صندوقی برای حمایت از دانش‌بنیان‌های بی‌قید و شرط

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، دستگاه‌های مختلفی در زمینه‌های علم و فناوری فعالیت می‌کنند و یکی از بخش‌های مهمی که آنها در دستور کار قرار می‌دهند، حمایت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان است. از آنجا که معمولا در کشور ما نفت به‌عنوان یک پشتیبان برای همه بخش‌های مختلف عمل می‌کند، در نتیجه همین دستگاه‌های حوزه فناوری نیز که وظیفه حمایت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان را برعهده دارند، گاهی شانه از بار مسئولیت خالی می‌کنند. البته در این روزها وضعیت اقتصادی نابسامانی بر همه حوزه‌ها سایه انداخته است و بسیاری از دستگاه‌ها به فکر ایجاد راهکاری برای جایگزین کردن با نفت هستند. یکی از این جایگزین‌ها، حمایت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان است. 10 آذر ماه برای عملیاتی شدن این حمایت‌ها، فراصندوق ستارگان با همکاری و مشارکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره)، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، دانشگاه آزاد اسلامی و سازمان بورس و اوراق‌بهادار تاسیس شد. آنطور که در رسانه‌ها منتشر شد، قرار است این صندوق برخی سرمایه‌‌گذاری‌های خود را در زمینه فناوری‌های های‌تک، فناوری‌های مالی، تجارت الکترونیک، سخت‌افزاری، فناوری اطلاعات و ارتباطات و سلامت انجام دهد.

محمدجواد صدری‌‌مهر، مدیرکل پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگوی خود با «فرهیختگان» جزئیاتی از فراصندوق ستارگان عنوان می‌کند و می‌گوید: «مخاطب این صندوق شرکت‌های دانش‌بنیان نیستند بلکه صندوق‌های خطرپذیر هستند و تامین سرمایه را از این صندوق‌ها تامین می‌کنند و آنها خودشان با شرکت‌های دانش‌بنیان و مجموعه‌های فناور طرف می‌شوند. سازوکار حمایت به این صورت است که مشابه صندوق‌هاست اما یک آسیب‌شناسی که در کشور انجام شده، این بود که صندوق‌های خطرپذیر طی سال‌های اخیر درواقع خطر‌پذیری نداشتند و همه این صندوق‌ها تبدیل به موسسه مالی و اعتباری شده بودند و همان شرایطی را ارائه می‌دادند که بانک‌ها با شرایط سخت ارائه می‌دهند. فراصندوق ستارگان با حضور دانشگاه آزاد اسلامی، ستاد اجرایی حضرت امام(ره) و معاونت علمی و فناوری تشکیل شد تا درواقع سرمایه‌هایی را هدایت کند که صندوق‌های سرمایه‌‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital) مجبور شوند آنها را در مسیر خطرپذیر مصرف کنند.

یکی از نکاتی که باید در این زمینه دانست، چرایی به وجود آمدن این صندوق‌‌هاست. صندوق‌های سرمایه‌‌گذاری خطرپذیر یا جسورانه (VENTURE CAPITAL)، همان فراصندوق‌هایی هستند که قرار است سرمایه‌های دستگاه‌های مختلف را در قالب یک مجموعه ثبت‌شده با یک مدیریت مالی و دارایی در اختیار شرکت‌های نوپا که فعالیت و سودآوری آنها دارای ریسک بالایی است، قرار دهند. این کار از آن جهت است که براساس نظر کارشناسان ریسک بالای این شرکت‌ها منجر به سود بالا نیز می‌شود. درواقع این یک روش تامین مالی (EQUITY FINANCING) برای کارآفرینان و فناوران بسیار کوچک و متوسط است که ایده‌هایشان منتظر نقدینگی جهت تبدیل به محصول برای بازار است.

صندوق‌های سرمایه‌‌گذاری که در اقتصاد این روزهای ایران و جهان مشارکت دارند، انواع مختلفی را دربر می‌گیرند که فراصندوق سرمایه‌گذاری، یکی از انواع آنهاست؛ در این صندوق‌ها، سازمان‌ها با سرمایه‌‌گذاری خطرپذیر همراه هستند اما تفاوت صندوق سرمایه‌‌گذاری جسورانه یا همان فراصندوق‌ها با دیگر روش‌های تامین مالی یا فاند‌هایی که در حوزه طلا یا انرژی یا سهام بورس فعالیت می‌کنند، این است که در صندوق‌های خطرپذیر، تمام سرمایه در خطر است. البته این صندوق‌ها ریسک‌هایی را می‌پذیرند که تقریبا درصد شکست کمتری داشته باشند یا به عبارت دیگر به نوعی آزمایش شده‌اند.»

صدری‌مهر، مدیرکل پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه عملا فعالیت اصلی فراصندوق ستارگان در عین تزریق پول به VC‌ها نظارت هم است تا این پول در جهت سرمایه‌‌گذاری خطرپذیر صرف شود، عنوان می‌کند: «مدل اجرای این صندوق‌ها به این صورت است که برای تسهیلات ارائه‌‌شده، تضمین‌های فیزیکی دریافت نمی‌شود بلکه طرح ارزیابی و بازاریابی می‌شود، بعد روی آن مطالعات آینده‌‌پژوهی صورت می‌گیرد که در واقع طرح با کمترین خطر روبه‌رو شود. البته طبیعی است فناور یک فناور است و نمی‌شود انتظار داشت که او ملک و دارایی زیادی داشته باشد بلکه این صندوق‌ها بدون اینکه ضمانت فیزیکی درخواست کنند در سود محصول شریک می‌شوند. طبیعتا از هرچند طرح خطرپذیر درصدی دچار آسیب و ریسک می‌شود اما آن تعدادی که به نتیجه می‌رسد سود بالاتری برای سرمایه‌‌گذاری دارد. در اکوسیستم فناوری در دنیا، ایران یکی از کشورهایی است که دارای کمترین خطر‌پذیری است، یعنی بسیاری از کشورهای دنیا ازجمله چین را می‌بینیم که درصد خطر‌پذیری بالایی دارند و در کنار آن سود بسیاری را نصیب سرمایه‌گذارهای خطرپذیر کرده‌اند، اما در این وضعیت به‌گونه‌ای دیگر است. همان‌طور که گفتم، به خاطر آن است که صندوق‌های خطرپذیر تبدیل به موسسات مالی با خطر‌پذیری پایین شده‌اند.»

دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در مراسم امضای تفاهمنامه مشارکت و سرمایه‌گذاری در فراصندوق ستارگان و آیین رونمایی و پذیره‌نویسی از اولین فراصندوق کشور در بازار سرمایه، با انتقاد از وابستگی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به بودجه دولتی، گفت: «ما اعتقاد داریم با پول نفت و دولت نمی‌توان اقتصاد پایا و پویا ایجاد کرد و به همین دلیل زمانی که پیشنهاد راه‌اندازی این صندوق ارائه شد، با توجه به تغییر رویکردی که در دانشگاه آزاد اسلامی داشتیم، شعار کارآمدی را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده‌ایم، دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان نقش‌آفرین جدی در عرصه تربیت جوانان از پیشنهاد راه‌اندازی فراصندوق ستارگان حمایت کرد. »