«فرهیختگان» قوانین حقوقی ناظر به شرکت‌های فناور را بررسی می‌کند
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، یکی از چالش‌های مهم پیش‌روی نخبگان و محققانی که اقدام به تاسیس یک شرکت دانش‌بنیان می‌کنند، قوانین مالیاتی و عدم آشنایی کامل آنها با این قوانین است. چه‌بسا شرکت‌هایی که دانش‌بنیان نیستند نیز در مسیر فعالیت خود با مشکلاتی از این دست مواجه بوده‌اند اما از آنجایی که در یک دهه اخیر روند تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان سرعت بیشتری به خود گرفته و علوم و تکنولوژی‌های جدید، پایه و اساس تاسیس یک شرکت بوده است، بنابراین چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان با قوانین مالیاتی نیز افزایش قابل‌توجهی یافته است. همین امر موجب شده بسیاری از شرکت‌ها، چند سال پس از تاسیس، با مشکلاتی مواجه و درنهایت تعطیل شوند.
طبق برآوردهای انجام‌شده، عدم آگاهی موسسان یک شرکت از قوانین و مقررات از یک‌سو و اتکا به روابط دوستانه و اعتماد متقابل به یکدیگر مهم‌ترین نقاط ضعفی است که می‌تواند دوران طلایی فعالیت یک شرکت را تضعیف کرده و زمینه فروپاشی آن را فراهم کند. از این‌رو به نظر می‌رسد افرادی که تصمیم به تاسیس یک شرکت گرفته‌اند، در وهله نخست باید تسلط کافی به قوانین و مواد قانونی داشته باشند و سپس مراحل تاسیس یک شرکت را براساس قوانین موجود به سرانجام برسانند.
امضای اساسنامه؛ گام نخست تاسیس شرکت
به‌طور معمول برای راه‌اندازی یک شرکت اعم از شرکت دانش‌بنیان یا غیردانش‌بنیان، مشکلاتی به صورت پنهان و آشکار وجود دارد که موسسان شرکت، بدون آگاهی از آن، ناخواسته در مسیر فعالیت خود در دام بندهای قانونی گرفتار می‌شوند. از این‌رو لازم است تا پیش از اقدام به تاسیس یک شرکت و آغاز به فعالیت آن، موسسان شرکت تفاهمنامهای را تنظیم و امضا کنند.مسعود امیرآتشانی، کارشناس حسابداری در این زمینه می‌گوید: «امضای تفاهمنامه میان اعضای شرکت، با آنچه در اساسنامه قانون تجارت ذکر شده، متفاوت است. بسیاری از افراد فعالیت شرکت خود را براساس اساسنامه قانون تجارت آغاز می‌کنند، اما در میانه راه با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند. درحالی که اگر از ابتدا و طبق تفاهمنامهای که میان خود امضا کرده‌اند، فعالیت خود را آغاز کنند، وظایف هر یک از کارمندان و کارکنان شرکت به خوبی تبیین می‌شود. به جرات می‌توان گفت یکی از دلایل اصلی فروپاشی بسیاری از شرکت‌ها نبود یک تفاهمنامه میان اعضای شرکت است.»
به گفته وی، امضای تفاهمنامه میان اعضای شرکت، وظیفه هر کدام از آنها را به درستی مشخص می‌کند. از این‌رو پس از چند سال که از فعالیت شرکت گذشت، هیچ عضوی ادعایی درمورد وظایف خود و سایر اعضا ندارد. برای مثال، در صورت امضای تفاهمنامه میان اعضای شرکت، مدیر بازاریابی پس از چند سال ادعایی درمورد مدیرعامل یا بالعکس نخواهد داشت؛ چراکه شرح وظایف هر یک از اعضای شرکت به صورت مفصل در تفاهمنامه ذکر شده است. شاید این تصور وجود داشته باشد که در اساسنامه قانون تجارت، همه این موارد ذکر شده است، باید گفت که در اساسنامه قانون تجارت، قوانین به صورت کلی تدوین شده است اما در تفاهمنامه امکان تعیین وظایف اعضای شرکت با جزئیات کامل وجود دارد.
