به گزارش «فرهیختگان آنلاین»،  صنعت تولید ملزومات و تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی جزء  صنایع مهم و استراتژیک محسوب می‌شود که معمولا کشورهای صاحب‌نام در این صنعت، سالانه برای تولید محصولات و تجهیزات پزشکی و تامین نیاز کشور و همچنین صادرات و ارزآوری، سرمایه‌گذاری‌های کلانی می‌کنند. طبق آمارهای جهانی، آمریکا، هلند، ایرلند، ژاپن و چین در زمره ابرتولیدکنندگان تجهیزات و ملزومات پزشکی هستند و تولیدات آنها سالانه به سراسر جهان صادر شده و مورداستفاده حوزه پزشکی و درمان قرار می‌گیرد.   کارنامه موفق این کشورها در تولید تجهیزات پزشکی گویای این امر است که بیشترین حمایت‌ و سرمایه‌گذاری دولت‌ها در این بخش، معطوف تولیدکنندگانی بوده که تولیدات آنها بر پایه تکنولوژی های‌تک و فناوری‌های دانش‌بنیان بوده است. به عبارت دیگر، پیشرفت و توسعه صنعت تولید ملزومات و تجهیزات پزشکی به واسطه رشد کیفی و کمی شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است که در سایه حمایت‌های دولتی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، توانسته‌اند در دهه‌های اخیر، سهم قابل‌توجهی از بازار تجهیزات و ملزومات پزشکی را از آن خود کنند. این تجربه موفق نشان می‌دهد برای دستیابی ایران به جایگاه یکی از تولیدکنندگان موفق و برتر حوزه تولید تجهیزات و ملزومات پزشکی، راهی جز حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان نیست.

    نگاهی به آمار

براساس آمارهای ارائه‌شده از سوی اداره کل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو در حال حاضر ارزش تولید و واردات حوزه تجهیزات پزشکی در کشور حدود یک‌میلیارد و 200 میلیون دلار است که یک‌سوم این میزان مربوط به تولیدات داخل کشور ازجمله تجهیزات سرمایه‌ای و ملزومات مصرفی است. بر این اساس می‌توان گفت حدود 31 درصد نیاز کشور به تجهیزات و ملزومات پزشکی، در داخل کشور تولید می‌شود. همچنین، درحال حاضر بیش از ۵۸۰ شرکت داخلی در حوزه تولید ملزومات و تجهیزات پزشکی فعالیت می‌کنند که از این تعداد حدود 180 شرکت دانش‌بنیان، محصولاتی با فناوری های‌تک تولید می‌کنند. با ایجاد معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در تمامی حوزه‌‌های فناوری، مورد توجه بیشتر مسئولان این بخش قرار گرفت و فرصت عرض‌اندام تولیدکنندگان داخلی در بازار تولید ملزومات و تجهیزات پزشکی فراهم شد. با وجود این برای آنکه صنعت تولید تجهیزات پزشکی بتواند سهم خود از بازار داخلی را افزایش دهد، نیاز است حمایت از فعالان این حوزه نیز بیش از پیش افزایش یابد.

    176 شرکت دانش‌بنیان فعال در حوزه ملزومات پزشکی

همان‌طور که پیش از این در گزارش‌های متعددی ذکر شد، در حال حاضر بیش از چهارهزار و 500 شرکت دانش‌بنیان در هفت حوزه فناوری در کشور فعالیت می‌کنند که طبق آمار ارائه‌شده از سوی کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان، از این تعداد، 176 شرکت در حوزه تولید وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی در استان‌های مختلف کشور فعال هستند. این یعنی تنها سه درصد شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه ملزومات و تجهیزات پزشکی فعالیت می‌کنند. آمارها نشان می‌‌دهد تهران با برخورداری از 97 شرکت دانش‌بنیان فعال در حوزه وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی، بیشترین تعداد این شرکت‌ها را در خود جای داده است. پس از تهران، استان اصفهان با 17 شرکت فعال در حوزه وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی سهم بیشتری نسبت به سایر استان‌‌های کشور در این بخش دارد. نکته قابل‌توجه اینکه به‌رغم اهمیت رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه ملزومات و تجهیزات پزشکی، اما همچنان در بسیاری از استان‌‌های کشور، ازجمله اردبیل، ایلام، خراسان شمالی و جنوبی، زنجان، گلستان، لرستان و چهارمحال و بختیاری شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه وجود ندارد. این در حالی است که مرور آمار وزارت بهداشت از رتبه‌بندی استان‌های کشور در تعداد مبتلایان به بیماری‌هایی مانند سرطان نشان می‌‌دهد برای مثال استان‌هایی مانند اردبیل، زنجان و خراسان شمالی، دارای بیشترین بیماران مبتلا به سرطان معده هستند. این بدان معناست که نیاز این استان‌ها به خدمات پزشکی برای درمان و پیشگیری از سرطان، بیش از سایر استان‌هاست و بر این اساس امکان فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه ملزومات و تجهیزات پزشکی در این استان‌ها به خوبی فراهم است. همچنین در استانی مانند گلستان که طبق آمار وزارت بهداشت بیشترین شیوع سرطان مری در آن گزارش شده است، نیاز به حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه ملزومات و تجهیزات پزشکی بیش از سایر استان‌ها احساس می‌شود.

