به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، ارشاد فضلی‌خانی، روزنامه‌نگار طی یادداشتی در روزنامه «فرهیختگان» نوشت: دومین روز جشنواره سینماحقیقت با نمایش آثار پرمخاطب روز نخست از ساعت 10:30 آغاز شد. سیدابراهیم امینی نایب‌رئیس شورای شهر تهران، علیرضا رضاداد مشاور ارشد سازمان سینمایی، مصطفی رزاق کریمی مستندساز، بیژن نوباوه نماینده سابق مجلس، بهرام عظیمی کارگردان، اکبر رحمتی و جهانگیر الماسی بازیگر ازجمله چهرههای سرشناس حاضر در دومین روز جشنواره سینماحقیقت بودند.کارگاه پژوهشی «چرا شنیدن عینیت است؟» با مدیریت اریک اشپیتزر مارلین، علاقه‌مندان به حوزه صدابرداری مستند را در سالن شماره2 پردیس چارسو دور هم جمع کرد. اشپیتزر، طراح صدا و آهنگساز صاحب‌نام اتریشی است که سال قبل نیز به‌عنوان مدرس در جشنواره سینماحقیقت حضور داشت. وی درباره انتخاب این عنوان برای کارگاه گفت: «یاسیوجیرو اِزو، کارگردان مطرح ژاپنی، جمله‌ای دارد که من بسیار به آن اعتقاد دارم. او می‌گوید «شنیدن عینیت است.» من در تایید این جمله دو دلیل عمده دارم؛ یک دلیل کاملا علمی و فیزیکی است و دلیل دیگر کاملا به جنبه بصری و صوتی ما مربوط می‌شود. دوسوم فهم ما از طریق شنیدن و یک‌سوم با دیدن میسر می‌شود. زمانی که در رحم مادر هستیم، نخست می‌شنویم و آخرین عضو بدن که از کار می‌افتد نیز گوش‌ها هستند.»
اشپیتزر در ادامه مستند را خطرناک‌ترین تولید فیلمساز دانست و گفت: «ما معمولا هر آنچه را می‌بینیم باور می‌کنیم، درحالی که می‌توان مدعی شد فیلمِ کاملا واقعی وجود ندارد.» اشپیتزر با اشاره به سختی‌های صدابرداری در کار مستند تاکید کرد: «صدا را نمی‌شود تکرار کرد، چون تلاش بیشتری برای خلق دوباره آن به صورت غیر واقعی نیاز است و در این شرایط، زبان صدا با تصویر در تدوین متفاوت خواهد بود.»
اما مهم‌ترین اتفاق جنبی روز دوم و شاید کل جشنواره سیزدهم را باید رونمایی از کتاب «پژوهش سینمایی» محمد تهامی‌نژاد دانست. پژوهش در سینمای مستند ما جزء مغفول‌مانده‌هاست و تلاش آکادمیک در این زمینه کمتر انجام گرفته است. نگارش یک کتاب ایرانی در این حوزه و با نام کامل «پژوهش سینمایی، کشف سوالی درباره جهان، پرسشی درباره شکل برای فیلم مستند» در هر صورت اتفاق مبارکی است. تهامی‌نژاد در مراسم رونمایی از این اثر که با حضور چهرههای شاخصی چون دکتر ضابطی جهرمی و شهاب‌الدین عادل انجام شد، عنوان کرد: «این کتاب نتیجه سال‌ها کار من است که گاهی پیوسته و گاهی ناپیوسته بوده و به هر صورت، اثر به نتایج مدنظر من رسیده است. ممکن است پژوهش گاهی ناکامل باشد، ولی محقق تقریبا کوشش خود را انجام می‌دهد و اهداف و پرسش‌ها را بیان می‌کند. من در مقدمه نوشتم این کتاب آثار تجربیات جهانی و داخلی مستندسازان است؛ چه نظری و چه عملی.»
اما در میان آثار شاخص اکران‌شده در روز دوم جشنواره، مستند «صحنه‌هایی از یک جدایی» ساخته وحید صداقت، با استقبال طرفداران اصغر فرهادی همراه بود. این فیلم 77 دقیقه‌ای با همراهی خود فرهادی و پس از گذشت قریب به 10سال، به کندوکاو ذهن کارگردان «جدایی نادر از سیمین» می‌پردازد. محمدرضا دل‌پاک صداگذاری و نیما اورکی ساخت موسیقی فیلم را برعهده داشته‌اند. صداقت در گفت‌وگوی کوتاه پیش از نمایش فیلم اعلام کرد مستندی شبیه به همین فیلم، برای «فروشنده» فرهادی نیز ساخته خواهد شد.صحنه‌هایی از یک جدایی، تقریبا به آنچه می‌خواسته دست پیدا کرده است؛ همراهی خود فرهادی به‌عنوان راوی و نمایش پشت صحنه‌های دیده‌نشده از «جدایی»، ریتم مناسبی به ساخته صداقت تزریق کرده. اساسا استخراج حرف از فرهادی آن‌هم توسط یک ایرانی در مورد آثارش، اتفاقی است که در سالیان اخیر کمتر شاهد آن بوده‌ایم. اما در صحنه‌هایی از یک جدایی، فرهادی همکاری صادقانه‌ای با فیلم داشته و تقریبا از ایده تا اجرای نهایی فیلم «جدایی نادر از سیمین» را برای مخاطب بازگو می‌کند. توضیحات اصغر فرهادی در مورد انتخاب بازیگران اصلی و صد البته نحوه شکل‌گیری و طراحی کاراکتر راضیه - با نقش‌آفرینی ساره بیات- پاسخ بسیاری از ابهامات مطرح‌شده در زمان اکران فیلم را می‌دهد.