آینده شرکت در گرو تنظیم چارت سازمانی
امیرآتشانی معتقد است برای اینکه یک شرکت نوپا پس از گذشت چند سال از فعالیت، با چالش‌های مالیاتی مواجه نشود، باید پایه‌های بنای شرکت به درستی گذاشته شود. در واقع امضای تفاهمنامه اولین و مهم‌ترین گام تاسیس یک شرکت است که سمت و سوی حرکت شرکت را مشخص می‌کند. پس از آن ترسیم چارت سازمانی نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. وجود یک چارت سازمانی و چارچوب مشخص در روند فعالیت یک شرکت، امکان بروز هر نوع مشکلی را در مسیر فعالیت شرکت به صفر می‌رساند یا در زمان بروز مشکل، اداره شرکت را تسهیل می‌کند.به گفته وی، چارت سازمانی مشخص می‌کند که شرکت در 10 یا 15 سال یا بیشتر از آن، به چه اهدافی دست پیدا خواهد کرد. در واقع اصل تداوم فعالیت یک شرکت را تنظیم یک چارت سازمانی مشخص می‌کند که برای تهیه آن نیز آینده‌پژوهی و نگرش بلند‌مدت نیاز است. پس از تهیه چارت سازمانی نیز باید شرح‌وظایف اعضای شرکت به وضوح مشخص شود. شرکت‌هایی که با تهیه چارت سازمانی و تدوین شرح وظایف اعضا، فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، علاوه‌بر دستیابی به بهره‌وری و سود بیشتر، پایه‌های فعالیت خود را تحکیم کرده‌اند. برای تدوین شرح وظایف نیز باید درک درستی از مفاهیم مدیرمالی، مدیر بازاریابی، مدیرعامل، مدیرفروش، حسابدار و... وجود داشته باشد، چراکه اگر هر یک از اعضا در جایگاه درست خود قرار بگیرند، چرخه حرکت شرکت به درستی به جلو حرکت خواهد کرد. برای مثال بسیاری از شرکت‌ها سودده هستند، اما در اندک‌زمانی ورشکسته می‌شوند. یکی از دلایل این ورشکستگی عدم‌قرارگیری هر یک از اعضای شرکت در جایگاه خود است. اگر شرح‌وظیفه مدیر بازاریابی که مسئول تامین اعتبار برای شرکت است، از مدیر مالی که مسئول بودجه‌بندی و هزینه‌‌های شرکت است به درستی تفکیک نشود، اختلاف در شرکت و میان اعضا شکل گرفته و فعالیت شرکت با چالش مواجه می‌شود. بدیهی است یکی از چالش‌های مهمی که در صورت عدم‌تدوین شرح وظایف اعضای شرکت به وجود خواهد آمد، تنظیم صورتحساب‌های مالی و اظهارنامه‌های مالیاتی است؛ امری که شرکت‌ها را در رسیدن به مرحله پرداخت مالیات به بن‌بست می‌رساند و حتی گاهی موجب می‌شود بدهی‌‌های شرکت افزایش یافته و در صورت ناتوانی شرکت در پرداخت بدهی، شرکت را ورشکسته کند.
ناآشنایی‌موسسان با قوانین مالیاتی
با مرور آنچه مسعود امیرآتشانی بیان کرد، این نتیجه حاصل می‌شود که شرکت‌های نوپا باید درک درستی از قوانین و مقررات داشته و با قانون مالیات به خوبی آشنا باشند. به عبارت دیگر موسسان یک شرکت پیش از تاسیس آن باید بدانند که یک شرکت نوپا و تازه‌تاسیس با چه الزامات و مخاطراتی روبه‌رو است و مالیات بر چه اساسی به شرکت‌ها و اشخاصی تعلق می‌گیرد. مهدی منفرد، کارشناس حسابداری با تشریح قانون مالیات، این مهم را مورد بررسی قرار می‌دهد و می‌گوید: «در قانون کشور دو قانون با عنوان «قانون مالیات مستقیم» و «قانون مالیات بر ارزش‌افزوده» وجود دارد که به‌عنوان دو مرجع اصلی قوانین مالیاتی شناخته می‌شوند، البته در کنار این قانون، آیین‌نامه‌ها و مابقی مستندات قانونی نیز در تکمیل قانون مالیاتی وجود دارد.»
