عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، محمد جمشیدی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران با اشاره به خط‌ونشان‌های اخیر اروپا مبنی‌بر به جریان انداختن مکانیسم ماشه در واکنش به گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای به «فرهیختگان» گفت: «هدف اصلی این تهدید آن است که تحرکات هسته‌ای چندماه اخیری که جمهوری اسلامی ایران شروع کرده، متوقف شود.»وی افزود: «این موضوع یک معنای اساسی دارد و آن اینکه حرکت ایران برای آنها هزینه‌ساز بوده و از این پتانسیل برخوردار است که بتواند محاسبات آنها را در رابطه با جمهوری اسلامی ایران تغییر دهد؛ محاسباتی که محوریت آن این باور بود که فشار بر ایران جواب می‌دهد و هزینه‌ای هم ندارد.»
جمشیدی با بیان اینکه سه گام نخست کاهش تعهدات هسته‌ای اگرچه جهت‌گیری درستی داشت اما گام‌های ضعیفی بود، ادامه داد: «گام چهارم به‌نسبت بقیه موارد اقدام بهتری محسوب می‌شود و درواقع برای آنها حساسیت‌زا است.»
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در واکنش به تهدید اروپا به حرکت به سمت مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌ها تصریح کرد: «حداکثر تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر اعمال شده و بی‌تفاوتی اروپایی‌ها به سیاست فشار حداکثری آمریکا و کمک نکردن آنها در راستای عادی‌سازی شرایط اقتصادی ایران در مقابل فشارهای آمریکا، حکایت از همراهی آنها با ایالات متحده دارد.»
وی اینستکس را نمونه روشنی از این رویکرد اروپا قلمداد کرد و افزود: «در چنین شرایطی ایران حداکثر تحریم‌ها را تحمل کرده و از نقطه اوج تحریم‌ها نیز که نمودهای آن شوک ارزی سال 97 و تحریم نفتی اردیبهشت‌ماه بود عملا عبور کرده. لذا تهدید به احیای قطعنامه‌ها و بازگرداندن تحریم‌ها چیز بیشتری بر فشارهای اعمال‌شده بر ایران اضافه نمی‌کند.»
جمشیدی خاطرنشان کرد: «بازگشت تحریم‌ها به این معنی نیست که فشار اقتصادی جدیدی بر ملت تحمیل می‌شود چون همین الان هم بیش از این میزان را تحمل می‌کنیم. به بیان دقیق‌تر، تحریم‌ها و قطعنامه‌های سازمان‌ملل عمدتا جنبه‌های فنی -در حوزه هسته‌ای- داشت؛ اما تحریم‌های اقتصادی که عامل اصلی تولید فشار بر جامعه ایران بود تحریم‌های ثانویه آمریکاست.»
این کارشناس روابط بین‌الملل با تاکید بر آنکه باید بین تحریم شورای امنیت و تحریم‌های ثانویه تفکیک قائل شد، ادامه داد: «آنچه برای ملت آزاردهنده بود و وضعیت اقتصادی کشور را با مشکل مواجه کرد، تحریم‌های ثانویه ایالات متحده بود که آمریکا آن را تا حداکثر ممکن اعمال کرد و اتفاقا در طرح‌هایی که برای مصالحه با ایران مطرح می‌کنند نیز تحریم‌های ثانویه سر جای خود باقی می‌ماند.»
وی یادآور شد: «در چنین شرایطی اگرچه آنها ممکن است به‌لحاظ حقوقی وضعیت ایران را به تحریم‌های شورای امنیت بازگردانند –و البته این نقطه ضعف بزرگ برجام است و منتقدان از روز اول هم نسبت به آن هشدار می‌دادند- اما به‌لحاظ عینی با توجه به اینکه آمریکا حداکثر فشارها را بر ایران اعمال کرده، این موضوع تاثیر ویژه‌ای بر وضعیت اقتصادی جامعه ندارد.»
جمشیدی اضافه کرد: «با این مبنا اروپایی‌ها نباید به‌واسطه این تهدید چندان امیدوار به تغییر تصمیم رهبران جمهوری اسلامی باشند.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران درباره امکان عملیاتی‌شدن چنین تهدیدهایی گفت: «متاسفانه در برجام این بند به‌گونه‌ای نوشته شده که هرگاه یک عضو 1+۵ اراده کند می‌تواند از مکانیسم اسنپ‌بک بهره‌مند شود و ایران نیز امکانی برای متوقف‌کردن آن ندارد.»
وی ادامه داد: «فقط کافی است یک عضو 1+5 از وضعیت اجرای برجام راضی نباشد تا در یک فرآیند دوماهه فارغ از اینکه در فرآیند حل اختلاف و شکایت استدلال‌های ایران چقدر محکم باشد، صرفا به‌واسطه میل سیاسی طرف مقابل تحریم‌ها می‌تواند بازگردد. در حقیقت متاسفانه این مکانیسم در برجام به‌گونه‌ای طراحی شده که حق وتو با کشوری است که می‌خواهد توافق را به‌هم بزند. به بیان روشن‌تر، آن چیزی که در جلسه شورای امنیت به رای گذاشته می‌شود این خواهد بود که آیا لغو تحریم‌ها را تمدید کنند یا خیر و فقط یک رای منفی –حتی از سوی کشوری که شکایت کرده- برای بازگرداندن تحریم‌ها کافی است.»
