نگاهی به ۷ هدفی که در نظام رتبه‌بندی آزمایشگاه‌های دانشگاه آزاد مدنظر است
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، هفته گذشته بود که دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی شیوه‌نامه «ارزیابی و رتبه‌بندی مراکز خدمات و شبکه‌های آزمایشگاهی و تحقیقاتی» این دانشگاه را برای اجرا در واحدهای مختلف ابلاغ کرد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی درباره چرایی ابلاغ این بخشنامه که در هفت صفحه و سه کاربرگ تنظیم شده، تاکیده کرده است: «به‌منظور بهرهمندی حداکثری از ظرفیت‌های ساختاری و توان عملیاتی واحدهای پژوهشی آزمایشگاه‌های آموزشی، تحقیقاتی و کارگاه‌‌‌‌‌‌‌های دانشگاه آزاد اسلامی، افزایش قابلیت پاسخگویی و ارائه خدمات پیشرفته منطبق بر استانداردهای ملی و بینالمللی، آیین‌نامه اجرایی مراکز خدمات و شبکه‌های آزمایشگاهی و تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ می‌شود.»
در «ارزیابی و رتبه‌بندی مراکز خدمات و شبکه‌های آزمایشگاهی و تحقیقاتی» هرکدام از بخش‌های شبکه‌های آزمایشگاهی و مراکز خدمات دارای تعاریف خاص خود است، از این رو زیرساخت (زیرسازه) به مجموعه عناصر پایه‌ای برای انجام یک فعالیت اطلاق می‌شود. زیرسازه، ساختار عمومی است که ساماندهی و نظام یکپارچه و وسیعی دارد، تشکیلات ساختاری را فراهم آورده و سیستم یا سازمان خادم را حمایت می‌کند و از ساختاری یکپارچه و کامل پشتیبانی می‌کند، فضایی را برای ارائه خدمت در یک زمینه مشخص فراهم می‌آورد و چارچوبی را برای خدمت‌ها به شکل بلوک‌های خدمات ایجاد می‌کند. در رابطه با مراکز آزمایشگاهی و واحدهای پژوهشی، زیرساخت همان مکان مناسب و کاربردی و امکانات کالبدی موردنیاز است که یکی از اجزای ضروری برای موفقیت این مراکز به شمار می‌رود.
ارزیابی عملکرد به فرآیند سنجش و اندازه‌گیری عملکرد دستگاه‌ها در دوره‌های مشخص گفته می‌شود، به‌گونه‌ای که انتظارات و شاخص‌های مورد قضاوت برای دستگاه ارزیابی‌شونده شفاف و در چارچوب اختیارات و وظایف آن باشد. ارزیابی عملکرد در بعد سازمانی معمولا مترادف با اثربخشی فعالیت‌هاست. منظور از اثربخشی، میزان دستیابی به اهداف و برنامه‌ها با ویژگی کارا بودن فعالیت‌ها و عملیات است. همچنین منظور از خدمات، یعنی فعالیت‌ها، منافع و رضایتمندی‌هایی که برای فروش پیشنهاد می‌شوند یا در ارتباط با فروش کالا ارائه می‌شود. قطعا در این میان تعریف محصول از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در این بخشنامه درباره آن این‌طور آمده است: «کالا و خدمات ارائه‌شده حاصل فعالیت‌ها و فرآیندهای اصلی سازمان به مشتریان و بهره‌برداران است. در یک نگاه محصولات شامل گونه‌های گسترده‌ای از کالاهای مصرفی، سازه‌ها، اندیشه‌های نو، روش‌ها، اطلاعات و خدمات است.»
این بخشنامه به‌منظور تحقق هفت هدف ابلاغ شده است که ارزیابی نظام سازمانی، برنامه و کارآمدی مراکز خدمات و اجزای آن، ایجاد امکان رتبه‌بندی مراکز خدمات و اجزای آن بر مبنای برونداد آنها، ارائه راهکار برای بهبود عملکرد مراکز خدمات و اجزای آن با توجه به نتایج ارزیابی، اخذ تصمیم مراجع ذی‌ربط برای ادامه، توقف یا حمایت از فعالیت مراکز خدمات و اجزای آن برمبنای نتایج ارزیابی، معرفی الگوهای بهتر و آگاهی دادن به مراکز خدمات و اجزای آن در مورد میزان فاصله آنها از الگوهای مناسب و نیز اطلاع‌رسانی در مورد موقعیت آنها نسبت به یکدیگر، سنجش میزان موفقیت مراکز خدمات و اجزای آن در تحقق اهداف تعیین‌شده تاسیس آنها، فراهم کردن بستر مناسب برای ارتقای رتبه پژوهشی مراکز خدمات و اجزای آن در نظام‌های رتبه‌بندی بینالمللی جزء اهداف در نظر گرفته‌شده برای این بخشنامه به شمار می‌روند.
