به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، به جرات می‌توان گفت تغییر مدل توسعه اقتصادی در کشورهای رو‌به‌رشد و حرکت به سمت تولید دانش‌محور در دهه‌های اخیر میسر نبوده است، مگر با ایجاد پارک‌های علم و فناوری و استقرار و فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان. درواقع از زمانی که پارک‌های علم ‌و فناوری در کانون توجه سیاستگذاران اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته قرار گرفت، مسیر تحقق رشد اقتصادی نیز کوتاه‌تر شد. این مهم، در بیش از یک دهه گذشته مورد توجه سیاستگذاران ایران بوده و برنامه‌ریزی برای ایجاد و گسترش پارک‌های علم و فناوری برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در دستور کار قرار گرفته است. دولت سالانه و در روند تدوین لایحه بودجه، بخشی از منابع خود را در قالب بودجه به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌عنوان متولی ایجاد پارک‌های علم و فناوری و همچنین معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به‌عنوان حامی شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان اختصاص می‌دهد که طبیعتا این نهادها با در نظر گرفتن اولویت‌ها و اهمیت بخش‌های زیرمجموعه خود، بودجه لازم را در اختیار آنها قرار می‌دهند. در این گزارش بودجه پارک‌های علم و فناوری سراسر کشور در لایحه بودجه سال 99 مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

 سهم پارک‌ها؛ 1.7 درصد بودجه وزارت علوم

لایحه بودجه سال 99 درحالی هفدهم آذرماه سال جاری از سوی رئیس‌جمهوری تقدیم مجلس شد که سهم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از کل بودجه کشور معادل 19 هزار و 58 میلیارد تومان تعیین شده است. این درحالی است که طبق محاسبات انجام‌شده از میزان بودجه 32 پارک علم و فناوری زیرمجموعه وزارت علوم‌وتحقیقات، دولت در سال 99 معادل 333 میلیارد و 119 میلیون تومان بودجه برای پارک‌‌های علم و فناوری در لایحه بودجه در نظر گرفته است.

به این ترتیب سهم پارک‌های علم و فناوری در بودجه وزارت علوم حدود 1.7 درصد است که به نظر می‌رسد با وجود اهمیت فعالیت پارک‌های علم و فناوری در توسعه اقتصادی کشور، این رقم بسیار اندک و به‌عبارتی ناچیز است. البته مهدی کشمیری، قائم‌مقام معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم درباره وضعیت بودجه فناوری در لایحه بودجه ۹۹ گفته است که درصورت تصویب تبصره‌های لایحه بودجه، بودجه فناوری افزایش خواهد داشت.

در لایحه بودجه ۹۹ بخشی از بودجه حوزه فناوری و نوآوری در قالب تبصره‌ها به منابع خاصی اختصاص داده شده است. بنابراین اگر بودجه در نظر گرفته‌شده برای پارک‌های علم و فناوری مصوب و محقق شود، می‌توان گفت این بودجه نسبت به سال گذشته پنج تا هفت درصد رشد داشته است.

 افزایش قابل‌توجه بودجه پارک‌‌های علم و فناوری

براساس آمارهای به‌دست‌آمده، بودجه پارک زیست‌فناوری خلیج‌فارس(قشم) در لایحه بودجه سال 99 در مقایسه با بودجه این پارک در سال 98 با کاهش سه درصدی مواجه شده است. همچنین بودجه پارک علم و فناوری لرستان نسبت به سال گذشته یک درصد کاهش داشته است. اما طبق آمار مندرج در لایحه بودجه سال 99، بودجه پارک‌های علم و فناوری در سایر استان‌های کشور، از دو تا 23 درصد رشد داشته است. به این ترتیب بودجه پارک‌های علم و فناوری استان‌های هرمزگان و همدان با دو درصد، مرکزی و کرمانشاه با سه درصد، استان خراسان‌جنوبی با 6 درصد، استان البرز و دانشگاه تهران و صنعتی‌شریف با هفت درصد و استان قزوین با هشت درصد رشد تک‌رقمی داشته است. اما بودجه در نظر گرفته‌شده برای پارک‌های علم و فناوری در استان‌های سمنان، خراسان‌شمالی، فارس، کرمان، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، گیلان، سیستان و بلوچستان، یزد، آذربایجان‌غربی، کردستان، آذربایجان‌شرقی، ایلام و اردبیل به ترتیب از 10 تا 23 درصد رشد داشته است.

