به گزارش «فرهیختگان آنلاین»،  روز سه‌شنبه عباس کشاورز، سرپرست وزارت جهاد کشاورزی در مراسم تقدیر از نمونه‌های بخش کشاورزی نکات قابل‌تاملی را بیان کرد که درصورت محدود نشدن این اظهارات در حد شعار، می‌تواند کشاورزان را به تحولات آتی این بخش امیدوارتر کند. به گفته وی، ضریب تامین امنیت غذایی کشور از 80 درصد عبور کرده و تا افق 1400 باید به 85 درصد برسد. «عدم خودکفایی در تولید روغن و کنجاله برای کشاورزی کشورمان ننگ است»، «ظرفیت‌های جدیدی در تولید محصولات دیم در کشور کشف کردیم» و «سند الگوی کشت آماده اجرا شده است» از دیگر بخش‌های اظهارات سرپرست وزارت جهاد کشاورزی است. اما بخش دیگری از دغدغه‌های به‌ویژه در دو سال اخیر مسئولان دولتی کشور که در سخنان عباس کشاورزی هم دیده می‌شود، تامین نیاز مصرفی کشور به کالاهای اساسی است تا با کمبود این کالاها، تغییرات قیمتی در بازار شکل نگیرد.

در گزارش پیش‌رو با استناد به آخرین گزارش مستند وزارت جهاد کشاورزی به بررسی میزان مصرف، تولید داخلی و میزان نیاز وارداتی کشور به کالاهای اساسی پرداخته‌ایم.

نتایج این گزارش نشان می‌دهد در 9ماهه سال جاری: 1-واردات اغلب اقلام و کالاهای اساسی به‌طور قابل‌توجهی بیش از نیاز سالانه کشور تامین شده است، 2-صادرات کالاهای کشاورزی در 9ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش 14 درصدی در ارزش مواجه شده که به‌نظر می‌رسد دلیل این امر تعدیل 30 درصدی قیمت پایه صادراتی کالاها در گمرک ایران است و با الگوی سال گذشته روند صادرات مثبت خواهد بود، 3-تراز تجارت خارجی بخش کشاورزی به منفی پنج‌میلیارد دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 80 درصدی دارد و 4-واردات بخش کشاورزی 1.6 میلیارد دلار افزایش یافته و واردات اقلام اساسی نیز به هشت‌میلیارد دلار رسیده که حکایت از رشد 22 درصدی در 9ماهه امسال دارد.

در شرایط فعلی و با توجه به تحریم‌های ظالمانه آمریکا، اگرچه دغدغه‌ دولتمردان برای تامین این نیازها قابل درک است اما به‌نظر می‌رسد افزایش بی‌رویه واردات برخی کالاهای کشاورزی می‌تواند خسارات سنگینی نیز به تولید داخل وارد کند.

 تعدیل قیمت عامل کاهش 14 درصدی صادرات بخش کشاورزی

براساس داده‌های گزارش جامع وزارت جهاد کشاورزی در 9ماهه امسال نزدیک به پنج‌میلیون تن اقلام کشاورزی و غذایی به ارزش چهارمیلیون و 95 میلیون دلار صادر شده که این میزان نسبت به صادرات مدت مشابه سال 97 به‌لحاظ وزنی کاهش یک درصدی و به‌لحاظ ارزش نیز کاهش 14 درصدی داشته است. در این زمینه با توجه به اینکه گمرک ایران طی اطلاعیه‌ای اعلام کرده قیمت پایه کالاهای صادراتی را در سال جدید 30 درصد تعدیل کرده است (به‌دلیل افزایش هزینه صادرات و برگشت ارز) به‌نظر می‌رسد اگر این تعدیل صورت نمی‌گرفت، صادرات بخش کشاورزی بسیار نزدیک و شاید هم بیش از صادرات مدت مشابه سال گذشته می‌شد. براساس این گزارش، در 9ماهه سال جاری پسته، گوجه‌فرنگی، سیب تازه، هندوانه و رب گوجه‌فرنگی پنج قلم عمده صادراتی به‌لحاظ ارزش بوده‌اند.

واردات کشاورزی‌ها 1.6 میلیارد دلار افزایش یافت

بررسی گزارش وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد در 9ماهه امسال حدود 14 هزار و 100 تن کالای کشاورزی و غذا به ارزش 9 میلیارد و 145 میلیون دلار وارد کشور شده که این میزان به‌لحاظ وزنی رشد 14 درصدی و به‌لحاظ ارزش نیز رشد 21 درصدی داشته است. به‌عبارت دیگر، در سال جاری واردات اقلام کشاورزی رشد 1.6 میلیارد دلاری داشته که در نوع خود رقم قابل‌توجهی است.

تراز تجاری بخش کشاورزی منفی 5 میلیارد دلار شد

طبق داده‌های آماری ارزش واردات کالاهای کشاورزی در 9ماهه امسال حدود 1.9 میلیارد دلار و ارزش اقلام صادراتی نیز چهارمیلیارد و 95 میلیون دلار بوده است. بر این اساس، طی این مدت تراز تجاری بخش کشاورزی به حدود منفی پنج‌میلیارد و 50 میلیون دلار رسیده است که نسبت به تراز تجاری منفی 2.8 میلیارد دلاری مدت مشابه سال گذشته، رشد 80 درصدی را نشان می‌دهد.

واردات کالاهای اساسی 8 میلیارد دلاری شد

گندم، جو، برنج، ذرت، سیب‌زمینی، حبوبات، قند و شکر، دانه‌های روغنی، انواع روغن خوراکی، کره بسته‌بندی، شیرخشک، گوشت قرمز، تخم‌مرغ، چای و کنجاله 15 کالای اساسی هستند که در گزارش وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان کالاهای مهم و اساسی از آنها یاد می‌کند. طبق گزارش وزارت جهاد کشاورزی، در 9ماهه سال 97 کل واردات کالاهای اساسی به‌لحاظ وزنی حدود 13 هزار و 741 تن و به‌لحاظ ارزش نیز 6 میلیارد و 392 تن بود که این میزان در 9ماهه سال جاری از لحاظ وزنی با رشد 19 درصدی به 16 هزار و 331 تن و به‌لحاظ ارزش نیز با رشد نزدیک به 22 درصدی به هفت‌میلیارد و 790 میلیون دلار رسیده است. به‌لحاظ وزنی ذرت با 6 میلیون و 243 هزار تن در رتبه اول، جو با 2.5 میلیون تن در رتبه دوم، دانه‌های روغنی با واردات دومیلیون و 61 هزار تنی در رتبه سوم، قند و شکر با 1.5 میلیون تن در رتبه چهارم و کنجاله سویا با یک‌میلیون و 361 هزار تن در رتبه پنجم قرار دارند. بین کالاهای اساسی طی 9ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال 97، واردات قند و شکر تصفیه‌نشده با رشد 859 درصدی در رتبه اول، واردات کره بسته‌بندی با رشد 68 درصدی در رتبه دوم، واردات کنجاله سویا با رشد 56 درصدی در رتبه سوم، واردات چای خشک با رشد 52 درصدی در رتبه چهارم و واردات جو نیز با رشد 33 درصدی در رتبه پنجم قرار دارند.

رشد 859 درصدی واردات قند و شکر

طبق گزارش وزارت جهاد کشاورزی، در 9ماهه سال جاری درمجموع یک‌میلیون و 477 هزار تن قند و شکر تصفیه‌نشده به قیمت 519 میلیون دلار وارد کشور شده است که این میزان از لحاظ وزنی رشد 859 درصدی و به‌لحاظ ارزش نیز رشد 748 درصدی نسبت به مدت مشابه 9ماهه سال 97 داشته است. طبق بررسی‌های آماری، نیاز سالانه کشور به قند و شکر تصفیه‌نشده حدود 2.2 میلیون تن است که از این میزان 55 درصد آن معادل 1.2 میلیون تن در داخل کشور تولید شده و 45 درصد آن معادل یک‌میلیون تن نیز از طریق واردات تامین می‌شود. بر این اساس، با واردات یک‌میلیون و 477 هزار تن قند و شکر تصفیه‌نشده در 9ماهه سال جاری علاوه‌بر آنکه نیاز سالانه کشور به این محصول تامین شده، حتی تاکنون 477 هزار تن نیز مازاد بر نیاز یک‌سال کشور واردات انجام نشده است.

واردات دانه‌های روغنی 800 هزار تن بیش از نیاز

داده‌های آماری گمرک نشان می‌دهد در 9ماهه سال جاری درمجموع دومیلیون و 61 هزار تن دانه‌های روغنی به ارزش یک‌میلیارد و چهارمیلیون دلار وارد کشور شده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته به‌لحاظ وزنی حدود 5 درصد و به‌لحاظ ارزش نیز کاهش 8.8 درصدی داشته است. در زمینه دانه‌های روغنی، بررسی آمارها نشان می‌دهد نیاز مصرفی سالانه کشور به این محصولات 1.4 میلیون تن است که حدود 90 درصد آن معادل یک‌میلیون و 260 هزار تن از طریق واردات و حدود 140 هزار تن آن معادل 10 درصد از طریق تولید داخلی تامین می‌شود. بر این اساس، واردات دومیلیون و 61 هزار تنی این محصولات نشان می‌دهد علاوه‌بر نیاز کشور 800 هزار تن نیز علاوه‌بر نیاز سالانه وارداتی به این محصول تامین شده است.
 