به گفته وی، براساس قانون مالیات مستقیم سازمان امور مالیاتی کشور شخص مودی (حقیقی یا حقوقی) را مشمول مالیات میداند و شخص (حقیقی یا حقوقی) به موجب قانون موظف است مالیات پرداخت کند. مالیات غیرمستقیم نیز مالیاتی است که از کانال‌های دیگر (غیرمستقیم) دریافت می‌شود. برای مثال وقتی کالایی خریداری می‌کنیم، به صورت غیرمستقیم مالیات آن را نیز پرداخت کرده‌ایم. مهم‌ترین نوع از مالیات‌های غیرمستقیم، مالیات بر درآمد است. به این ترتیب اشخاص (حقیقی یا حقوقی) براساس درآمدی که کسب می‌کنند باید مالیات پرداخت کنند. طبق قانون، این درآمد در هر دوره مالی محاسبه می‌شود که این دوره مالی معمولا در اساسنامه شرکت از اول فروردین هر سال تا 29 اسفند همان سال مورد محاسبه قرار می‌گیرد.او در مورد میزان اخذ مالیات بر درآمد ادامه می‌دهد: «اشخاص حقوقی و شرکت‌ها باید 25 درصد از سود خالص خود را به صورت مالیات پرداخت کنند. اشخاص حقیقی نیز همین درصد از سود خالص را باید به صورت پلکانی پرداخت کنند. برای مثال یک شخص حقیقی براساس درآمدی که کسب کرده است از 15 تا 35 درصد به صورت پلکانی مالیات پرداخت می‌کند.»
علاوه‌بر این در قانون مالیاتی، مالیات بر حقوق نیز وجود دارد. یک شخص حقیقی و حقوقی که در یک شرکت یا یک مجموعه به افراد زیردست خود حقوق پرداخت می‌کند، موظف است مالیات حقوق کارگر یا کارمند خود را از درآمد آن کسر کرده و به سازمان امور مالیاتی بپردازد. در واقع سازمان امور مالیاتی وظیفه دریافت مالیات از کارگران و کارمندان را به عهده کارفرما گذاشته است.منفرد مالیات‌های تکلیفی را نیز نوع دیگری از مالیات میداند و می‌افزاید: «اگر ملک برای محل شرکت اجاره شود مالیات بر درآمد اجاره مربوط به موجر است و قانون این وظیفه را به عهده شرکت گذاشته که قبل از پرداخت مال‌الاجاره مالیات را از آن کسر کند. مالیات بر درآمد املاک مشمول کسانی می‌شود که صاحب یک ملک بوده و از طریق اجاره آن، درآمدی کسب می‌کنند. حال اگر فردی کالا یا خدمتی ارائه دهد، در صورتی که جزء کالا و خدمات معاف از مالیات نباشد، هنگام ارائه کالا یا خدمت 9 درصد به مبلغ کالا افزوده و کالا را به مشتری می‌فروشد. اما این 9 درصد را باید و عینا به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.»
ضرورت تنظیم اظهارنامه مالیاتی
به گفته این کارشناس حسابداری، اشخاص (حقیقی یا حقوقی) موظفند برای پرداخت مالیات اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. اگر اشخاص حقوقی این اظهارنامه مالیاتی را ارائه ندهند 30 درصد از مالیاتی را که مشمول آن هستند، باید جریمه پرداخت کنند. عدم‌ارائه اظهارنامه مالیات بر ارزش‌افزوده نیز مشمول جریمه 50 درصدی از رقم مالیات است. شرکت‌های نوپا باید به این امر توجه داشته باشند که یکی از الزامات قانون مالیات ارائه فاکتور فروش از سوی مودی است؛ چراکه ارزش‌افزوده مبتنی‌بر فاکتور فروش محاسبه می‌شود و اگر مودی از ارائه آن اجتناب کند مشمول صددرصد جریمه می‌شود.منفرد با اشاره به قانون معافیت‌های مالیاتی می‌گوید: «برخلاف آنچه تصور می‌شود، همه شرکت‌های نوپا مشمول معافیت مالیاتی نیستند بلکه ابتدا باید بررسی شود شرکتی که تاسیس شده است در زمره کدام یک از شرکت‌ها قرار می‌گیرد و طبق کدام ماده قانونی از مالیات معاف می‌شود. برای مثال شرکت‌هایی که مجوز از نهادهای آموزشی دولتی دارند طبق ماده 134 به دلیل فعالیت آموزشی از پرداخت مالیات معاف هستند. همچنین شرکت‌های تولیدکننده فرش طبق ماده 135 از پرداخت مالیات معافند. بنابراین نوع فعالیت شرکت در معافیت یا عدم‌معافیت از مالیات مهم است و نمی‌توان هر شرکت نوپا یا دانش‌بنیانی را از پرداخت مالیات معاف کرد.»
معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌ها و موسساتی که مشمول قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان باشند، می‌توانند از معافیت مالیاتی استفاده کنند. این شرکت‌ها و موسسات باید به‌عنوان دانش‌بنیان تولیدی نوع یک یا نوپا نوع یک تایید شوند و محصولات دانش‌بنیان‌شان از سطح تکنولوژی بسیار بالایی برخوردار بوده و ارزش‌افزوده قابل‌توجهی را ایجاد کند. این شرکت‌ها و موسسات، تنها می‌توانند برای کالاهای دانش‌بنیان خود معافیت مالیاتی دریافت کنند. به‌عنوان مثال اگر شرکتی دارای پنج محصول باشد که دو محصول آنها به‌عنوان دانش‌بنیان نوع یک تایید و سه محصول دیگر ایشان مردود شده باشد، این شرکت تنها برای دو محصول تایید شده می‌تواند تا ۱۵ سال معافیت مالیاتی بگیرد.
معافیت گمرکی شرکت‌های دانش‌بنیان
معاونت علمی و فناوری به‌منظور حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای واردات تجهیزات سرمایه‌ای به شرکت‌های دانش‌بنیان معافیت گمرکی اهدا می‌کند. در نظر داشته باشید که در گمرک جمهوری اسلامی ایران واژه‌ای به نام معافیت گمرکی وجود ندارد، در این سازمان با توجه به آیین‌نامه‌ها و اسناد بالادستی محموله با حق گمرکی صفر در نظر گرفته می‌شود. بنابراین زمانی که با ماموران این سازمان در تعامل هستید بهتر است شیوه صحیح آن را به کار برید.شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند از پرداخت حقوق گمرکی برای کالاهای سرمایه‌ای که از خارج از کشور وارد می‌کنند، معافیت گمرکی دریافت کنند.
معافیت سربازی
خدمت سربازی یکی از دغدغه‌های جوانان برای ادامه کار و فعالیت پس از تحصیل است. جوانی که پس از 12 سال تحصیل در مدرسه و چهار، پنج سال تحصیل در دوره لیسانس و دو، سه سال تحصیل در دوره فوق‌لیسانس و چهار، پنج سال تحصیل در دوره دکتری تازه آماده فعالیت در جامعه شده و می‌تواند در میان متخصصان سر بلند کند، تازه 24 ماه به سربازی اعزام می‌شود. این جوان متخصص در این 24 ماه باید کارهایی انجام دهد که به تخصص و دانش او ارتباطی نداشته و در اکثر موارد باعث می‌شود یافته‌های پیش از آن را از یاد ببرند. پس چه بهتر است که نخبگان و متخصصان در حوزه‌های مختلف در همان حوزه تخصصی خود مشغول کار شوند. منظور از معافیت سربازی دانش‌بنیان برای مشمولان، در واقع انجام خدمت سربازی در قالب امریه در شرکت دانش‌بنیان است.
معافیت پرداخت ضرایب حق بیمه قراردادها
براساس تفاهم معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور و سازمان تامین اجتماعی قراردادهای شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تولید کالاها و خدمات دانش‌بنیان، از پرداخت حق بیمه معاف می‌شوند.
* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار
مطالب پیشنهادی