جمشیدی خاطرنشان کرد: «با این وضعیت اگر روسیه یا چین، فرانسه و آلمان با استدلال‌های ایران موافق باشند و تنها انگلیس ابراز مخالفت کند، اسنپ‌بک عملی می‌شود و این نقطه‌ضعف بزرگ برجام است.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید مجدد بر آنکه حتی درصورت اجرای کامل این مکانیسم بازهم اثر وضعی اقتصادی خاصی بر آن مترتب نیست، گفت: «هدف سیاسی آنها این است که افکارعمومی داخلی ایران یا مسئولان کشور را تحت‌تاثیر قرار دهند و آنها را به این جمع‌بندی برساند که احتمالا تحول بزرگی رخ خواهد داد؛ تحولی که ایران برای پیشگیری از آن راضی به دادن امتیازاتی جدید شود.»
وی در پاسخ به این سوال که مکانیسم ماشه چرا از سوی آمریکا استفاده نشد و این کشور خروج از برجام را به آن ترجیح داد، افزود: «در کل آن زمان که آمریکا از برجام خارج می‌شد گزینه‌های مختلفی را بررسی کرد و اسنپ‌بک یا شیوه‌های دیگر خروج مانند خروج نرم یا خروج کامل و سخت ازجمله آنها بود. اما درنهایت خروج کامل از برجام به اجرا درآمد چون آمریکایی‌ها احساس می‌کردند این‌گونه فشار بیشتری بر ایران اعمال می‌شود و سیاست فشار حداکثری ایالات متحده را بیش از سایر گزینه‌ها محقق می‌سازد.»
جمشیدی یادآور شد: «اگر آمریکا در برجام می‌ماند و صرفا اسنپ‌بک را عملیاتی می‌کرد این موضوع بار معنایی متفاوتی داشت و اگرچه تحریم‌های بین‌المللی برمی‌گشت ولی تحلیل آنها نیز این بود که این تحریم‌ها به‌اندازه تحریم‌های ثانویه - که در دوره اوباما بعد از سال 2010 با قانون سیسادا اعمال شد- موثر نیست.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «آخرین تحریم‌های شورای امنیت قطعنامه 1929 بود و تحریم‌های دیگر نظیر 1737، 1747، 1803 و 1835 عمدتا در حوزه فنی هسته‌ای یا عدم اشاعه و نیز موضوعاتی نظیر برنامه موشکی یا زنجیره تامین است و چندان به مسائل اقتصادی جامعه مربوط نمی‌شود. به همین خاطر زمانی که آخرین قطعنامه صادر شد، آمریکایی‌ها اعلام کردند این سکوی پرتاب ما برای تحریم‌های ثانویه است و از آن‌موقع تحریم‌های ثانویه را اعمال کردند.»
وی درباره اظهارات جدید رئیس‌جمهور درخصوص مذاکره مبنی‌بر آنکه «هرجا بتوانیم از طریق مذاکره مشکل را حل کنیم یک ثانیه صبر نمی‌کنم» نیز گفت: «برداشت من آن است که این اظهارات ناظر به همان طرح مکرون است؛ طرحی که به‌نظر می‌رسد یک فریب مجدد اروپایی- آمریکایی ضد ایران است و تلاش دارد در عوض تعلیق بخشی از تحریم‌هایی که ذیل برجام تعلیق‌شده اما با خروج آمریکا برگشته بود، ایران را پای میز مذاکرات جدید منطقه‌ای، موشکی و تمدید برجام و افزایش محدودیت‌ها بنشاند و تعهدات جدیدی را از آن دریافت کند.»
جمشیدی ادامه داد: «مشکل اصلی این است که آنها فقط از تعلیق مجدد تحریم‌های برجامی سخن می‌گویند در حالی که به‌جز برجام از زمانی که ترامپ آمده تحریم‌های دیگری نیز نظیر تحریم‌های کاتسا، تحریم علیه سپاه، تحریم نهاد رهبری، تحریم آقای ظریف، تحریم بانک مرکزی و تحریم فلزات و صنایع سنگین، تحریم برخی نهادهای اقتصادی و... علیه جمهوری اسلامی اعمال شده است.»
وی تصریح کرد: «براساس متن‌هایی که خود غربی‌ها از طرح پیشنهادی مکرون منتشر کرده‌اند، این تحریم‌ها شامل آن طرح نمی‌شوند؛ موضوعی که به‌نوبه خود گرفتاری بزرگی را برای کشور ایجاد می‌کند و گذشته از آنکه مشکل اقتصادی خاصی را از کشور حل نمی‌کند، دست نظام را می‌بندد و ملت را تحت‌فشار قرار می‌دهد.»
مطالب پیشنهادی
