پایان حریری

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، اعتراضات گسترده علیه وضعیت اقتصادی لبنان که از 17 اکتبر آغاز شد، در هفته جاری با مرگ دو شهروند لبنانی، برای دومین شب به خشونت کشیده شد. خبرگزاری ملی لبنان دوشنبه‌شب گزارش کرد که برای دومین شب متوالی درگیری‌هایی بین حامیان سعد حریری و دو گروه شیعه جنبش امل و حزب‌الله لبنان به وقوع پیوسته و تیراندازی‌هایی نیز رخ داده است. این درگیری‌ها پس از آن وسعت گرفت که دوشنبه، خودروی دو شهروند لبنانی که از جنوب به مقصد بیروت در حرکت بود، به موانعی که معترضان در مسیرها ایجاد کرده بودند برخورد کرد و منحرف شد و پس از برخورد به تیر چراغ برق، آتش گرفت و سرنشینان آن سوختند.

حزب‌الله لبنان در بیانیه‌ای شدیداللحن «حسین شلهوب» و «سناء الجندی» را که در این حادثه سوختند و جان باختند، «شهید» خواند و این حادثه را «جنایتی هولناک» توصیف کرد. در بیانیه حزب‌الله ضمن محکوم کردن «تجاوز شبه‌نظامیانی که مشتی راهزن هستند»، آمده است: «این تجاوز جنایتکارانه[...] به مثابه تجاوز به [حقوق] کل مردم لبنان و تهدید صلح داخلی و ثبات اجتماعی است.» آن‌گونه که رسانه‌های لبنانی گزارش دادند، حامیان حزب‌الله لبنان و جنبش امل پس از این جنایت، اقدام به باز کردن راه‌هایی کردند که معترضان آنها را بسته بودند و تلاش کردند چادرهای معترضان حامی سعد حریری، نخست‌وزیر مستعفی را جمع کنند که این مساله منجر به درگیری‌هایی بین دوطرف شد و نیروهای امنیتی مجبور به مداخله و شلیک تیر هوایی و نیز باز کردن اجباری مسیرها شدند. خبرگزاری لبنان گزارش داد درگیری‌های دومین شب متوالی در لبنان هشداری است نسبت به اینکه تظاهرات لبنان که تاکنون ماهیت مسالمت‌آمیز داشته وارد مرحله‌ای خونبار می‌شود و ممکن است خشونت‌ها را به بحران سیاسی این کشور گره بزند.

 دولت بدون سعد حریری؟

با وجود بروز برخی خشونت‌ها در صحنه میدانی، در فضای سیاسی هنوز معلوم نیست چه کسی قرار است نخست‌وزیر آینده لبنان شود. از اظهارنظرهای برخی مقام‌های لبنان چنین به نظر می‌آید که تمایل چندانی به تکرار دولت حریری وجود ندارد . بر همین اساس هم دیروز حریری اعلام کرد دیگر نخست‌وزیر نخواهد شد. او گفت که در تصمیمش صریح و قاطع است. «الیاس ابوصعب»، وزیر دفاع لبنان در این باره گفت: «من نمی‌توانم به‌طور قطعی بگویم که آیا سعد حریری در پست نخست‌وزیری باقی خواهد ماند یا خیر، اما شرایط و فضا به‌گونه‌ای است که همگی بر این باورند باید چهره‌ای جدید با توجه به آنچه معترضان می‌خواهند، تعیین شود.»

دیروز روزنامه الاخبار لبنان هم در گزارشی نوشت که «میشل عون»، رئیس‌جمهور لبنان از ناز کردن‌های الحریری به تنگ آمده و به متحدانش گفته زیاد منتظر نخواهد ماند و آماده تشکیل دولتی بدون رضایت الحریری یا حتی بدون مشارکت وی است و فرصت آخر را به او خواهد داد تا در بازه زمانی کوتاهی وارد راه‌حلی قابل قبول شود. این تصمیم را عون پس از اعتراضات سعد الحریری بر راه‌حلی که چند روز پیش بر سر آن توافق شده بود، اتخاذ کرد. بر اساس این راه‌حل قرار بود «بهیج طباره»، وزیر پیشین لبنانی نخست‌وزیر شود و دولتی جدید با 24 وزیر شامل چهره‌های سیاسی و تکنوکرات تشکیل دهد. اما حریری که شخصا برای طباره خودرو فرستاده بود و با او یک ساعت و نیم جلسه داشت، وقتی دریافت که فضای جریان 8مارس به سمت جایگزین کردن طباره به جای وی متمایل است، شروع به انجام اقداماتی برای سنگ‌اندازی در امور کرد و باعث کناره‌گیری طباره شد. تازه‌ترین خبرها از لبنان حکایت از آن دارد که رایزنی‌های پارلمانی برای تعیین نخست‌وزیر جدید لبنان از پنجشنبه آغاز می‌شود اما هنوز مشخص نیست رئیس دولت چه کسی خواهد شد و درنهایت چه دولتی روی کار خواهد آمد.

 راه‌حل چیست؟

از 29 اکتبر (7 آبان) که سعد الحریری پس از تظاهرات گسترده علیه بحران اقتصادی و فساد در دولتش استعفا داد، یک ماه می‌گذرد ولی در این مدت نه‌تنها خلأ سیاسی رفع نشده که حتی بر سر شکل دولت آینده هیچ اجماع نظری وجود ندارد. در میان سه سناریوی دولت سیاسی (متشکل از نمایندگان احزاب)، دولت تکنوکرات (متشکل از چهره‌های غیرحزبی) و دولت ترکیبی (متشکل از تکنوکرات‌ها و نمایندگان احزاب)، دولت‌های تکنوکرات و ترکیبی اقبال بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند.

خبرگزاری مهر درباره اینکه کدام مدل به خلأ سیاسی به وجود آمده در لبنان پایان خواهد داد، با «طلال عتریسی»، رئیس مرکز منطقه‌ای و مطالعات سیاسی اجتماعی دانشگاه لبنان گفت‌وگو کرده است. این استاد دانشگاه می‌گوید شخصیت‌های برجسته جریان ۱۴ مارس همچون سعد الحریری و سمیر جعجع بر تشکیل دولت تکنوکرات اصرار دارند و آمریکایی‌ها نیز از جمله «جفری فیلتمن»، سفیر سابق واشنگتن در لبنان اعلام کرده‌اند که دولت تکنوکرات را تایید می‌کنند.

او منظور از دولت تکنوکرات را این‌گونه شرح داده که «در این دولت هیچ‌نوع طرف سیاسی- و به‌طور مشخص حزب‌الله- در آن حضور نداشته باشد و تنها متشکل از کارشناسان و متخصصان غیرسیاسی باشد و این یعنی  سعد الحریری برای انجام هر کاری آزادی مطلق داشته باشد و وزیران دولت تکنوکرات نیز با تصمیمات اقتصادی و سیاسی وی موافق باشند.» عتریسی تشکیل چنین دولتی را برای آینده لبنان خطرناک دانسته، چراکه ممکن است چنین دولتی به تنهایی تصمیماتی در رابطه با نقش مقاومت و وجود آن یا در رابطه با موضوع سوریه و آوارگان سوری و اخراج یا ابقای آنها در لبنان و تصمیماتی از این نوع اتخاذ کند.

این استاد دانشگاه مدل دوم دولت را که «میشل عون» رئیس‌جمهور لبنان و حزب‌الله و هم‌پیمانانش آن را می‌پذیرند، دولتی «تکنو-سیاسی» خواند و در تشریح آن گفت منظور من دولتی است که از کارشناسان، متخصصان و نیز گروه‌های سیاسی تشکیل شده باشد، زیرا سیاست، کشور را در روابط منطقه‌ای و بین‌المللی هدایت می‌کند و تکنوکرات یعنی نیروهای کارشناس و متخصص نیز مجری امور هستند و به بررسی و مطالعات متناسب [برای پیشبرد روند امور] می‌پردازند. او با جمع‌بندی وضعیت سیاسی در لبنان دولت تکنو- سیاسی را مناسب‌ترین و بهترین گزینه برای لبنان می‌داند.