتاب نداشتند و در لیستی اسامی‌شان را نوشتند که مثلا از این جشنواره انصراف داده‌اند و شرکت نمی‌کنند. اما گویا بی‌خبر از این بودند که این جشنواره قواعد خاص خودش را دارد و شرکت‌کنندگانش باید کتاب داشته تا بتوانند در آن حضور داشته باشند یا از آن انصراف دهند. با همه این تفاصیل، جشنواره در حال برگزاری است.

برای بزرگداشت شهید قاسم سلیمانی به شهر کرمان رفتند و شعرخوانی کردند، کنار مزار سردار جمع شدند و نادر بختیاری، سعید بیابانکی، حامد حسین‌خانی، سیدسکندر حسینی، احمد شهریار، حامد عسکری، سیداحمد علوی، محسن کاویانی، علی محمد مودب، محمدحسن نعمتی و تعدادی از شاعران استان کرمان شعرخوانی کردند. همان‌جا کنار مزار سردار، تلفنی با دخترش صحبت کردند و او به‌طور ویژه از برگزارکنندگان جشنواره تشکر کرد که یاد پدرش بودند.

شاعران از کنار سیل سیستان‌وبلوچستان هم به‌راحتی نگذشتند و در کنار مردم بودند. علاوه‌بر جمع‌آوری کمک‌های نقدی برای سیل‌زدگان، به فکر تهیه کتاب‌ برای بچه‌ها بودند. در سفری دوروزه اسماعیل امینی، محمدرضا بایرامی، رضا امیرخانی، شهریار عباسی، غلامرضا طریقی و مهدی قزلی با سفر به روستاهای جنوب استان سیستان‌وبلوچستان همچون کلانی، اورکی، فرلان، درگان‌ها، کهیری و زرآباد با ساکنان این مناطق دیدار و گفت‌و‌گو کردند و از نزدیک در جریان مسائل و مشکلات آنان قرار گرفتند. اهدای کتاب و نوشت‌افزار به کودکان این روستاها از برنامه‌های گروه اعزامی بنیاد شعر و ادبیات داستانی به این مناطق بود. در این سفر، فرآیند راه‌اندازی کتابخانه در روستای کلانی (مرزی‌ترین روستای ایران) آغاز شد.

همچنین همه کتاب‌های بخش شعر کودک و نوجوان جشنواره شعر فجر به کتابخانه بهار روستای رمین چابهار اهدا شد و حالا در آخرین قدم‌شان می‌خواهند مراسم اختتامیه جشنواره را در سیستان‌وبلوچستان برگزار کنند. مهدی قزلی دراین‌باره گفت: «با اینکه می‌دانیم مردم سیل‌زده این خطه، اولویت‌هایی همچون مواد غذایی، پوشاک، دارو و سرپناه نیاز دارند، ولی از آنجاکه باور داریم هرکس در هر مسئولیتی باید رفتار حرفه‌ای داشته باشد و بهترین تصمیم را در حوزه‌هایی که نیاز است اتخاذ کند، ما با بردن جشنواره شعر فجر به سیستان‌وبلوچستان علاوه‌بر برگزاری محافلی با شعرخوانی شاعران استان و دیدوبازدید شاعران کشوری با علاقه‌مندان بومی حوزه ادبیات این مناطق، می‌خواهیم توجه رسانه‌ها و اهالی ادبیات را به این خطه جلب کنیم. ما با تجربیاتی که در دوره‌های گذشته به دست آوردیم، همانند محفل افتتاحیه دوازدهمین جشنواره شعر فجر که پس از زلزله کرمانشاه در شهرهای کرمانشاه و سرپل‌ذهاب برگزار شد، بر این باوریم که این توجه‌ها اگر با نیت خالصانه باشد، باعث بهتر شدن حال روحی مردم این استان می‌شود. برنامه‌های ادبی و هنری باید نسبت به اتفاق‌های پیرامونش در جامعه کنش‌مند باشد و این کنش باید فعال باشد، نه منفعل. ادیب، شاعر و هنرمند اگر در کارش جدی باشد، باید نقش راهنما و توجه‌دهنده را برای مردم بازی کند. ما به‌نوبه خود و در حد ظرفیت‌مان برای ایفای این نقش راهنمایی فعال با توجه به آلام مردم سیستان‌وبلوچستان مخصوصا در مناطق سیل‌زده‌، این تصمیم را گرفتیم.»

از دریافت حق‌الزحمه‌شان در جشنواره گذشتند تا این پول به مردم سیستان برسد. غلامرضا طریقی، دبیر بخش ویژه این جشنواره درباره این موضوع گفت: «در جریان سفر به سیستان و در گفت‌وگو با هم‌قطاران قبیله قلم این باور در من تقویت شد که مردم شریف استان سیستان‌وبلوچستان شایسته شرایط فرهنگی بسیار بهتری هستند. اگرچه در شرایط کنونی عمده‌ترین نیاز هم‌وطنان عزیزمان در این استان مربوط به حوزه اسکان، خوراک و پوشاک است اما اعتقاد دارم هرکس باید در حیطه وظایف ذاتی و حرفه‌ای خود به موضوع سیل یا هر پدیده بحران‌زای دیگری واکنش نشان دهد. کودکان و نوجوانان سیستانی در شرایط بحرانی و محدودیت‌های دسترسی ناشی از محاصره شهرها و روستاهای‌شان آنچنان نسبت به کتاب‌های اهدایی شعف نشان می‌دادند که به‌نظرم رسید این هدیه ناچیز ممکن است برای راه‌اندازی کتابخانه این روستای مرزی گامی کوچک به شمار آید؛ اما بیش از آنکه ردی فرهنگی در خاطر عزیزان آسیب‌دیده از سیل بر جای بگذارد، می‌تواند یادگاری ارزشمندی برای من باشد. به بیان دیگر، این سفر باعث شد احترام همواره‌ من به مردم این استان با عشق درآمیخته شود، به همین دلیل از این پس با دو بال ارادت و عشق از سیستان‌وبلوچستان خواهم سرود.» جشنواره شعر فجر، طبیعتا ایرادهایی هم دارد اما نکته مهم اینجاست که عده‌ای با هم همدل و همسو شده‌اند تا دردی را بردارند در کنار اینکه در حال انجام دادن یک کار فرهنگی هستند. در گزارش امروز با دو شاعر، علی رکن‌الدین و نفیسه‌سادات موسوی هم‌صحبت شدیم تا نظرات‌شان را درمورد اهمیت و تاثیر این جشنواره بدانیم.

علی رکن‌الدین: ما شاعران خود را باور نداریم

جشنواره شعر فجر باید خیلی بهتر از این باشد، این را نمی‌دانم که به‌خاطر بودجه‌اش به این شکل برگزار می‌شود یا دستور برگزاری همین است یا برگزارکنندگان به همین قالب اکتفا کرده‌اند، این را نمی‌دانم ولی این را باور دارم و می‌دانم که باید خیلی بهتر از این برگزار شود. جشنواره فیلم پنج بخش، بین 80 تا 100 نامزد و 20 برگزیده دارد. 20 سیمرغ در 20 بخش مختلف توزیع می‌شود.  حال اینکه در شعر فجر فقط سه بخش و هر بخش سه برگزیده دارد. یعنی بازهم در هر بخش یک نفر برتر نیست، سه نفر برگزیده هستند. این اتفاق شاید محافظه‌کاری باشد یا هر چیز دیگری، اما جشنواره شعر فجر را به خاموش‌ترین جشنواره هنری فجر تبدیل کرده است. امسال البته یک بخش شعر جوان به جشنواره اضافه شد که خوب است و رویکرد جوانگرایانه دبیر جشنواره را نشان می‌دهد اما این کف انتظار ماست. شاید هم کمتر از آن. شعر هم در ساحت زبان و هم در ساحت فرم و ایضا موضوع و محتوا دارای قلمروی بزرگی است که می‌شود برای هرکدام از این شهرهای قلمروی بزرگ شعر در هر سال یک چهره معرفی کرد.

تقسیم‌بندی شعر کلاسیک، نیمایی و سپید. تقسیم‌بندی زبانی معیار و محاوره (ترانه). تقسیم‌بندی محتوایی عاشقانه، حکمی، آیینی، طنز، اعتراض، اجتماعی، دفاع‌مقدس و ارزش‌های ملی و مذهبی و موضوعات مهم دیگر و چندین نوع تقسیم‌بندی دیگر که این جشنواره را همه‌گیر کند، می‌شود این سرو هم مثل سیمرغ ارزشمند شود.دارم بلند بلند فکر می‌کنم، مثلا به‌جای اینکه از کتاب‌های چاپ‌شده سال گذشته چند نامزد و بعد هم چند برگزیده در سه عنوان: شعر کودک، بزرگسال و درباره شعر داشته باشیم. می‌توانیم در بخش استحکام زبانی چند نامزد و یک نفر برتر داشته باشیم یا در بخشی مثل نگاه نو در فیلم فجر به کتاب‌های اول توجه داشته باشیم و از میان آنها نسل‌های بعدی شعر ایران را معرفی کنیم. واقعا همه این کار‌ها را می‌توان انجام داد. واقعا دوست دارم همه این کارها را انجام دهم، اما نه دسترسی به یار دارم نه دسترسی به کار. سینماگران ایرانی خودشان این را باور دارند که اگر جشنواره فجری نبود، فیلمسازان ما هم مطرح و جهانی نمی‌شدند و اقبال مردم به سینما هم لااقل همین که هست هم نبود. همین گزاره را در شعر فجر جای‌گذاری کنیم، همین است که هیچ کسی شاعر را نمی‌شناسد و آمار پرفروش‌ترین کتاب شعر چند سال اخیر ایران در مقیاس جهانی یک شوخی بیش نیست. همه را گفتم که بگویم ما باور نداریم. ما شاعران خودمان را باور نداریم، شاعرانی که مسئول جشنواره می‌شوند خودشان و ما را باور ندارند. مردم هم به تبع نه ما را خواهند شناخت و نه باور خواهند کرد. همین که یک جشنواره شعر ساکت برگزار و تمامش کنیم، کفایت می‌کند تا سال بعد ببینیم چه خواهد شد.

