پاسخ به ۱۶ سوال پرتکرار از طرح پایش

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، 22خرداد بود که دکتر محمدمهدی طهرانچی در حاشیه مراسم سی‌وهفتمین سالگرد تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی در جمع خبرنگاران با اشاره به تغییر و تحولات صورت‌گرفته در این دانشگاه طرح «پایش» را از ابتدای سال تحصیلی 99-98 اجرایی دانست و اعلام کرد: «با توجه به طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی تحصیلات تکمیلی هدفمند می‌شوند و مقدمات این کار نیز آغاز شده است. در حال حاضر بیش از صدها نظام موضوع در حوزه‌های مختلف پژوهشی احصا شده‌اند و از سال آینده تمام پایان‌نامه‌ها در سامانه پایش به ثبت می‌رسند.»مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی حل مشکلات و چالش‌های جامعه در حوزه‌هایی مانند اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با همکاری و استفاده از ظرفیت اعضای هیات‌علمی و دانشجویان را یکی از برنامه‌های خود اعلام کرده‌اند. آنطور که آمار‌ها نشان می‌دهد سالانه ۸۰ هزار نفر در مقطع کارشناسی‌ارشد و ۱۰ هزار نفر در مقطعPHD  از دانشگاه آزاد اسلامی فارغ‌التحصیل می‌شوند. همین ظرفیت بالقوه می‌تواند برای حل مشکلات کشور بالفعل شود؛ اما همه این افراد نمی‌دانند از کجا و چگونه می‌توان این مشکلات و مسائل را حل کرد.«فرهیختگان» در گذشته از نحوه ساختار طرح پایش تا اجرایی و عملیاتی شدن آن، گزارش‌های متفاوتی را منتشر کرده بود که در آخرین گزارش خود که ابتدای شهریور با تیتر «28 ماموریت ملی دانشگاه آزاد اسلامی در انتظار مهرماه» منتشر شده بود، به ناحیه‌بندی کل کشور اقدام کرد.

در آن گزارش عنوان می‌شود در هر استان چه موضوعی برای طرح پایش انتخاب شده است و دانشجویان چگونه باید این موضوعات را انتخاب کنند.آنچه مسلم است اینکه در اجرای یک طرح ممکن است ایراداتی به وجود بیاید که هنگام طرح‌ریزی آنها دیده نشده‌اند و افراد و دستگاه‌های درگیر اجرا هنگام عملیاتی شدن طرح به آن پی خواهند برد. «طرح پایش» نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود. با توجه به اینکه حدود 40 روز از اجرایی شدن آن در دانشگاه آزاد اسلامی گذشته است، برخی واحد‌ها در گفت‌وگو با «فرهیختگان» نکته‌هایی را از اجرا شدن طرح بیان کرده‌اند که بعضا مشکلاتی هم در این نکته‌ها وجود داشت. علی اکبری، رئیس دبیرخانه‌های برنامه علمی پایش دانشگاه آزاد اسلامی در یک گفت‌وگوی تفصیلی، پاسخ این سوالات را به «فرهیختگان» داده که با توجه به تکراری بودن برخی سوالات، 16 مورد مهم آنها در گزارش زیر آورده شده است که تمام این پرسش و پاسخ‌ها به صورت جداگانه قرار گرفته‌اند. البته در میان این سوالات، برخی واحدها به موردهایی اشاره کرده بودند که از طرف دانشجویان عنوان شده بود. پس تمام موارد توسط دانشجویان و واحدهای دانشگاهی جمع‌آوری و بسته‌بندی شده است.

هر استانی با توجه به ظرفیت‌هایش برنامه علمی متفاوتی دارد

کمی درباره فعالیت‌های صورت‌گرفته در زمان حضورتان به‌عنوان رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی صحبت کنید.

ما دبیرخانه برنامه علمی سازمان مرکزی را داریم که ذیل معاونت پژوهشگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها فعالیت می‌کند ولی مستقیما با رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در ارتباط هستیم و حدود دو سال است که این کار را در استان تهران شروع کرده‌ایم و پیش‌تر نیز در دانشگاه شهید بهشتی آن را انجام داده‌ایم ولی مراحل اجرایی‌اش هرچه جلوتر می‌رود، بیشتر می‌شود. در استان‌ها به لحاظ اجرایی، دبیرخانه برنامه علمی استانی را داریم و در هر استان نیز با توجه به ظرفیت‌هایش برنامه‌های علمی متفاوتی را به آنها داده‌ایم؛ به‌طور مثال به یزد، نساجی و به میبد، کاشی را داده‌ایم و این همان بحث ماموریت‌گرایی دانشگاه آزاد اسلامی است.

ما با سامانه فعالیت می‌کنیم و هیچ‌گونه محدودیت جغرافیایی نداریم و این‌گونه نیست که فردی که در استان فارس حضور دارد، نتواند در زمینه کاشی فعالیت کند. سامانه «پایش» یعنی سامانه پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای راه‌اندازی و الان بحث شبکه‌ای به‌طور کامل انجام شده است و محدودیت مکان در این خصوص نداریم.

ماموریت‌گرایی واحدها تناقضی با فعالیت اساتید ندارد

منظور از سامانه شبکه‌ای این است که دانشجویی از استان فارس می‌تواند در حوزه کاشی ورود کند، به نظر شما این کار ضدماموریت‌گرایی استان‌ها نیست؟

این‌گونه نیست. به‌طور مثال ایران‌خودرو در جاده کرج خودرو می‌سازد، اما کابل‌های مورد نیاز این کارخانه در استان خراسان ساخته می‌شود، ولی این اتفاق هیچ‌تناقضی در روند ساخت خودروهای این شرکت ایجاد نکرده است، در حقیقت از ظرفیت استان خراسان برای ساخت یک خودرو استفاده می‌شود. ما نیز می‌خواهیم از ظرفیت کل کشور برای رفع مشکلات استفاده کنیم. استادی که در استان زابل حضور دارد اما علاقه‌مند به فعالیت در حوزه نفت است، به‌راحتی می‌تواند با استفاده از پایش به علاقه‌اش بپردازد و مورد رصد نیز قرار بگیرد.

زمینه‌سازی جابه‌جایی اساتید

در صورتی که استادی در حوزه مورد علاقه‌اش فعالیت کرد و عملکردش نیز قابل‌قبول بود، امکان جابه‌جایی او از واحدی به واحد دیگر وجود دارد؟

حتما امکان تحقق این مساله وجود دارد. البته درباره سامانه پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای می‌توان از جنبه‌های مختلف صحبت کرد، این سامانه شبکه هم باعث راحت‌تر شدن دسترسی استادان و دانشجویان به یکدیگر می‌شود، هم زمینه شناخت نیروی انسانی، جمع‌آوری داده‌ها و نظارت بیشتر را فراهم می‌کند.

سرعت پایین سامانه پایش در برخی واحدها مربوط به اینترنت آنهاست

تعدادی از روسای واحدها از سرعت پایین سامانه پایش گلایه‌ داشته‌اند.آنان معتقدند با افزایش کاربران، کار با این سامانه با اخلال همراه می‌شود، کمی در این زمینه صحبت کنید.

این‌گونه نیست و به صورت روزانه سامانه را رصد می‌کنیم. در حال حاضر 26 هزار پروپوزال روی سامانه بارگذاری شده و 300 پایان‌نامه جدید نیز به صورت روزانه در آن آپلود می‌شود، همچنین هفت‌هزار نفر هر روز از سامانه بازدید می‌کنند و تا امروز 72 هزار کاربر داشته‌ایم و جز یک بار که به سرورهای دانشگاه آزاد اسلامی حمله شد و سرعت سامانه پایین آمد، هیچ‌گاه از لحاظ سرعت با مشکل روبه‌رو نبوده‌ایم.

در واحدهایی که سامانه با مشکل همراه است، به دلیل سرورهای سامانه نیست، بلکه سرعت اینترنت در این واحدها بسیار پایین است. از آنجا که سرور سامانه پایش در خود دانشگاه آزاد اسلامی است، به‌راحتی می‌توانیم آن را رصد کنیم و به‌جرات می‌گویم که هیچ‌گاه این سامانه حتی برای 10 دقیقه با اخلال همراه نشده است، جز زمانی که به سرورهای دانشگاه آزاد اسلامی حمله شد. با این حال بالطبع ما نمی‌توانیم برای پایین بودن سرعت اینترنت در واحدهای مختلف کاری انجام دهیم و خود واحد باید برای رفع آن اقدام کند.

۷۲ هزار کاربر فعال در سامانه پایش

تعداد کاربران این سامانه به تفکیک استاد و دانشجو چقدر است؟

به‌طور کلی 72 هزار کاربر داریم که استاد و دانشجو هستند، البته ما در این سامانه اطلاعات را به تفکیک واحد، دانشکده و گروه داریم و این سامانه به ما امکان جمع‌آوری اطلاعات و نظارت بیشتر بر واحدها را می‌دهد. با این حال از آنجا که هر روز اطلاعات به‌روز می‌شود، نمی‌توان الان آمار دقیقی را از آن ارائه داد.

زمینه‌سازی ۲۰ هزار فعالیت پژوهشی

طرح پایش، بحث نظام موضوعات را در واحدهای دانشگاهی مطرح کرد، در حال حاضر این مقوله در تمامی واحدها به اتمام رسیده است؟

نظام موضوعات را از سال گذشته آغاز کرده‌ایم و پیش از آن تجربه‌ای در این زمینه در کل کشور وجود نداشت، از این رو زمان زیادی از ما گرفت تا استادان در این خصوص پای کار بیایند. امروزه تیمی برای نظارت بر نظام موضوعات ایجاد شده و در هفته دو روز در این خصوص جلسه تشکیل می‌شود. تلاش می‌کنیم کیفیت نظام موضوعات کل کشور را افزایش دهیم و همین مساله کمی سرعت کار را گرفته است. با این حال 13 برنامه علمی را در سامانه بارگذاری کرده‌ایم و چند نظام موضوعی دیگر نیز در مرحله نهایی قرار گرفته‌اند و به‌زودی بارگذاری می‌شوند که از جمله آنها می‌توان به نساجی، کویر استان سمنان، ذوب‌آهن، محیط‌زیست دریایی کیش و... اشاره کرد. پیش‌بینی‌مان این است که تا نوروز 99، 20 نظام موضوعی جدید در سامانه بارگذاری خواهد شد و می‌توان زمینه‌سازی 20 هزار فعالیت پژوهشی را فراهم کرد که در بدترین حالت 100 هزار پایان‌نامه در ارتباط با آنها تولید خواهد شد.

تولید ۷۰ هزار پایان‌نامه مرتبط با پایش

آماده نبودن نظام موضوعات برای تمامی واحدها، باعث ایجاد مشکل در روند اجرای طرح پایش نمی‌شود؟

خیر، چون طرح پایش به صورت شبکه‌ای است، مشکلی در روند اجرا ایجاد نمی‌شود، همین الان نیز به اندازه‌ای زمینه پژوهشی در سامانه وجود دارد که پاسخگوی کل کشور باشد اما ما می‌خواهیم تنوع فعالیت‌های پژوهشی را افزایش دهیم، نه اینکه در حال حاضر با محدودیت در این حوزه روبه‌رو باشیم. چراکه در حال حاضر 10 هزار زمینه پژوهشی در سامانه وجود دارد و انتظارمان نیز تولید 70 تا 100 هزار پایان‌نامه در ارتباط با همین موضوعات پژوهشی است، در حالی که کل پایان‌نامه‌های تولیدی در دانشگاه آزاد اسلامی در سال گذشته 104 هزار پایان‌نامه بود.