    سهم کمتر از یک‌درصدی ایران  از صادرات ملزومات پزشکی

براساس آخرین آمار ارائه‌شده از سوی سازمان توسعه تجارت، سهم ایران از کل صادرات تجهیزات و ملزومات پزشکی در جهان، در پایان سال 2018 بسیار کمتر از یک درصد بوده است (003/0 درصد). درحالی که آمریکا با 17 درصد و آلمان با 14 درصد، بیشترین سهم از صادرات تجهیزات و ملزومات پزشکی را دارند. در بخش واردات این تجهیزات نیز، سهم ایران از کل واردات تجهیزات پزشکی در جهان در پایان سال 2018، همچنان کمتر از یک درصد و بوده است. نکته حائزاهمیت اینکه، متاسفانه مسیر صادرات تجهیزات پزشکی در کشور در سال 97 با رشد منفی 92 درصدی مواجه بوده و این، یعنی به صدا درآمدن زنگ خطر برای صنعت ساخت و تولید تجهیزات پزشکی در کشور. این درحالی است که یکی از نیازهای اساسی کشور با حجم بازار بسیار عظیم داخلی، که توجیه اقتصادی بسیار زیاد و ارزش‌افزوده قابل‌توجهی دارد، بخش تجهیزات و ملزومات پزشکی است. به‌ویژه در شرایطی که به واسطه تحریم‌های اعمال شده، امکان واردات تجهیزات پزشکی به کشور سخت و هزینه‌بر است، ضرورت توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه و حمایت از آنها دوچندان می‌شود. در این راستا سرمایه‌گذاری برای ایجاد و گسترش پارک‌های علم و فناوری و شهرک‌های علمی و تحقیقاتی روند تولید تجهیزات پزشکی را تسریع می‌کند. همچنین تاسیس شرکت‌های استارتاپی در زمینه تولید تجهیزات پزشکی خاص و گسترش شرکت‌های کوچک‌تر قبلی با استفاده از حمایت‌های شهرک‌های علمی تحقیقاتی نیز می‌تواند مکمل توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه تولید ملزومات و تجهیزات پزشکی باشد.

    مشکلات فعالان حوزه تجهیزات پزشکی

اگرچه کارشناسان بر این باورند که تحریم‌ها و مشکلات موجود بر سر راه واردات مواد اولیه مهم‌ترین مشکل تولیدکنندگان تجهیزات و ملزومات پزشکی در کشور است، اما به گفته فعالان و اعضای انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات و ملزومات پزشکی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی و دارویی، عدم حمایت از شرکت‌های تولیدکننده، اصلی‌ترین مشکل تولیدکنندگان این حوزه است. پس از آن نبود نقدینگی و نوسانات و بی‌ثباتی بازار ارز، تامین مواد اولیه و ملزومات تولید تجهیزات پزشکی را دشوار کرده است. بدیهی است شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه ملزومات و تجهیزات پزشکی، به واسطه استفاده از فناوری‌های های‌تک در تولید محصولات خود، مسیر دشوارتری را برای کسب سهم بیشتر از بازار ایران و بازار جهانی در پیش‌رو دارند. اما همان‌طور که در ابتدای گزارش عنوان شد، برای قرار گرفتن در جایگاه کشورهای صاحب‌نام صنعت تولید تجهیزات پزشکی چاره‌ای جز روی‌‌آوردن و حمایت همه‌جانبه از شرکت‌های دانش‌بنیان نیست.

تعریف تجهیزات پزشکی

هرگونه وسایل، تجهیزات، ابزار، لوازم، ماشین‌آلات، وسایل کاشتنی، مواد، معرف‌ها یا کالیبراتورهای آزمایشگاهی و نرم‌افزارها که توسط تولیدکننده برای انسان (به تنهایی یا در تلفیق با سایر وسایل) جهت حداقل یکی از اهداف زیر ارائه شود، جزء وسایل پزشکی محسوب می‌شود.

-   تشخیص، پیشگیری، ‌پایش، درمان یا کاهش بیماری
 -  تشخیص، پایش، درمان، تسکین، جبران یا به تعویق انداختن صدمه یا معلولیت
-   تحقیق و بررسی، جایگزینی، اصلاح آناتومی یا یک فرآیند فیزیولوژیک
-   حمایت یا پشتیبانی‌کننده حیات
-   کنترل بارداری، تمیز یا ضد‌عفونی‌کننده یا استریل‌کننده وسایل یا محیط برای اهداف پزشکی
-   کلیه وسایل، مواد، معرف‌ها، کالیبراتورها، وسایل جمع‌آوری، نگهداری، نمونه، مواد و محلو‌ل‌های کنترل آزمایشگاهی و دندانپزشکی

*  نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار