به گزارش «فرهیختگان آنلاین»،   آمار و ارقام رسمی خبر از آن دارند که ایران نه‌تنها وضعیت علمی قابل‌قبول و حتی خوبی در دنیا دارد، بلکه همچنان درحال رشد است و محققان و دانشمندان کشور هر روز در راستای اعتلای نام ایران تلاش می‌کنند. برای اینکه دانشگاه‌ها هرچه بیشتر وارد صنعت شده و به آن نزدیک شوند، دولت برنامه‌های ویژه‌ای در نظر گرفته است که یکی از آنها راه‌اندازی مراکز نوآوری در دل دانشگاه‌هاست تا از این طریق، مسیر پردازش ایده تا تولید محصول و ورود آن به بازار را کوتاه‌تر کرده و  علاوه‌بر کسب مهارت در دانشجویان، به اشتغالزایی آنها نیز کمک کند.  دو روز پیش، پنج مرکز نوآوری تخصصی و دو شتاب‌دهنده در دانشگاه امیرکبیر راه‌اندازی شد و شروع به کار کرد. 

پرویز کرمی، رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به جنبه‌های مختلف شروع به کار این مراکز می‌پردازد.   معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به دنبال راه‌اندازی و احیای استارتاپ‌‌ها و مراکز نوآوری تخصصی است، به همین دلیل در سال 95 اولین برج فناوری به نام ابن‌سینا را در دانشگاه امیرکبیر افتتاح کردیم و از همان زمان، برنامه‌ریزی شد تا کاری مشترک بین معاونت علمی و دانشگاه امیرکبیر صورت گیرد و ما اطراف دانشگاه‌ها را به مراکز نوآوری تبدیل کنیم. این کار در دانشگاه صنعتی شریف انجام شده و بازخورد خوبی هم از آن گرفتیم. علاوه‌بر این، این مراکز نوآوری در دانشگاه علم و صنعت، تهران، شهید بهشتی و دانشگاه علامه طباطبایی هم آغاز به کار کرده‌اند.  اما این‌بار به‌طور همزمان پنج مرکز نوآوری در دل دانشگاه صنعتی امیرکبیر افتتاح شده‌اند که در حوزه‌های مختلف تخصصی مهندسی برق، مکانیک، پزشکی، نساجی و کامپیوتر فعالیت خواهند کرد و هر کدام از این مراکز در دانشکده مربوط به آن فعال شده است. این حوزه‌ها در واقع، مزیت‌های دانشگاه امیرکبیر هستند که مراکز نوآوری مربوط به هرکدام، در دل همان دانشکده راه‌اندازی شده است.

در کنار این پنج مرکز، دو شتاب‌دهنده هم آغاز به کار کرده‌اند که یکی از آنها شتاب‌دهنده کسب‌وکار معدنی است که با همکاری مشترک بین یک معدن‌دار بزرگ و معاونت و دانشگاه شکل گرفت و جرقه‌های اجرایی آن از حدود یک‌سال قبل زده شد. علاوه‌بر این، شتاب‌دهنده دیگری در حوزه سینتک با کمک مراکز مالی و پولی مشترک بین معاونت علمی و دانشگاه امیرکبیر و مراکز مالی و پولی ایجاد شد.

کار مراکز نوآوری درواقع نوعی مشاوره، ارتباطات، بازاریابی، فروش و منتوری برای دانشجویان است و امیدواریم با شکل‌گیری این‌گونه مراکز نوآوری تخصصی، دانشجویان حوزه‌های مختلف علم و فناوری راحت‌تر بتوانند به آن ایده تا محصول و ارتباط صنعت و بازار راه پیدا کنند و این ارتباطات منطقی باشد. همه استادان دانشگاه‌ها می‌توانند با دانشجویان خود در این مراکز نوآوری مستقر شوند و ایده‌های خود را اجرایی و آن را تبدیل به محصول کرده و تحویل بازار دهند.