در طرح پایش صنعت به دانشگاه اعتماد کرده است

بهتر نبود طرح پایش و فعالیت پژوهشی روی نظام موضوعات را با کمک سفارش‌دهندگان، چه بخش خصوصی و چه دولتی، انجام می‌دادید؟

این کار را نیز دنبال می‌کنیم، البته رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نیز بحث دانشگاه جوار صنعت را مطرح کرده است. از سوی دیگر این کار سابقه تاریخی دارد و اگر دانشگاه به صنعت بگوید که می‌خواهد مشکلی از او حل کند، اینطور برداشت می‌شود که دانشگاه می‌خواهد پولی را از صنعت بگیرد تا روی یک فعالیت پژوهشی سرمایه‌گذاری کند، اما بر اساس سابقه تاریخی این کار جواب نمی‌دهد و می‌بینیم که از طرف صنعت نوعی بدبینی نسبت به دانشگاه وجود دارد و در این طرح روند را برعکس دنبال می‌کنیم، یعنی به صنعت گفته‌ایم که پولی نمی‌خواهیم و تنها مشکلات‌تان را به ما بگوییم و دانشگاه نیز وظیفه‌اش حل آنهاست، وقتی این کار را شروع کردیم، صنعت نیز پشت دانشگاه قرار گرفت. در حقیقت بعد از انتشار چندین کتابچه درباره نظام موضوعات، صنعت به ما اعتماد کرد تا جایی که می‌بینیم در مناطق آزاد کیش، ذوب‌آهن و پدافند غیرعامل تا مرز عقد قرارداد نیز پیش رفته‌ایم و قرار است آنها در طول تولید پایان‌نامه‌های مرتبط با خودشان، حضور داشته باشند. به‌طور مثال کارشناسان ذوب‌آهن در دانشگاه نجف‌آباد و متقابلا استادان ما در ذوب‌آهن حضور پیدا کرده‌اند و با تعامل یکدیگر می‌توانند روی فعالیت‌های پژوهشی نظارت داشته باشند.

تغییر فرهنگ پایان‌نامه‌نویسی

یکی از مشکلات آموزش عالی ما، پایان‌نامه‌های آماده‌ای است که اقبال زیادی نیز از سوی دانشجویان دارد اما در طرح پایش دانشجو باید به‌طور جدی روی پایان‌نامه‌اش کار کند، دانشگاه آزاد اسلامی برای ایجاد‌ انگیزه  دانشجویان چه تمهیداتی اندیشیده است؟

شاید ساده‌ترین جواب به این سوال، ایجاد بسته‌های تشویقی برای دانشجویان باشد که قطعا این کار را انجام می‌دهیم، اما تصور این است که به تدریج باید فرهنگ پایان‌نامه‌نویسی را در میان دانشجویان تغییر دهیم که طرح پایش نیز این کار را انجام می‌دهد. دانشگاه آزاد اسلامی 104هزار دانشجوی ارشد دارد، درحالی که دانشگاهی مانند شهید بهشتی پنج تا 6هزار جمعیت دانشجویی در همه مقاطع دارد و در بدبینانه‌ترین حالت اگر تنها ‌انگیزه نگارش پایان‌نامه را بین 10 درصد جمعیت دانشجویی ایجاد کنیم، جمعیتی بالغ بر 10هزار نفر می‌شود که باز هم دوبرابر جمعیت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی است.البته تغییر فرهنگ پایان‌نامه‌نویسی بین دانشجویان کار چندان آسانی نیست اما قطعا باید چنین کاری انجام شود و حتی اگر با بیشترین خطا نیز این کار را انجام دهیم، باز موفق خواهیم بود و نمی‌توان این مساله را کتمان کرد.

طرح آزمایش شده بود

یکی از مباحثی که درباره طرح پایش مطرح می‌شود، عدم اجرای آن به صورت پایلوت است، تصور نمی‌کنید این کار باعث بروز مشکل در روند اجرای آن خواهد شد؟