به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، سه روز پس از سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین، مراسم‌ عزاداری که درنهایت به اعتراض و اغتشاش کشیده شد، در برخی دانشگاه‌های تهران برگزار شد. بوئینگ737 شرکت هواپیمایی اوکراین صبح روز چهارشنبه پس از حملات تلافی‌جویانه ایران بر اثر پرتاب موشک پدافند هوایی و آن‌طور که ستادکل نیروهای مسلح بیان کرده است، به خاطر خطای انسانی مورد هدف قرار گرفت؛ هواپیمایی که نزدیک به 25درصد مسافران آن را دانش‌آموختگان دانشگاه‌های تهران تشکیل می‌دادند، دانش‌آموختگانی که در حال ادامه تحصیل در مقطع تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌های کانادا و آمریکا بودند.

بعد از اطلاعیه ستادکل نیروهای مسلح مراسمی در دانشگاه صنعتی شریف و امیرکبیر تدارک دیده شد و تشکل‌های دولت‌ساخته و اصلاح‌طلب که پس از ترور شهید سلیمانی و حتی سقوط هواپیمای مسافربری سکوت کرده بودند، مسئول برگزاری این تجمعات شدند که بنا بود عصر روز شنبه برگزار شود. برخی از لیدرهای این تجمع‌ها، پیش از برگزاری مراسم به افراد شرکت‌کننده این هشدار را داده بودند که افراد با ماسک در این مراسم حاضر شوند تا شناخته نشوند. حتی برخی در این میان آدرس کوچه‌های اطراف دانشگاه امیرکبیر را به‌عنوان راهنمایی برای فرار در توئیتر خود اعلام می‌کردند. هرچند مراسم ابتدا با روشن کردن چند شمع آغاز شد، اما می‌رفت تا آتش‌های بزرگ‌تری را شعله‌ور کند.

پس از شروع مراسم، سوگواری نشد، بلکه شعارها علیه نظام و شهید سلیمانی که عملا به این ماجرا بی‌ربط بود و قطعا تقصیری - چه از بابت برخورد موشک و چه از بابت تاخیر در بیان حقیقت ماجرا- نداشت، داده شد. مراسم عزاداری حالا به تجمعی اغتشاشی تبدیل شده بود و به جای شنیدن صدای تسلیت، این صدای کف و سوت بود که فضای اطراف دانشگاه امیرکبیر را پر کرده بود. ورود نیروهای انتظامی به این ماجرا و پراکنده شدن افراد باعث شد آنها تقسیم شده و عملا اولین اعتراضات کنترل شود. در این میان سفیر انگلیس نیز که دلیل حضور خود را رفتن به سلمانی بیان کرده بود، دستگیر شد و برخی از اتفاقات پنهان رخ‌داده در روبه‌روی دانشگاه امیرکبیر را مشخص کرد. در این بین شعارهایی که علیه شهید سلیمانی توسط این افراد سر داده می‌شد نشان‌دهنده هدف اصلی اعتراضات بود.

تنها بعد از گذشت چند روز از تشییع پیکر باشکوه شهید سلیمانی روی دوش مردم پایتخت، این تجمع‌کنندگان عکس شهید سلیمانی را پاره کرده و علیه او شعار می‌دادند. این اعتراضات روزهای بعد نیز ادامه داشت و به سایر دانشگاه‌ها هم کشیده شد. دانشگاه تهران روز سه‌شنبه و دانشگاه شهیدبهشتی روز یکشنبه و دوشنبه و دانشگاه‌هایی مانند علامه طباطبایی، شریف و... نیز شاهد اعتراضاتی بودند؛ اعتراضاتی که شیوه آنها تفاوت خاصی با اعتراضات دانشگاه امیرکبیر در نوع شعارهای رادیکال و افراد برگزار‌کننده نداشت.

  باز هم جدایی از بدنه اجتماعی

همچنان‌که گفته شد، تشکل‌های دانشجویی اصلاح‌طلب و دولت‌ساخته که ذیل عنوان‌هایی مانند تشکل‌های تادا و شورای متحد فعالیت می‌کنند، اعتراضات چند روز اخیر دانشگاه‌ها را پوشش و مورد تایید خود قرار دادند. عمر این تشکل‌ها که پس از انتخابات 92 و به بهانه ایجاد پایگاه دانشجویی دولت در دانشگاه‌ها شکل و مورد حمایت قرار گرفتند، کمتر از دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی است، اما پس از انتخابات 96 پیش از آنکه به جلو حرکت کنند و بتوانند بدنه دانشجویی را با خود همراه سازند، به‌دلیل شکست دولت در مسائلی چون برجام، رفع بیکاری و حتی افزوده شدن مشکلات اقتصادی دچار تزلزل در بدنه اجتماعی خود شدند.

