به گزارش «فرهیختگان آنلاین»،  آمریکا علاقه‌ای به خروج نظامیانش از عراق ندارد. این را می‌توان از مواضع دوهفته گذشته مقامات این کشور و همچنین تهدیدهای پنهانی که برای عراقی‌ها ارسال می‌کند، دریافت. اصرار به ماندن نظامیان آمریکایی در عراق، تنها محدود به عراق نیست. سابقه آمریکا در کشورهای منطقه و حتی در جنوب شرق آسیا و اروپا نشان می‌دهد که روند اخراج واشنگتن در هر کشوری که حضوری طولانی‌مدت داشته است، مشکل و تقریبا ناممکن بوده است.

آمریکایی‌ها پس از حمله نظامی به افغانستان و عراق، چندین پایگاه نظامی در گوشه و کنار این کشورها دایر کرده‌اند. هرچند این دو کشور به فاصله کوتاهی هدف تجاوز آمریکا و متحدانش قرار گرفتند اما برای مقامات واشنگتن، عراق با توجه به منابع عظیم نفتی، گزینه‌ای نیست که بخواهند به‌راحتی از کنار آن عبور کنند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که حاضر به چشم‌پوشی از حدود 300 هزار بشکه تولید نفت مناطق شرقی سوریه نیست و به‌صراحت از علاقه‌اش به نفت می‌گوید، چگونه می‌تواند به عراق با تولید 4.5میلیون بشکه نفت، بی‌توجه باشد؟ او به‌خوبی می‌داند حضور نظامی در عراق، تامین‌کننده منافع بلندمدت واشنگتن خواهد بود. بر همین اساس این کشور با هر شکل خروج از عراق مخالفت می‌کند.

تازه‌ترین تحرکات در عراق پیرامون اخراج نیروهای نظامی خارجی در آن، به یکشنبه هفته گذشته بازمی‌گردد. در جلسه فوق‌العاده، پارلمان در واکنش به جنایت آمریکا در به شهادت رساندن سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه و ابومهدی المهندس معاون حشدالشعبی، مصوبه خروج نیروهای نظامی از عراق را به تصویب رساند. پس از آن عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر پیشبرد امور از آمریکا خواست که سازوکار خروج نیروهایش از عراق را هرچه سریع‌تر مشخص کند.

تحریم عراق و اثرات آن

آمریکا که خواهان خروج از عراق نیست، پس از مصوبه پارلمان و درخواست‌های مکرر دولت برای خروج از عراق، اعلام کرده است که در صورت عملی کردن اخراج نیروهای خارجی از این کشور، علاوه‌بر دریافت هزینه پایگاه‌های واشنگتن در عراق که به اعتقاد رئیس‌جمهور آمریکا معادل 35میلیارد دلاری است که بانک مرکزی عراق در آمریکا دارد، بغداد را  به‌گونه‌ای تحریم کند که تا به حال مانند آن را ندیده‌اند و تحریم‌های ایران در مقابل آن هیچ باشد. این تهدید آمریکا باعث شد روز دوشنبه کمیته مالی پارلمان عراق به بررسی خطرات امکان تحریم‌های اقتصادی واشنگتن علیه بغداد از جمله بلوکه کردن درآمدهای نفتی عراق و توقف تزریق دلار به کشور بپردازد. هر چند مورگان اورتگاس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته که اخبار منتشره درباره تصمیم آمریکا برای تحریم عراق، نادرست است و واشنگتن در حال حاضر چنین تصمیمی ندارد اما تاریخ به‌خوبی نشان داده که آمریکایی‌ها قابل اعتماد نیستند و باید هر احتمالی را درباره آنها داد. بر همین اساس در این گزارش به بررسی تبعات کوتاه‌مدت و بلندمدت اقدام احتمالی آمریکا علیه عراق پرداخته شده است.

1- اگر آمریکا در کوتاه‌مدت به حساب بانکی عراق در این کشور دستبرد بزند و آن را تحریم کند، احتمالا به دلیل اخلال در صادرات نفت عراق، بازارهای نفت جهانی دچار سطحی از تلاطم و افزایش قیمت‌ها خواهند شد. نفت عراق با نفت ایران و حتی ونزوئلا تفاوت‌هایی دارد؛ نخست آنکه حداکثر ظرفیت تولید نفت ایران چهارمیلیون و 800 هزار بشکه بود که نزدیک به چهارمیلیون بشکه از آن مورد برداشت قرار گرفت. از این میزان نیز چیزی حدود دومیلیون و 300 هزار بشکه صادر و مابقی در داخل کشور مصرف می‌شد. عراق اما برخلاف ایران به دلیل بکر بودن میادین نفتی‌اش، دارای ظرفیت تولیدی بین هفت تا 12 میلیون بشکه نفت در آینده است و در حال حاضر از 5/4میلیون بشکه نفت تولیدی خود چهارمیلیون بشکه را صادر می‌کند. حذف چهارمیلیون بشکه نفت از بازار حدودا 100 میلیون بشکه‌ای جهان درحالی که در سالیان گذشته نفت ایران و ونزوئلا از آن حذف شده، تصمیم و اقدامی بسیار سخت است؛ چه اینکه نفت ونزوئلا علی‌رغم تحریم‌ها کماکان به آمریکا صادر می‌شود و طرفین به صورت‌های رسمی و غیررسمی با یکدیگر مراوده دارند. نفت ایران نیز در بازارهای غیررسمی به فروش می‌رسد. وضعیت عراق در بازار نفت از ایران و ونزوئلا بهتر است و از سوی دیگر تحریم این دو بازیگر، توانایی برای کاهش بیشتر نفت تزریقی به بازار را بیش از پیش کاهش داده است.

2- عراق در صورت تحریم شدن، باید با هوشمندی بالایی وارد مقابله با آمریکا در بازار نفت شود. در صورتی که آمریکا سپرده‌های نفتی عراق را تحریم کند، خود به خود دو زمین جنگ یکی در حوزه مالی و دیگری در حوزه نفتی میان خود و عراق گشوده است؛ زمینی که برای پاسخ بغداد به آمریکا می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. عراق اگر تحت فشار مدیریت شده آمریکا قرار بگیرد و در سطح تنش نفتی تعیین‌شده توسط آمریکا بازی کند، بازنده جنگ نفتی خواهد بود. این نکته قابل توجه است که آمریکا در صورت ایجاد تنش در بازار نفت، با مشکل مواجه می‌شود. برای همین سعی می‌کند بازی را مرحله به مرحله اجرا کند تا توانایی برخورد با تبعات تحریم‌ها را به مرور پیدا کند. نمونه این اقدام، کاهش گام به گام فروش نفت ایران در بازارهای جهانی با معافیت‌های تحریمی به برخی کشورها بود. بغداد باید به جای تحت فشار قرار گرفتن مدیریت شده، نقطه تنش بازی نفتی را به اوج برساند. آمریکا اگر از طریق تحریم‌هایش برای مثال 500 هزار بشکه نفت از صادرات عراق کم کند، برنده بازی خواهد بود زیرا کاهش این مقدار نفت از بازار عراق را تحت فشار قرار داده اما بازار را آرام نگه خواهد داشت. اما اگر عراق اقدامی مشابه تحریم نفتی 1973 اعراب علیه غرب انجام بدهد که طی آن قیمت نفت چهاربرابر شد بازنده این بازی آمریکا و دیگر طرف‌های غربی خواهند بود. حال سوال اینجاست که عراق با چه نقشه‌راهی می‌تواند به مقابله با آمریکا در بازار نفت بپردازد؟ برای پاسخ به این سوال باید به بررسی اقدامات تنبیهی عراق علیه شرکت‌های نفتی آمریکا و شیوه‌های تنبیه مالی این کشور پرداخت.

اقدامات متقابل بغداد

الف) اقدامات تنبیهی عراق علیه شرکت‌های نفتی آمریکا

عراق در صورت مواجه شدن با تحریم‌های مالی آمریکا که ماهیت نفتی نیز دارند، می‌تواند جنگ اقتصادی رخ داده بین خود و واشنگتن را به‌خوبی مدیریت کند، چراکه به دلیل تولید بالای نفت و سهم بزرگش در بازارهای نفتی، ابزارهای متعددی برای اعمال فشار بر آمریکا دارد. این ابزارها به این شرح است:

1- منع امضای قراردادهای جدید نفتی با شرکت‌های آمریکایی: اولین و راحت‌ترین اقدام عراق، محرومیت شرکت‌های آمریکایی از حضور در مناقصات آتی برای توسعه میادین نفتی عراق است. گفته می‌شود عراق در آینده توان تولید هفت تا 12 میلیون بشکه نفت را در روز خواهد داشت. بزرگی این میزان زمانی مشخص می‌شود که بدانیم هم‌اکنون میزان تولید نفت جهان حدود 100 میلیون بشکه در روز است. ویژگی دیگر نفت عراق جز حجم زیاد آن، هزینه پایین تولید آن است که به یک دلار در هر بشکه می‌رسد، درحالی که تولید نفت در ایران به‌طور متوسط بشکه‌ای هفت دلار و در آذربایجان به دلیل مشکلات استخراج نفت از بستر دریا بشکه‌ای 20 دلار است. در صورتی که عراق از حضور شرکت‌های آمریکایی در مناقصات آتی برای توسعه میادین نفتی ممانعت به عمل آورد، این شرکت‌ها از حضور در قراردادهای بزرگ و البته پرسود عراق محروم خواهند شد. این اما تمام مساله نیست با تیره شدن چشم‌انداز سوددهی شرکت‌های نفتی آمریکا از یک‌سو و افزایش سهم شرکت‌های جهانی رقیب - به دلیل محرومیت آمریکایی‌ها- شرکت‌های نفتی آمریکا ضمن کاهش آنی قیمت سهام خود با رویگردانی خریداران سهام مواجه خواهند شد. سرمایه‌گذاران به دلیل محرومیت شرکت‌های آمریکایی از بخش بزرگی از بازار نفت که در عراق وجود دارد و البته دست بازتر دیگر شرکت‌های بین‌المللی در جهان و به‌خصوص عراق به خرید سهام شرکت‌های نفتی غیرآمریکایی روی خواهند آورد. بازی اما در این نقطه نیز تمام نمی‌شود. مرحله سقوط سهام شرکت‌های نفتی آمریکایی با توقف خرید سهام آنها توسط سرمایه‌گذاران آغاز شده و در مرحله بعد سهامداران فعلی این شرکت‌ها نیز به دنبال خروج سرمایه خود از شرکت‌های نفتی آمریکا خواهند رفت. علاوه‌بر این، شرکت‌های آمریکایی پرچمداری‌شان در کنسرسیوم‌های غربی در عراق و دیگر مناطق جهان مرهون فشارها و نفوذ نظامی واشنگتن است. در صورتی که این شرکت‌ها به دلایل ذکرشده توانایی مالی خود را از دست بدهند، ناچار خواهند شد زیر پرچم شرکت‌های غربی در کنسرسیوم‌ها فعالیت کنند. منع حضور شرکت‌های آمریکایی در مناقصات نفتی عراق یکی از بهترین و ضربه‌زننده‌ترین اقدامات بغداد علیه عراق است، زیرا با کمترین تلاش اجرا شده و بیشترین ضرر را برای طرف مقابل دارد و از سوی دیگر قابلیت پیگیری حقوقی را ندارد. برای مثال مصادره اموال شرکت‌های آمریکایی در عراق که در حوزه‌های مختلف مشارکت دارند به دلیل ماهیت خصوصی آنها می‌تواند تبعاتی برای بغداد در پی داشته باشد.

2- لغو یا تعلیق قراردادهای امضاشده پیشین با شرکت‌های نفتی آمریکا: عراق می‌تواند پس از ممنوعیت حضور شرکت‌های آمریکایی در مناقصات نفتی، قراردادهای پیشین شرکت‌های نفتی آمریکایی در این کشور را لغو یا در حداقلی‌ترین شرایط تعلیق کند. هم‌اکنون شرکت‌های نفتی آمریکا در میادین تازه به بهره‌برداری رسیده قرنه در شمال شرق بصره و نیز میدان زبیر در همین استان مشغول فعالیت هستند.

3- ممنوعیت صادرات نفت به آمریکا: میزان صادرات نفت عراق به آمریکا که عمدتا از نفت سنگین بصره تامین می‌شود حدود ۵۲۰ هزار بشکه در روز است. جایگزینی این میزان از نفت برای آمریکا در کوتاه‌مدت ممکن نیست. آمریکا در سال 2019 به‌طور متوسط روزانه 6 میلیون بشکه نفت واردات داشته است و در صورت قطع صادرات نفت عراق 10 درصد از وارداتش را از دست می‌دهد. جبران این میزان در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت کار آسانی نیست. آمریکا نه‌تنها باید به دنبال 520 هزار بشکه نفت باشد بلکه باید در بازار نفت به دنبال نفتی مشابه نفت عراق بگردد یا با‌صرف هزینه‌ای هنگفت ساختارهای برخی پالایشگاه‌هایش را تغییر دهد.

4- توقف صادرات نفت: عراق با آنکه یک‌هشتم از نفت خود را به آمریکا صادر می‌کند می‌تواند برای متمرکز کردن نگاه‌ها به اقدامات خصمانه آمریکا روی به مقاومت منفی آورده و برای مدتی صادرات نفت خود را به‌شدت کاهش داده یا متوقف کند. عراق در صورت کاهش صادرات نفت در کوتاه‌مدت یا میان‌مدت قیمت نفت را افزایش داده می‌تواند با همان مقدار صادرات درآمد پیشین را کسب کند. عراق همچنین می‌تواند برای دور زدن تحریم‌های نفتی آمریکا و اجبار طرف‌ها برای پرداخت هزینه خرید نفت از عراق با توقف تولید نفت ابزاری برای دریافت پول نفت خود بیابد.

ب) تنبیه مالی

تحریم‌های آمریکا علیه عراق می‌تواند برای پاسخ متقابل به واشنگتن در زمین مالی و تجاری بهانه خوبی به بغداد بدهد. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق تهدید مستقیمی از واشنگتن برای بستن حساب عراق در بانک مرکزی فدرال‌رزرو در نیویورک دریافت کرده است. این در حالی است که سپرده‌های دلاری عراق نزد بانک‌های آمریکایی جزء منابع این بانک‌ها برای ارائه وام و کسب درآمد به حساب می‌آید. بانک‌های آمریکایی از این منابع می‌توانند به مشتریان خود در آمریکا و بانک‌های این کشور وام بدهند. در صورت متوقف شدن روند جاری حساب‌های عراق و شارژ نشدن مجدد آنها توسط بغداد بانک‌های آمریکایی دچار مشکل در منابع خواهند شد. این تبعات اقدامی است که آمریکا خود انجام می‌دهد اما عراق می‌تواند با فعالیت خود اثرات تحریم‌های آمریکا را برای خود کاهش و برای آمریکا تشدید کند.

1- برداشت سریع‌تر از حساب‌های بانکی عراق نزد آمریکا: چنین اقدامی باید طی چند روز و قبل از افزایش فشار قانونی عراق علیه نیروهای خارجی باشد. در هر صورتی که آمریکا پیش از تشدید فشارهای بغداد به مقابله با عراق روی بیاورد خود را در مظان اتهام قرار داده و جنبه‌های زورگیرانه آمریکا در فضای بین‌المللی برای طرف‌های موجود آشکارتر خواهد شد. آمریکا در حوزه‌های مختلف در زمان ترامپ واکنش‌های شدید و تندی را بالاخره نشان خواهد داد. هوشمندی عراق در مسیر مقابله با تحریم آن است که با مجبور کردن آمریکا به انجام اقدامات تنبیهی پیش از موعد، هزینه‌هایی همچون زورگیر نشان دادن آمریکا را بر واشنگتن تحمیل کند.

2- شکایت از آمریکا به مجامع بین‌المللی به دلیل تحریم و اقدامات زورمدارانه: چنین اقدامی آمریکا را در سازمان‌های بین‌المللی و افکار عمومی جهان منزوی خواهد کرد. بستن و برداشت از حساب بانک مرکزی عراق اقدامی غیرقانونی است که آمریکا را در نهادهای بین‌المللی با تبعاتی مواجه خواهد کرد.

3- عدم فروش نفت به دلار: عراق می‌تواند نفت خود را به یورو به طرف‌های بین‌المللی بفروشد و از ژاپن یا چین برای واردات از این کشورها ارزهای ملی بگیرد.

4- تحریم واردات از آمریکا: ‌تحریم واردات نزدیک به 50 میلیارد دلاری کالاهای آمریکایی از سوی عراق، می‌تواند فشار مضاعفی به واشنگتن وارد کند و شرکت‌های آمریکایی را که در رقابتی نزدیک با شرکت‌های اروپایی، چینی و ژاپنی قرار دارند به عقب براند.

گروه‌های مقاومت ابزار برنده اخراج آمریکا

اظهارات روزهای گذشته عادل عبدالمهدی نشان می‌دهد او به هیچ‌عنوان قصد عقب‌نشینی در برابر آمریکایی‌ها را ندارد. در همین راستا، روز گذشته دفتر نخست‌وزیری عراق تاکید کرد که بغداد به هیچ وجه از تصمیم پارلمان مبنی‌بر اخراج نیروهای نظامی خارجی از این کشور کوتاه نخواهد آمد.

ولیام ورده، سخنگوی دفتر نخست‌وزیری عراق در گفت‌وگو با رسانه‌ها تاکید کرد که بغداد هرگز توافقنامه‌ای را برای باقی ماندن نیروهای آمریکایی در عراق با هدف ادامه مبارزه با گروه تروریستی داعش امضا نخواهد کرد.

وی افزود: «تا این لحظه دولت به تصمیم پارلمان برای اخراج نیروهای آمریکا پایبند بوده و این قانون تنها شامل نیروهای آمریکایی نمی‌شود، بلکه همه نظامیان خارجی باید عراق را ترک کنند.» سخنگوی دولت پیشبرد امور همچنین وجود هرگونه توافق میان واشنگتن و بغداد برای باقی ماندن نیروهای آمریکایی در عراق را رد کرد و گفت: «دولت در مسیر درست خود برای اخراج نیروهای نظامی خارجی قرار دارد.» با این حال آمریکایی‌ها نمی‌خواهند به این پیام‌ها و هشدارها توجه کنند.

دولت جدید آمریکا به نظر درک درستی از عراق ندارد و نمی‌داند در عراق، دولت تنها بخشی است که با زبان قانون با آنها سخن می‌گوید و اگر کار از دست دولت خارج شود، آنها همچون سال 2011 به شیوه تحقیرآمیزی ناچار به خروج از این کشور خواهند شد. حضور جدی آمریکایی‌ها در عراق به سال 2003 و حمله به این کشور برای سقوط صدام حسین بازمی‌گردد. آنها در این سال با 150 هزار سرباز عراق را اشغال کردند. در کنار این تعداد سرباز آمریکایی، شرکت‌های امنیتی این کشور نیز 190 هزار نیروی نظامی به عراق اعزام کردند.

با وجود تعداد بالای نیروهای نظامی آمریکایی و همپیمانان‌شان در عراق و همچنین سطح بالای تجهیزات آنها، مقاومت عراق با 20 تا 30هزار نیرو، عملیات‌های متنوعی را علیه نیروهای آمریکایی طراحی و اجرا کردند و کشته‌های زیادی از آمریکایی‌ها گرفتند. درنهایت آمریکا ناچار شد سال 2011 بخش زیادی از نیروهایش را از عراق خارج کند. این اشغالگران سه سال بعد و با حمله نیروهای داعش بار دیگر به عراق بازگشتند. در حال حاضر تعداد نیروهای نظامی آمریکا در عراق، حدود 30 هزار نفر است. در طرف مقابل اما تعداد نیروهای مقاومت از 30 هزار نفر در سال 2010 به 200 تا 300 هزار نفر رسیده است. آنها از قبل مجهزتر شده‌اند و تجربه جنگ با داعش، به فنون روز نظامی مسلط‌شان کرده است. پیش از 2011 آنها سلاح‌های سبک، موشک‌های کاتیوشا و آرپی‌جی داشتند و حالا به سلاح‌های قدرتمندتری مجهز شده‌اند و دارای ساختار رهبری منظم‌تری هستند.

آمریکا در اوج قدرت خود از این نیروها شکست خورد و حالا باید در سال 2020 جلوی ارتشی از گروه‌های مقاومت عراقی صف‌آرایی کند که دیگر شباهتی به گروه‌های پراکنده سالیان اشغال نخست ندارند. برای فهم چگونگی اخراج نخست اشغالگران از عراق تنها لازم است بدانیم که در آن دور حجم کشته‌های آمریکایی‌ها در عراق به قدری افزایش یافت که آمریکا ناچار به درخواست کمک از ایران شد. آمریکایی‌ها از ایران خواسته بودند که به مقاومت عراق بگوید آنها حاضر به خروج از عراق هستند ولی کمی مهلت می‌خواهند و در این مهلت گروه‌های اسلامی عملیاتی علیه پایگاه‌های آمریکا در عراق طراحی و اجرا نکنند. نیروهای مقاومت در عراق علاوه‌بر تجهیزات نظامی، فراخوان ثبت‌نام برای عملیات استشهادی علیه نیروهای آمریکایی داده‌اند.

روز دوشنبه هم پایگاه خبری شبکه «المیادین» از نشست مهم رهبران مقاومت عراق با حضور مقتدی صدر، رهبر جریان صدر ابو آلاء الولائی، فرمانده کتائب سیدالشهداء و نماینده دبیرکل عصائب اهل‌الحق برگزار شد و آنها مسائل مهم مربوط به حضور اشغالگران آمریکا در خاک عراق را بررسی کردند. به نظر می‌رسد در صورتی که آمریکا حاضر به تبعیت از مصوبه پارلمان و تصمیم دولت نباشد، این گروه‌های مقاومت هستند که با نقشه‌راه سال‌های اشغال، آمریکا را ناچار به خروج از عراق کنند.

در همین راستا، مقتدی صدر در اولین اقدام میدانی خود علیه آمریکا پس از اتفاقات اخیر خواستار برگزاری تظاهرات میلیونی علیه اشغالگران شده است. رهبر جریان صدر عراق دیروز با بیان اینکه نیروهای متجاوز آسمان عراق و حاکمیت آن را نقض کرده‌اند، خطاب به مردم عراق گفت: «عراق شما را به فریاد می‌خواند، سستی و کوتاهی نکنید و به فریادش برسید.»