نفیسه‌سادات موسوی: شعر جوان، اتفاق ویژه جشنواره امسال

در روزهایی که جشنواره‌های فجر با سیاسی‌ترین موضع‌گیری‌ها از بین مخاطبان، هنرمندان، داوران و گروه‌های مختلف مردمی روبه‌رو هستند، شنیدن اینکه دبیرخانه جشنواره شعر فجر تصمیم گرفته اختتامیه این دوره را در سیستان‌وبلوچستان سیل‌زده برگزار کند، خبر مسرت‌بخشی بود. با این کار این ظرفیت ایجاد می‌شود که هم محفل شعرخوانی در آنجا برپا شود و هم شاعران کشوری با علاقه‌مندان بومی حوزه ادبیات در این مناطق دیداری تازه کنند و هم به این بهانه توجه رسانه‌ها و اهالی ادبیات به این خطه جلب شود. این کار البته مسبوق به سابقه هم بوده است؛ برای نمونه محفل افتتاحیه دوازدهمین جشنواره شعر فجر که با روزهای پس از زلزله کرمانشاه مصادف شده بود در شهرهای کرمانشاه و سرپل‌ذهاب برگزار شد.

این‌دست حرکت‌ها از این منظر ارزشمند هستند که همان‌طور که هنرمندان باید نسبت به اتفاق‌های پیرامون‌شان در جامعه رفتاری کنش‌گرانه داشته باشند دستگاه‌های متولی امر برنامه‌های ادبی و هنری هم باید سهم خودشان را در فراهم‌کردن چنین بستری ایفا کنند و جشنواره شعر فجر در ادوار مختلف برگزاری‌اش به‌خوبی به این مساله توجه داشته است. یکی از اتفاق‌های خوب جشنواره امسال اضافه‌شدن بخش ویژه شعر جوان به جشنواره است. از آنجاکه همیشه رویکرد جشنواره فقط بررسی کتاب‌های منتشرشده شعر فارسی بوده است، جوان‌ترهایی که بین‌شان شاعران خوب و خوش‌آتیه هم دیده می‌شود اما هنوز اثر چاپ‌شده‌ای ندارند، عملا از گردونه رقابت‌ها حذف می‌شدند و همین گاهی سبب کمرنگ‌شدن ‌انگیزه این شاعران بوده است. اما با اضافه شدن این بخش، شاعران زیر ۲۵ سال بدون کتاب هم امکان ورود به چرخه رقابتی جشنواره را در اشل کوچک‌تر تجربه می‌کنند و این حتما اتفاق مثبتی است. از آنجاکه شعر امروز به‌دلیل گره‌خوردگی بیش از حد مردم و شاعران با فضای مجازی کمی در پرداخت‌های صحیح دستوری و لغزش‌های زبانی در آن  سهل‌انگاری شده است و اقبال مخاطب و به‌اصطلاح «لایک‌خور بودن» شعر حواس شاعر را از توجه به نکات، قاعده‌ها، ظرایف زبانی و بیانی پرت می‌کند، شاعر امروز بیشتر به‌دنبال ارائه اثری صرفا مخاطب‌پسند است. حتما این مساله و مسائل دیگری از این دست که این روزها رو به گسترش هم هستند توجه دبیرخانه جشنواره را به خود جلب کرده که در اولین دوره‌ای که بخش ویژه شعر جوان به جشنواره اضافه شده است، موضوع ویژه آن در کنار موضوع آزاد، «برخوان فارسی» با رویکرد «پاسداشت زبان و ادبیات فارسی در کشور» انتخاب شده است، از این‌رو می‌توان دغدغه و تصمیم این بزرگواران را ستایش کرد.