قطعا چگونگی ارزیابی و امتیازدهی به فعالیت مراکز خدمات و شبکه‌های آزمایشگاهی جزء اصلی‌ترین قسمت‌های این بخشنامه محسوب می‌شود. این بخشنامه درباره این قسمت، از دو روش ارزیابی ازطریق امتیازدهی توسط مراکز خدمات و شبکه‌های آزمایشگاهی و تحقیقاتی (خوداظهاری) و همچنین از طریق امتیازدهی توسط پژوهشگاه (بازدیدهای میدانی) نام برده است. در این بخشنامه درباره روش امتیازدهی توسط مراکز خدمات این‌طور آمده است: «رئیس مراکز خدمات و شبکه‌های آزمیشگاهی و تحقیقاتی با توجه به کاربرگ‌های ارزیابی آزمایشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی به صورت دوره‌های (هر 6 ماه یک‌بار) نسبت به امتیازدهی تجمعی اقدام می‌کنند. در پایان سال میانگین امتیاز کل یک سال به‌عنوان گزارش خوداظهاری به پژوهشگاه گزارش می‌شود. همچنین درباره امتیازدهی توسط پژوهشگاه نیز این بخشنامه تصریح می‌کند: «کاربرگ‌های ارزیابی تکمیل‌شده ارسالی از مراکز خدمات، ملاک اصلی ارزیابی است. در روش میدانی، بازدیدهای میدانی از مراکز خدمات، توسط نمایندگان اعزامی از پژوهشگاه به‌منظور تکمیل اطلاعات موجود و راستی‌آزمایی اطلاعات ارسالی از مراکز انجام می‌شود که نتیجه آن در امتیاز و رتبه‌بندی (سالانه) مراکز که تلفیقی از نتایج به دست‌آمده در این دو روش است، تاثیر مستقیم و تعیین‌کننده خواهد داشت.
درباره مراحل ارزیابی نیز در این بخشنامه درباره شیوه خوداظهاری این‌طور آمده است: «ارسال کاربرگ‌های ارزیابی از مراکز خدمات، تعیین امتیاز مراکز طبق شیوه‌نامه ارزیابی، رتبه‌بندی (رنکینگ) دوره‌ای مراکز خدمات، تلفیق نتایج و تعیین امتیاز و رتبه سالانه مراکز براساس نتایج ارزیابی خوداظهاری و میدانی.» همچنین درباره روش میدانی نیز مراحل ارزیابی چهار مرحله دارد که ارزیابی میدانی توسط کارشناسان اعزامی، نتایج ارزیابی میدانی، نتایج تلفیق و تعیین امتیاز و رتبه سالانه مراکز براساس نتایج ارزیابی خوداظهاری و میدانی خواهد بود.
قطعا دوره‌های ارزیابی شامل زمان‌های متفاوتی است که این بخشنامه در این‌باره تاکید می‌کند: «ارزیابی مراکز خدمات در دوره‌های زمانی 6 ماهه انجام می‌شود، به این صورت که در هر سال «سال ارزیابی» که شروع آن اول مهرماه و پایان آن سی‌ویکم شهریور ماه است، هر مرکز دو بار مورد ارزیابی قرار می‌گیرد (ارزیابی ادواری به روش خوداظهاری) که براساس نتایج ارزیابی ادواری و نتیجه ارزیابی میدانی، ارزیابی سالانه مراکز انجام خواهد شد. البته این ماده یک تبصره نیز دارد که براساس آن تکمیل اولین کاربرگ ارزیابی توسط هر مرکز خدمات، یک سال پس از راه‌اندازی رسمی آن انجام خواهد شد و پس از آن در دوره‌های 6 ماهه انجام می‌پذیرد.