حاشیه دیگر فیلم در انتخاب اولیه فرهادی برای نقش‌های نادر و پدرش اتفاق می‌افتد. فرهادی ابتدا مرحوم نصرت کریمی و پسرش بابک را برای این دو نقش مدنظر داشته است که البته موفق به کسب مجوز لازم برای حضور نصرت کریمی در «جدایی» نمی‌شود و درنهایت بابک ایفای نقش بازپرس را برعهده می‌گیرد.گفت‌وگو با ابراهیم گلستان و مایک لی در مورد فیلم سینمایی جدایی نادر از سیمین، در میان مستند و البته پخش تصاویر تکراری از مراسم‌های سینمایی آن دوره در پایان آن، از مواردی است که شاید نیاز به تدوین مجدد این مستند را یادآوری کند. با این حال به نظر می‌رسد مستند صحنه‌هایی از یک جدایی، بعد از پایان اکران جشنواره حقیقت به پایان نرسیده و به منبع مناسبی برای دانشجویان سینما تبدیل شود.
بخش خارج از مسابقه جشنواره در روز دوم، میزبان مستند «سقوط 64» بود.کارگردان این فیلم بهراد مهرجو است. شاید اگر او در کنار شهاب‌الدین عادل و مهدی باقری، جزء اعضای هیات داوران بخش مستندهای کارآفرینی این دوره از جشنواره نبود، شاهد حضور سقوط64 در بخش مسابقه ملی بودیم. فیلم سراغ یک حادثه ابهام‌برانگیز در دهه60 رفته است؛ سقوط هواپیمای فرندشیپ در نزدیکی شهر اهواز. این پرنده حامل 44تن از مسئولان سه قوه در سال 1364 و به‌منظور سرکشی از مناطق جنگی، از فرودگاه مهرآباد به پرواز درآمد و البته هرگز به فرودگاه اهواز نرسید. مهم‌ترین ابهام این پرواز به دو دقیقه پایانی پیش از انهدام آن بازمی‌گردد. دو میگ عراقی که از حضور مسئولان رده‌بالا و بالاخص شهید فضل‌الله محلاتی- نماینده امام‌خمینی(ره) در سپاه- باخبر شده‌اند، خلبان را تهدید به انحراف از مسیر و حرکت به سمت بصره می‌کنند.
اصل این اتفاق و تصمیمی که مسافران هواپیما در قبال این تهدید اتخاذ می‌کنند، به‌حدی چالش‌برانگیز و پرابهام است که سال‌ها قبل ابراهیم حاتمی‌کیا را ترغیب به ساخت فیلمی در همین مورد می‌کند؛ تصمیمی که البته توسط حاتمی‌کیا به سرانجام نمی‌رسد.خانواده شهدای پرواز، محسن رفیق‌دوست، مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی، مسئولان تحقیق پرونده سقوط، ابراهیم حاتمی‌کیا و البته مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به‌عنوان مطلعین این حادثه، پاسخگوی پرسش‌های کارگردان در مدت زمان حدودا یک‌ساعته فیلم هستند. متاسفانه فقر آرشیو، دست‌وپای کارگردان را برای تلطیف کیفیت بصری مستند بسته است. به جز چند عکس دوربینی و چند ثانیه ویدئوی آماتوری، سند دیگری از این حادثه به جای نمانده است. با این حال تعدد مصاحبه‌شونده‌ها و البته پایان‌بندی قابل‌قبول فیلم تا حدودی تماشاگر را به نتیجه‌گیری احتمالی سوق می‌دهد.فضای جشنواره حقیقت هنوز به گرمای سال‌های پیشین خود نرسیده است، شاید در روزهای آینده با نزدیک شدن به میانه جشنواره حقیقت و اعلام اسامی نامزدهای بخش‌های مختلف در کنار انتشار آرای مردمی، بتوان به قضاوت در مورد عیار کیفی جشنواره امسال نشست.
مطالب پیشنهادی