چرا دانشگاه امیرکبیر؟

هر دانشگاهی که مشارکت کرده و زیرساختی را فراهم کند، معاونت از آن استقبال می‌کند. در هفته‌های گذشته  مرکز نوآوری علوم انسانی را با کمک دانشگاه علامه‌طباطبایی در غرب تهران افتتاح کردیم. مراکز شتاب‌دهنده‌های تخصصی را نیز با کمک دانشگاه علم و صنعت در شرق تهران افتتاح کردیم و با کمک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه تهران، مراکز نوآوری تخصصی متناسب با رشته‌ها و مزیت‌های هر دانشگاه را در دل آن دانشگاه‌ها ایجاد کردیم؛ کاری که معاونت در راستای شکل‌گیری منطقی و قوی زیست‌بوم فناورانه انجام می‌دهد، ‌طوری که این کار متناسب با مزیت بومی آنها انجام شود. البته ما در حوزه دانشگاه آزاد اسلامی هم با کمک دکتر طهرانچی مراکز نوآوری خوبی را تاکنون افتتاح کرده‌ایم و در دستور کار داریم. در دانشگاه علوم و تحقیقات مرکز نوآوری خوبی داریم که کار خود را شروع کرده است. با همکاری دکتر طهرانچی و دانشگاه آزاد اسلامی، قرار است به‌زودی در یکی از ساختمان‌های قبلی واحدهای این دانشگاه یک مرکز نوآوری دیگر راه‌اندازی کنیم. مرکز نوآوری دیگری هم در دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن مشغول فعالیت است و این روند در دستور کار معاونت قرار دارد تا مراکز دیگری را هم راه‌اندازی کند. البته این نگاه، فقط مختص تهران و دانشگاه‌های مادر تهران نیست و شاهد افتتاح مراکز نوآوری در بیشتر دانشگاه‌های کشور هستیم. در ماه‌های گذشته افتتاح این مراکز را در تبریز، زاهدان، شیراز، مشهد، گرگان، ارومیه، کرمانشاه و همدان داشته‌ایم. درواقع، هر دانشگاه مادری که اعلام آمادگی کرده و زیرساخت‌های لازم را داشته باشد، معاونت از آن استقبال می‌کند و کمک‌های زیرساختی، فنی و معنوی و تسهیلات مالی خود را برای راه‌اندازی این مراکز نوآور به کار می‌گیرد. این نگاهی است که معاونت دارد و دانشگاه‌ها را ترغیب و تشویق می‌کند تا به این سمت حرکت کنند و به دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم نزدیک شوند.

کمک‌های معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری

 درحقیقت، شکل‌گیری مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها در دل دانشگاه‌ها از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری مطرح شده و دانشگاه‌ها با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، اقدام به طراحی و آماده‌سازی زیرساخت‌ها می‌کنند. در دل مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها، استارتاپ‌های همان دانشگاه‌ها و دانشجویان قرار می‌گیرند. معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری علاوه‌بر کمک‌مالی برای زیرساخت و آماده‌سازی این قبیل مراکز به هر استارتاپی که از دل مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌های این دانشگاه‌ها بیرون بیاید هم تسهیلات مالی و آورده اولیه می‌دهد و هم در بازاریابی و تجاری‌سازی محصولات آن استارتاپ‌ها کمک می‌کند.

دانشجویان و اشتغالزایی آنها

 تعداد دانشجویانی که در مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌های دانشگاه امیرکبیر مشغول خواهند شد به وسعت و گنجایش این مراکز نوآوری بستگی دارد. بعضی از آنها گنجایش 20 دانشجو و برخی گنجایش 40 یا 30 دانشجو را دارند اما مراکز نوآوری‌ای هم هستند که ظرفیت حضور 100 استارتاپ را دارند. طبق آماری که تا سال گذشته به دست آمد، حدود 185 مرکز نوآوری و حدود 85 شتاب‌دهنده و  بیش از 4500 شرکت دانش‌بنیان و  6هزار استارتاپ طی چهار سال گذشته ایجاد و افتتاح شده است. به ‌طور کلی، مراکز نوآوری، شتاب‌دهنده و شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها برای حدود 300هزار نفر شغل مستقیم ایجاد کرده و درمجموع حدود 90هزار میلیارد تومان گردش مالی برای کشور داشته‌اند.اولویت هر دانشگاهی، استفاده از دانشجویان خود است و پذیرش از دیگر دانشگاه‌ها به تصمیم‌گیری مسئولان مراکز بستگی دارد. البته، علاوه‌بر مراکز نوآوری مستقر در دانشگاه‌ها، مراکز نوآوری ایجاد‌شده توسط بخش خصوصی هم در خارج از فضای دانشگاه‌ها حضور دارند که می‌توانند پذیرش‌های متفرقه و دانشجویی داشته باشند.

در مراکز چه رخ می‌دهد؟

این مراکز نوآوری در دل دانشکده‌های این دانشگاه‌ها قرار دارند؛ به‌عنوان مثال، در دانشکده‌های مهندسی برق، مهندسی مکانیک و... . به‌طور قطع، این دانشکده‌ها استادانی دارند که دانشجویان مستعد خود را که ایده و محصولات تجاری‌سازی‌‌شده دارند یا ایده آنها قابلیت تجاری‌شدن دارند وارد این مراکز نوآوری می‌کنند و بعد از منتوری، آموزش و راهنمایی آنها، این استارتاپ‌ها در دل مراکز نوآوری شکل می‌گیرند و محصول ایجاد‌شده را روانه بازار می‌کنند.

 این استارتاپ تا زمانی در دل این مرکز مستقر است که محصول آماده پذیرش در بازار شود. درواقع، مراکز نوآوری، زایشگاه‌های استارتاپ‌ها هستند و استارتاپ‌ها تا زمان شکل‌گیری در آنجا مستقر می‌مانند و بعد از آن، از مرکز خارج شده و به دل شهر می‌روند و در جایی دیگر مستقر می‌شوند. به عبارتی، ایده و محصول در دل مراکز نوآوری تبدیل به شرکت شده و بیرون می‌روند و در قالب شرکت‌های استارتاپی مستقل فعالیت می‌کنند. مراکز نوآوری به شکل‌گیری منطقی یک شرکت کمک می‌کنند.

گفت‌وگو با سید‌احمد معتمدی، سرپرست دانشگاه صنعتی امیرکبیر

هدف از راه‌اندازی این واحدهای نوآور چه بود؟

طی چند سال اخیر که واحد نوآوری و فناوری در دانشگاه امیرکبیر مستقر شده، استقبال خوبی از آن صورت گرفته و تقاضاهای بسیار زیادی داشتیم. به دنبال آن، در روزهای اخیر پنج مرکز نوآوری و دو شتاب‌دهنده هم در داخل پنج دانشکده این دانشگاه راه‌اندازی شد که اهداف مختلفی در پی آن مطرح بود. ما در ابتدای سال 98 هم اعلام کردیم که قرار است تا پایان سال تحصیلی جاری یعنی پایان تابستان سال آینده،  تعداد 150 واحد نوآور و شرکت‌های دانش‌بنیان حاضر در برج فناوری ابن‌سینا را به دوبرابر افزایش دهیم. یک فاز آن دو روز پیش افتتاح شد و پنج واحد در پنج دانشکده راه‌اندازی شد. در حال حاضر، تعداد واحدهای مستقر به 198 مورد رسید و به یکی از اهداف‌مان با موفقیت رسیدیم. بنا داریم تا پایان سال هم افتتاح دیگری در دستور کار داشته باشیم و ظرفیت را افزایش دهیم. برج ابن‌سینا کنار دانشگاه واقع است و برای اینکه دانشجویان و استادان بیشتر با این مراکز درگیر باشند، سعی کرده‌ایم این مراکز را در داخل دانشکده‌ها ایجاد کنیم تا با افتتاح این پنج مرکز، هدف دیگرمان نیز تحقق یابد.

 برنامه جدیدی هم برای آینده دارید؟

بله. حدود 9 دانشکده دیگر هم در انتظار هستند تا در آینده‌ای نزدیک مراکز نوآوری در آنها افتتاح شوند. از سوی دیگر، راه‌اندازی برج فناوری دیگری را هم در کنار برج ابن‌سینا در نظر داریم که در صورت افتتاح این مراکز، از 300 واحد دانش‌بنیان و فناور هم عبور خواهیم کرد. در راه‌اندازی این مراکز پنج‌گانه، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری از نظر بودجه‌ای و حمایتی کمک‌های زیادی به ما کرد.

 برج فناوری ابن‌سینا با مراکز نوآوری افتتاح شده چه تفاوتی دارد؟

برج فناوری و مراکز نوآوری افتتاح شده شباهت‌های زیادی با هم دارند و تنها تفاوت آن در این است که این پنج مرکز نوآوری در داخل دانشکده‌‌ها مستقر شده‌اند و بیشتر دانشجویان همان دانشکده از آن استفاده می‌کنند. اما دانشجویان تنها مراحل پیش‌رشد و رشد را در این مراکز طی می‌کنند و به مرحله دانش‌بنیان که می‌رسند وارد برج فناوری ابن‌سینا می‌شوند. این مراکز به فارغ‌التحصیلان کمک می‌کند تا بیشتر از آنکه به بحث‌های تئوریک بپردازند، درگیر مباحث‌های نوآوری و مهارت‌افزایی شوند و خروجی‌های مناسب‌تری داشته باشند. از دو، سه هفته قبل، کار پذیرش گروه‌ها و واحدهای استارتاپی آغاز شده و تاکنون تعداد آنها به 35 تا 40 مورد رسیده است. در زمان افتتاح هم واحدها در مرکز مستقر بودند.

 آیا دانشجویانی که در این مرکز فعالیت می‌کنند از مزایای خاصی برخوردارند؟

دانشجویانی که وارد این مراکز نوآور می‌شوند از تسهیلات خاصی برخوردار نخواهند شد و این مقوله ارتباطی با مباحث آموزشی ندارد اما درمورد کارهای تحقیقاتی که انجام می‌دهند، فضا و امکانات لازمی در اختیارشان گذاشته می‌شود. برای بهره‌مندی آنها از بودجه نیز، بین دانشجویان و سرمایه‌گذاران ارتباط برقرار می‌کنیم تا بتوانند محصولات‌شان را تجاری‌سازی کنند. علاوه‌بر این، برخی استادان هم پروژه‌های صنعتی دارند که از این طریق هم به واحدها کمک می‌کنند.

* نویسنده: ندا اظهری، روزنامه‌نگار