 عدم تحقق کامل بودجه سال 98

اگرچه طبق این آمار، بودجه پارک‌های علم و فناوری در سراسر کشور، در لایحه بودجه سال 99 افزایش داشته، اما آیا بودجه تخصیص داده‌شده در سال 98، به‌طور کامل به آنها اختصاص داده شده است یا همچنان پارک‌های علم و فناوری با عدم تخصیص بودجه و درنتیجه کمبود منابع مالی مواجه هستند. بسیاری از روسای پارک‌های علم و فناوری در سراسر کشور بر این نکته تاکید دارند که ارقام لایحه بودجه معمولا کفاف فعالیت‌های آنها را نمی‌دهد، مضاف‌بر اینکه هنوز بودجه سال 98 به‌طور کامل به پارک‌ها اختصاص داده نشده و لذا افزایش بودجه سال 99 اگرچه اتفاق خوشایندی است، اما درصورتی که دولت به تعهدات سال گذشته خود به‌طور کامل پایبند نباشد، بی‌شک افزایش بودجه سال 99 نیز چندان اهمیت پیدا نمی‌کند و عملا تاثیری بر رشد و توسعه فعالیت پارک‌های علم و فناوری نخواهد داشت.

 ضرورت توسعه کیفی پارک‌ها

اکنون که تحریم‌های اقتصادی، بخش تولید و صنعت کشور را نشانه گرفته است، دستیابی به اقتصادی پویا و کاربردی و دانش‌بنیان که قادر به شکستن تحریم‌ها باشد، باید به‌عنوان یک راهکار در سیاستگذاری‌ دولتمردان نقش پررنگ‌تری داشته باشد.

تجربه نشان داده کشورهای توسعه‌یافته ازجمله چین، روسیه، ژاپن و... برای تحقق اهداف توسعه اقتصادی خود، مراکز علمی و پارک‌های علم و فناوری متعددی را راه‌اندازی کرده‌اند تا بازوی اجرایی تحقق راهبرد مذکور باشند. این پارک‌ها مورد حمایت‌ ویژه دولت قرار می‌گیرند و بودجه‌های کلانی به آنها اختصاص پیدا می‌کند. پارک‌های علم و فناوری را می‌توان به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم برای تسهیل شکل‌گیری و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان دانست و از این‌رو توسعه آنها در مسیر حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان، یک الزام محسوب می‌شود.

ناگفته نماند اگرچه تاسیس و حمایت از پارک‌ها در سیاست‌ها و قوانین کشور مورد تاکید قرار گرفته، با این حال روند توسعه آنها در سال‌های اخیر نشان می‌دهد رویکرد کلی سیاست‌ها و قوانین بیشتر متمایل به توسعه کمی این پارک‌ها بوده و در مواردی ارتقای کیفی کمتر موردتوجه قرار گرفته است. به‌عبارت دیگر، با اینکه حدود 20 سال از تاسیس اولین پارک علم و فناوری در کشور می‌گذرد، اما هنوز درک درستی از کارکرد موثر و مورد انتظار آنها وجود ندارد و به همین دلیل اغلب ارزیابی‌های انجام‌شده درمورد پارک‌‌های علم و فناوری، صرفا رشد کمی آنها را نشان می‌‌دهد. این درحالی است که به جز تعداد معدودی، اغلب پارک‌های علم و فناوری کشور در حد یک مرکز رشد باقی مانده‌اند و نمی‌توان عملکردی در حد پارک علم و فناوری از آنها انتظار داشت. در این میان بخش قابل‌توجهی از پارک‌های علم و فناوری کشور با مشکل بودجه به‌خصوص بودجه عمرانی مواجه هستند، درحالی که بودجه‌های عمرانی برای توسعه زیرساخت‌ها جهت تحقق بازدهی مطلوب امری ضروری است. نکته قابل‌توجه اینکه اعتبارات بودجه‌ای ممکن است به دلیل نوسانات متعدد در درآمدها و هزینه‌های دولت به‌طور کامل محقق نشود و همین امر مسیر حرکت این پارک‌ها به سمت اهداف کیفی خود را دشوار می‌کند.

* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار