به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، گندم زمانی،فعال اجتماعی طی یادداشتی در روزنامه «فرهیختگان» نوشت:
این روزها خبرهای دهان‌پرکن از سوی مسئولان کم نمی‌شنویم! یکی از این صحبت‌هایی که طی روزهای اخیر با استقبال مواجه شده است، گفته‌های وزیر اقتصاد مبنی‌بر راه‌اندازی سیستم سوت‌زنی و برخورد با فساد از این طریق است.فرهاد دژپسند طی دو روز گذشته در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی که در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، گفته است: «از سوت‌زنی اصلا نترسید، برای مبارزه با فساد کریدور ویژه ایجاد می‌کنیم و آماده هرگونه برخوردی هستیم. باید سیستم سوت‌زنی راه‌اندازی کنیم و هرکس با فساد مواجه شد، سوت بزند.»
از آنجایی که همواره مطرح‌کردن اصل موضوع فارغ از بومی‌سازی و تطابق با فرهنگ تنها راهکار مقطعی به نظر می‌رسد، لذا این‌بار نیز باید بگوییم پدیده سوت‌زنی بسیار اقدام خوب و البته قابل‌اتکایی برای یافتن مفسدان در هر رده‌ای است، اما وجه‌افتراق حرف تا عمل باز هم زیاد است. چنانچه در بسیاری از کشورهای دنیا علاوه‌بر تشویق، حمایت قانونی از سوت‌زنان جزء بخش اصلی این پدیده محسوب می‌شود، این درحالی است که در ایران، در حالت عادی هم افراد، هیچ تضمینی برای حفظ شغل خود ندارند، چه‌بسا سیستم مریض و بیمارگونه اداری به‌گونه‌ای است که هیچ جوانی اطمینان ندارد، امروز اگر بر سر شغل خود حاضر می‌شود، آیا فردا ضمانتی برای ادامه کار خواهد داشت؟! حالا چگونه در این سیستم مریض می‌توان سیستم سوت‌زنی راه‌اندازی کرد؟!بله ما هم می‌دانیم بیش از 40درصد مفاسد دنیا از طریق «گزارش فساد توسط مردم» یا همان سوت‌زنی کشف می‌شود. یا اینکه طبق برخی دیگر از آمارها، 55 درصد از فسادهای کشف‌شده مربوط به این روش و 45درصد دیگر مربوط به چندین روش متداول دیگر (مثل حسابرسی، بازرسی، نظارت، بازدید سرزده، ابزارهای کنترلی الکترونیکی و... ) بوده است.اما آیا شما هم می‌دانید سوت‌زنی در برخی کشورها یک فعالیت بسیار سودمند و سودآور است. برخی نهادها از رقم 10 تا 30 درصد تخلف‌مالی کشف‌شده را جایزه سوت‌زن قرار می‌دهند. افراد زیادی از این راه حتی میلیونر شدند، مانند جایزه 150میلیون دلاری که نصیب چند سوت‌زن شد که تخلف شرکت خدمات درمانی بهداشتی آمریکا در ارسال ناموجه بیماران به آزمایشگاه را افشا کردند.
آیا شما می‌دانید در بسیاری از کشورهای دنیا سوت‌زن‌ها تخلف را افشا می‌کنند و در مقابل قانونگذار این افراد را تشویق و امنیت آنها را تضمین می‌کند؟!یکی از اهداف طراحان پدیده سوت‌زنی به زمین زدن مافیای فساد بوده، حال آنکه آیا اساسا شما می‌دانید سرمنشأ باندهای فساد سازمانی که این روزها سر و کارشان به دادگاه ویژه مفاسد اقتصادی رسیده است، به عوامل قدرت و ثروت وصل هستند؟
در کشور آمریکا در سال 1863 قانونی به نام «قانون حفاظت از افشاگر» تصویب شد که از آن زمان تاکنون اجرا می‌شود. براساس این قانون افراد افشاگری که فساد هر موجود در سیستم حکومتی یا دولتی اعم از رشوه، اختلاس یا هر سوءاستفاده دیگری را به نحوی افشا کرده‌اند، در پناه قانون قرار می‌گیرند. این قانون مانع از آن می‌شود که آمریکا بتواند افراد افشاگر را از کار اخراج کند یا برای آنها مزاحمتی پیش آورد. در این کشور پس از رسیدگی قضایی و اثبات افساد و محکوم‌شدن فرد یا افراد به فساد، دولت آمریکا باید درصدی از جریمه‌ای را که از فرد فاسد می‌گیرد، به فرد افشاگر بپردازد.اما سوال مهم این است پیش‌تر و در متن پیش‌نویس لایحه جامع شفافیت به موضوع حمایت از گزارشگران فساد پرداخته شده بود و حتی در آن میزان پاداش گزارشگران نیز تعیین شده بود اما چرا در متن نهایی این لایحه که اردیبهشت امسال در دولت تصویب و اول تیرماه برای تصویب نهایی به مجلس ارسال شد، موضوع حمایت از گزارشگران فساد به کلی حذف شد؟!
بعد از همه این سوال‌ها، در تبیین و نگارش چنین پدیده‌ای چند مورد حقوقی نباید نادیده گرفته شود؛ چراکه در غیر این صورت، همه از سوت‌زنان می‌ترسند و این پیشنهاد هم، مانند یکی از هزاران پیشنهاد در حد حرف باقی خواهد ماند.
یک: منافع معنوی افشاگران که اهم آن حفظ سمت، شغل و جایگاه کاری آنهاست، از بین نرود و در قانون اولویت حفاظت یا پناه از افشاگر در نظر گرفته شود تا هیچ نهاد و سازمان و مدیری نتواند فرد افشاگر یا همان سوت‌زن را اخراج کند یا حتی به لحاظ معنوی حین کار مزاحمتی پدید آورد.
دوم: شکایات و افشاگری افراد مربوط به منافع شخصی فرد سوت‌زن محسوب نشود، یعنی این‌گونه نباشد که هر فردی در هر جایگاه و سمتی بتواند بدون چارچوب مشخص سوت‌زنی کند.
سوم: فرد سوت‌زن نباید پیش از اطلاع تخلف به مقامات، اسناد و اطلاعات خود را در اختیار رسانه‌ها قرار دهد.
چهارم: افراد قبل از افشای تخلف، از مشاوره حقوقی ذیل قانون بهره‌مند شوند تا بدانند قانون درمورد گزارش مذکور تا چه میزان از آنها حمایت خواهد کرد.
درنهایت ذکر این نکته لازم است که به‌طور معمول مراکز حراستی در هر نهاد و سیستمی قادر به یافتن فسادهای کوچک خواهند بود اما این فسادهای بزرگ است که مطلعان را با خطر و ترس از هزینه‌های جدی افشا روبه‌رو خواهد کرد. مگر نه اینکه بارها با همین سوت‌زنی‌ها مفسدان دانه‌درشت از طرح پرونده مطلع شده و در عمل فرصت برخورد سریع با فساد را سلب کردند؟!
مطالب پیشنهادی