واردات چای 53 درصد رشد کرد

طبق آمارهای وزارت جهاد کشاورزی، در 9ماهه سال جاری 64 هزار تن چای خارجی به ارزش 317 میلیون دلار وارد کشور شده است که این میزان به‌لحاظ وزنی رشد 53 درصدی و از لحاظ ارزشی رشد 64 درصدی را نشان می‌دهد. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد نیاز سالانه چای مصرفی در ایران حدود 120 هزار تن است که از این میزان حدود 21 درصد از طریق تولید داخلی (معادل 25 هزار تن) و 79 درصد معادل 95 هزار تن نیز از طریق واردات یا قاچاق تامین می‌شود. بر این اساس، با تطبیق میزان واردات و نیاز وارداتی سالانه می‌توان گفت با واردات 64 هزار تنی چای خارجی، 67 درصد نیاز وارداتی کشور تا به‌امروز تامین شده که با مدنظر قرار دادن میزان تولید داخلی و میزان واردات سالانه، این میزان واردات امری معقول و منطقی است. اما نکته قابل‌تامل در این زمینه، رشد 52 درصدی واردات این محصول نسبت به مدت مشابه سال 97 است که در این زمینه ممکن است افزایش واردات به‌دلیل افزایش واردات از مرزهای رسمی و کاهش قاچاق رخ داده باشد.

1.1 میلیارد دلار واردات برنج با وجود خودکفایی!

براساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی، در 9ماهه سال جاری حدود یک‌میلیون و 115 هزار تن برنج به ارزش یک‌میلیارد و 174 میلیون دلار وارد کشور شده که این میزان نسبت به واردات مدت مشابه سال گذشته از لحاظ ارزش رشد 14 درصدی و از لحاظ وزنی نیز رشد 6 درصدی را نشان می‌دهد. براساس آمارهای وزارت جهاد کشاورزی، میزان نیاز مصرفی سالانه کشور به برنج حدود 3.1 میلیون تن است که از این میزان در سال‌های گذشته 74 درصد آن (2.3 میلیون تن) در داخل تولید  و 26 درصد آن (800 هزار تن) نیز از طریق واردات تامین می‌شد، اما در سال 1398 طبق اظهارات مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، ایران در تولید برنج خودکفا شده است که اگر این اتفاق طی سال‌های آینده نیز تکرار شود، این خودکفایی موجب صرفه‌جویی بیش از 1.1 میلیارد دلاری در واردات کالاهای اساسی خواهد شد.  اما به هر حال چون خودکفایی سال 98 در تولید برنج به کمک بارندگی‌ها و شرایط مساعد طبیعی رخ داده، اگر طبق روال سال‌های گذشته عمل شود، بر این اساس با تطبیق آمار نیاز مصرفی، میزان واردات سالانه می‌توان گفت بدون در نظر گرفتن شرایط سال جاری (خودکفایی در تولید برنج) بازهم 315 هزار تن برنج بیش از نیاز کشور طی 9ماهه امسال وارد شده است.

واردات ذرت یک‌میلیون تن بیش از نیاز

براساس آمارهای وزارت جهاد کشاورزی در 9ماهه سال جاری، ذرت اولین کالای اساسی با بیشترین میزان واردات بوده است. براساس این آمار، طی مدت مذکور حدود 6 میلیون و 243 هزار تن ذرت به ارزش یک‌میلیارد و 528 میلیون دلار وارد شده که در مقایسه با مدت مشابه سال 97 از نظر ارزشی نزدیک به سه درصد افزایش و از نظر وزنی دو درصد کاهش نشان می‌دهد. در زمینه مصرف نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد نیاز سالانه کشور به ذرت سالانه 6.5 میلیون تن است که 1.5 میلیون تن آن معادل 23 درصد تولید داخلی و پنج‌میلیون تن آن معادل 77 درصد از طریق واردات تامین می‌شود. بر این اساس، در 9ماهه سال جاری حدود یک‌میلیون و 243 هزار تن بیش از نیاز سالانه کشور به واردات این محصول تامین شده است.

رشد 56 درصدی واردات کنجاله سویا

براساس آمارهای وزارت جهاد کشاورزی در 9ماهه سال 97 درمجموع 871 هزار تن کنجاله سویا وارد کشور شده که این میزان با رشد 56 درصدی در 9ماهه سال جاری به یک‌میلیون و 361 هزار تن رسیده است. همچنین از لحاظ ارزش نیز میزان واردات 9ماهه سال گذشته حدود 383 میلیون دلار بوده که این میزان با رشد 55 درصدی به 959 میلیون دلار در 9ماهه سال جاری رسیده است. در این زمینه آمار مستندی از میزان مصرف سالانه کشور موجود نیست و با توجه به افزایش 56 درصدی واردات، به احتمال زیاد میزان واردات بیش از مصرف داخلی است.

واردات گوشت قرمز به 611 میلیون دلار رسید

طبق آمارهای وزارت جهاد کشاورزی در 9ماهه سال جاری حدود 136 هزار تن گوشت قرمز به ارزش 611 میلیون دلار وارد کشور شده که این میزان به‌لحاظ وزنی رشد 15 درصدی و به‌لحاظ ارزش نیز رشد 4 درصدی داشته است. همچنین طبق آمارهای مرکز آمار ایران و وزارت جهاد کشاورزی، نیاز سالانه کشور به گوشت قرمز حدود 615 هزار تن است که از این میزان حدود 87 درصد آن معادل 535 هزار تن در داخل تولید شده و 13 درصد معادل 80 هزار تن نیز از طریق واردات تامین می‌شود. با توجه به واردات 136 هزار تنی گوشت قرمز در 9ماهه سال جاری، تاکنون علاوه‌بر تامین نیاز سالانه به واردات این محصول، 56 هزار تن نیز بیش از نیاز سالانه گوشت قرمز وارد کشور شده است. اما در زمینه واردات گوشت این نکته نیز قابل ذکر است که سرانه مصرف این محصول طی سال‌های اخیر از هشت کیلوگرم به‌ازای هر نفر به کمتر از 6 کیلوگرم در سال جاری رسیده که با این سرانه تولید داخلی هم با مازاد مواجه خواهد شد و این موضوع در آمار تولیدات کشتارگاه‌های کشور نیز به‌خوبی آشکار است. بنابراین با توجه به ثبات بازار گوشت قرمز، لازم است در جهت آسیب ندیدن تولید داخلی یک بازنگری در واردات گوشت قرمز انجام شود.

واردات روغن‌های خوراکی 32 درصد رشد کرد

 طبق آمارهای ارائه‌شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد در 9ماهه سال جاری درمجموع یک‌میلیون و 185 هزار تن روغن‌های خوراکی نیمه‌جامد، مایع و خام به ارزش 922 میلیون دلار وارد کشور شده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال 97 از لحاظ وزنی 32 درصد و از لحاظ ارزشی بیش از 26 درصد افزایش نشان می‌دهد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد نیاز مصرفی سالانه کشور به روغن‌های خوراکی نیمه‌جامد و مایع درمجموع سه‌میلیون و 250 هزار تن است که 58 درصد آن معادل 1.9 میلیون تن در داخل (400 هزار تن روغن خام و 1.5 میلیون تن روغن تصفیه‌شده) تولید شده و یک‌میلیون و 350 هزار تن نیز از طریق واردت تامین می‌شود. بر این اساس، ملاحظه می‌شود طی 9ماهه سال جاری حدود 88 درصد نیاز به واردات سالانه روغن خوراکی تامین شده است.

رشد 68 درصدی واردات کره بسته‌بندی

طبق آمارهای وزارت جهاد کشاورزی، در 9ماهه امسال 46 هزار تن کره با بسته‌بندی به ارزش 285 میلیون دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزنی رشد 68 درصدی و از لحاظ ارزشی نیز رشد 58 درصدی را نشان می‌دهد. همچنین طبق آمارهای وزارت جهاد کشاورزی، نیاز سالانه مصرفی کشور به کره بسته‌بندی حدود 65 هزار تن است که از این میزان 15 هزار تن معادل 23 درصد در داخل تولید شده و 50 هزار تن آن نیز (معادل 77 درصد) از طریق واردات تامین می‌شود. بر این اساس با واردات 46 هزار تنی این محصول، در کمتر از سه‌ماه مانده به پایان سال جاری، حدود 92 درصد از نیاز کشور به واردات این محصول تامین شده است.

واردات جو یک‌میلیون تن بیش از نیاز داخلی

براساس آمارهای وزارت جهاد کشاورزی، طی 9ماهه سال جاری دومیلیون و 512 هزار تن جو به ارزش 642 میلیون دلار وارد کشور شده که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال 97 از لحاظ وزنی 33 درصد و از لحاظ ارزشی 53 درصد رشد نشان می‌دهد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد کل نیاز سالانه مصرفی بخش دام کشور به جو، حدود چهارمیلیون و 300 هزار تن است که از این میزان 69 درصد معادل سه‌میلیون تن در داخل کشور تولید شده و 30 درصد آن معادل 1.3 میلیون تن نیز از طریق واردات تامین می‌شود. بر این اساس، با تطبیق آمار نیاز وارداتی سالانه و میزان واردات در 9ماهه سال جاری، علاوه‌بر تامین نیاز داخلی، یک‌میلیون و 212 هزار تن جو بیش از نیاز سالانه کشور به این محصول تامین شده است.

* نویسنده:   مهدی عبداللهی،روزنامه نگار