این تشکل‌ها که شاهد ریزش و سرخوردگی بدنه اجتماعی خود بودند، رادیکال شدن را برای برون‌رفت از این وضعیت طرح‌ریزی کردند. فاصله‌گذاری بین دولت و این تشکل‌ها اولین گام بود، برای مثال سال گذشته تشکل حامی دولت روحانی در دانشگاه امیرکبیر با سردادن شعارهایی علیه روحانی و البته نظام سعی کرد علاوه‌بر فاصله‌گذاری بین خود و دولت، با رویکردی ساختارشکنانه افراد سرخورده از خود را به‌سوی خود جلب کند. در حقیقت ماجرای اعتراضات اخیر دانشگاه‌ها نیز برخاسته از همین موضوع بود. این تشکل‌ها در اقدامی عجیب پس از سه روز از درگذشت سرنشینان هواپیمای مسافربری اوکراین اقدام به برگزاری مراسم عزاداری کردند.

مسئولان برگزاری این مراسم قصد داشتند با رادیکال‌تر کردن فضا، بدنه اجتماعی را با خود همراه سازند و به همین دلیل فارغ از موضوع سوگواری برای کشته‌شدگان این واقعه، شعارهایی که علیه نظام سرداده شد، موضوعیت داشت و بر همین اساس گردانندگان این مراسم بنا بر همین پیش‌فرض راه‌های فرار و خرید ماسک و... را به افراد توصیه می‌کردند، اما خلاف چنین برنامه‌ریزی‌هایی برای جذب بدنه اجتماعی، بدنه اجتماعی نسبت به این اقدامات واکنش‌های عکس داشت، برای مثال از جمعیت تجمع‌کنندگان روز شنبه دانشگاه امیرکبیر، تنها 30 نفر سه‌شنبه شب اقدام به شرکت در اعتراضات این گروه کردند. این اعتراضات نه‌تنها در دانشگاه امیرکبیر بلکه در سایر دانشگاه‌ها نیز کم‌رونق بود. مشخص شدن اهداف برگزاری این تجمع نه پاسخگویی مسئولان بلکه بیان شعارهای رادیکال و درنتیجه دیده شدن از این طریق بوده است و همین موضوع باعث شد با عبور از زمان احساسی واقعه در روزهای ابتدایی، افراد کمتری در اعتراضات شرکت کنند.

  همراهی برای آشوب

روز یکشنبه تعدادی از دانشجویان دانشگاه امیرکبیر خواستار تعویق امتحانات شدند. جمعی از دانشجویان به بهانه شرکت در تجمع شنبه‌شب دانشگاه امیرکبیر از معاون آموزشی این دانشگاه خواستند تا امتحانات را به تعویق بیندازد. این موضوع سرآغاز بحث‌ها پیرامون تعویق امتحانات شد، تا جایی که دانشجویان سایر دانشگاه‌ها نیز خواستار تعویق امتحانات و موکول کردن آن به زمان‌های دیگر شدند، اما برخی اساتید با تاکید بر انجام شدن امتحانات در زمان قانونی این درخواست تعدادی از دانشجویان را نوعی قانون‌گریزی دانستند.

در این میان حرکت برخی از مسئولان نسبت به اتفاقات این چند روز عجیب بود، سیدحسن حسینی، معاون فرهنگی دانشگاه صنعتی شریف روز یکشنبه در توئیتر خود تلویحا انتقام موشکی ایران را اقدامی نادرست خواند و نوشت: «ببینید در یک هفته چه معامله‌ای کردیم! کشته‌شدگان مظلوم هواپیما، شهید سردار سلیمانی عزیز، کشته‌شدگان بی‌گناه کرمان، سرمایه اجتماعی حاصل به برکت خون سردار، و ته‌مانده اعتماد عمومی؛ و اما همه اینها در مقابل چند دیوار تخریب‌شده در عین‌الاسد!» توئیتی که به جای کاهش التهابات، خود نوعی تاکید بر التهابات داشت.

در اقدامی عجیب مسئولان دانشگاه صنعتی شریف امتحانات بعدازظهر روز دوشنبه دانشگاه را که همزمان با فراخوان تجمعات تشکل‌های ساختارشکن بود، لغو کردند. هرچند این تشکل‌ها نیز فراخوان خود را لغو کردند، اما موضوع این اعتراضات خود به نوعی چالش تبدیل شد. تعطیلی امتحانات و موضع معاون فرهنگی دانشگاه صنعتی شریف در حالی صورت گرفت که روال قانونی برگزاری امتحانات می‌توانست از تجمع افراد فرصت‌طلب جلوگیری کرده و فضای دانشگاه را آرام کند، به‌خصوص آنکه روز شنبه، یعنی دو روز پیش از این دستور، دانشگاه شریف شاهد اعتراضات گروه‌های ساختارشکن بود.

  مظلوم‌نمایی با استفاده از عکس‌های قدیمی

  توئیت یکی از دانشجویان دانشگاه امیرکبیر درباره تصاویر غیرواقعی که به‌نام وقایع دانشگاه امیرکبیر منتشر شده است

سه‌شنبه شب اعتراضاتی در دانشگاه امیرکبیر صورت گرفت؛ اعتراضاتی که از سوی جمعیت کوچکی به راه افتاده بود و سعی داشت فضای مجازی را به دست بگیرد. یکی از این مسائل تصاویر عجیبی بود که در فضای مجازی منتشر شد و حاکی از شکسته شدن سر یک دانشجو بر اثر ضربه نیروهای امنیتی بود. هرچند این عکس در دستان افراد تندرو و رادیکال به‌شدت دست‌به‌دست شد، اما پس از مدتی مشخص شد این عکس مربوط به سر شکسته‌شده رضا یزدانی در مسابقات کشتی است، این درحالی است که مظلوم‌نمایی یکی از راهکارهای همیشگی گروه‌های رادیکال است.

  دانشجویان انقلابی در برابر گروه‌های رادیکال

استفاده تبلیغاتی گروه‌های رادیکال از خون کشته‌شدگان هواپیمای مسافربری با عناوینی مانند مراسم سوگواری باعث شد دانشجویان انقلابی که هرچند از روز ابتدایی مانند سایر مردم عزادار بودند، مراسم مختلفی را در اعتراض به استفاده از خون مسافران هواپیما برای عقده‌گشایی‌هایی که علیه نظام ترتیب داده شده بود، برگزار کنند. اولین تجمع روز یکشنبه و از دانشگاه امیرکبیر، همان دانشگاهی که اغتشاشات از آن شروع شده بود، آغاز شد. دانشجویان در این مراسم درحالی که پلاکاردهایی را به نشانه تسلیت سقوط هواپیمای اوکراینی در دست داشتند، با شعارهایی مانند «دانشجو بیدار است، از کفتارها بیزار است»، «دانشگاه عزادار عزیزان خود است» و «فعال انگلیسی، خجالت‌خجالت» اعتراض خود را به اتفاقات روز شنبه این دانشگاه نشان دادند. البته این واکنش‌ها تنها مربوط به دانشگاه امیرکبیر نبود.

دانشجویان انقلابی ترجیح دادند به جای اقدامات تشکل‌های دولت‌ساخته که بیشتر شبیه شوآف‌های سیاسی و برای برگزاری تجمعات است، مراسم عزاداری را برای کشته‌شدگان این هواپیما برگزار کنند؛ مراسمی که هم شأن افراد کشته شده آن حفظ و هم مانع سوءاستفاده از خون کشته‌شدگان هواپیما شود. برای مثال جمعی از دانشجویان دانشگاه شهیدبهشتی روز سه‌شنبه، 24 دی‌ماه با برگزاری تجمعی پرشور ضمن عزاداری و زنده نگه‌داشتن یاد شهدای مقاومت و جانباختگان هواپیمای اوکراینی با سردادن شعارهایی مانند «اگر تو دانشجویی چرا صورت پوشوندی» و «اگر عزادار هستی چرا سه روز نشستی» و... به سوءاستفاده تشکل‌های رادیکال از حادثه هواپیمای تهران ـ کی‌یف اعتراض کردند. دانشجویان انقلابی دانشگاه تهران نیز علاوه‌بر برگزاری مراسمی در مسجد دانشگاه، در واکنش نسبت به اغتشاشات اخیر تجمعی را برگزار کرده و شعارهایی از قبیل «هیهات من‌الذله»، «کاسب درد ملت خجالت خجالت»، «دشمن مردم همیشه شمایید؛ موقع سیل و زلزله کجایید؟»، «اگر حاج‌قاسم نبود داعش الان خونه‌ت بود» سر دادند. دانشجویان انقلابی توانستند با سردادن این شعارها موضوعات اصلی مانند سکوت تشکل‌های دولت‌ساخته تا سه روز و حتی عدم بیان تسلیت در روزهای ابتدایی را اظهار و هدف اصلی گروه‌های رادیکال را نشان دهند.