در بخش امتیازدهی که ماده 4 این بخشنامه را شامل می‌شود، پنج نوع امتیازدهی وجود دارد که اولین آن عدد شاخص عملکرد (PF) است؛ یعنی در امتیازدهی به مراکز خدمات آزمایشگاهی و واحدهای پژوهشی امتیازات کسب‌شده از کاربرگ‌های ارزیابی، تحت تاثیر عددی مختص به هر مرکز با عنوان عدد شاخص عملکرد قرار می‌گیرد. این عدد تابع متغیرهای متعددی است. نسبت درونداد (IR)، نسبت برونداد (OR)، مدت فعالیت (D) و طبقه آزمایشگاه یا واحد پژوهشی (C) همان اعداد متغیر هستند.
در این بخشنامه درباره امتیاز کل (TS) این‌طور آمده است: «از مجموع امتیازات به دست‌آمده از ردیف‌های 1 تا 5 کاربرگ ارزیابی، امتیاز کل به دست می‌آید. همچنین درباره امتیاز نهایی (FS) نیز عنوان شده که از تاثیر عدد شاخص عملکرد بر امتیاز کل، امتیاز نهایی کاربرگ مشخص خواهد شد. البته این بخش نیز تبصره‌ای دارد که براساس آن مرکز خدمات در پایان هر دوره کاربرگ‌های مربوط به آزمایشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی را تکمیل می‌کند.»
در تعریف ضریب ارزیابی میدانی (FA) نیز این‌طور آمده است: «ضریب ارزیابی میدانی، ضریبی است خنثی یا منفی حاصل از نتیجه ارزیابی میدانی، به این نحو که صحت اطلاعات کاربرگ‌های ارزیابی ادواری توسط ارزیابان به صورت میدانی، در دوره‌های زمانی سالانه مورد بررسی قرار گرفته و بسته به درصد انطباق اطلاعات کاربرگ‌های ارزیابی با نتیجه ارزیابی میدانی، امتیاز سالانه تحت تاثیر ضریب میدانی قرار خواهد گرفت. در واقع نتیجه ارزیابی میدانی روی امتیاز سالانه مراکز خدمات موثر خواهد بود. امتیاز سالانه نیز یعنی در تعیین امتیاز سالانه مراکز خدمات، میانگین امتیازهای ارزیابی ادواری در طول یک سال تحت تاثیر ضریب ارزیابی میدانی قرار خواهد گرفت.»
ماده 5 این بخشنامه درباره رتبه‌بندی (رنکینگ) است که شامل رتبه‌بندی ادواری و سالانه می‌شود. رتبه‌بندی ادواری براساس امتیازی که مراکز خدمات در هر دوره ارزیابی کسب می‌کنند، جایگاه آنها در جدول رتبه‌بندی ادواری مشخص می‌شود. البته براساس تبصره این بخش آزمایشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی که در سه دوره متوالی یا پنج دوره متناوب حداقل امتیاز برای قرارگیری در جدول رتبه‌بندی را به دست نیاورند، ظرف سه ماه فرصت دارند نسبت به بهبود عملکرد خود اقدام کنند، در غیر این صورت ادامه فعالیت آنها منوط به تصمیم مراجع ذی‌ربط خواهد بود. در صورتی که در ارزیابی مراکز خدمات رتبه آن پایین ارزیابی شود، درخصوص رئیس مرکز توسط مراجع ذی‌صلاح تصمیم‌گیری می‌شود.
همچنین درباره رتبه‌بندی سالانه نیز براساس امتیازی که مراکز خدمات آزمایشگاهی و واحدهای پژوهشی در هر سال ارزیابی مطابق با کاربرگ شماره 3 کسب کنند، جایگاه آنها در جدول رتبه‌بندی سالانه تعیین می‌شود. تبصره این بخش تصریح می‌کند: «مراکزی که نتوانند در جدول رتبه‌بندی سالانه قرار بگیرند، جهت تصمیم‌گیری برای ادامه فعالیت مدیریت آن، مراجع ذی‌صلاح تصمیم می‌گیرند. همچنین رتبه‌بندی سالانه مراکز خدمات به تفکیک گروه‌های علمی انجام می‌شود.»
این بخشنامه درباره چگونگی بهرهمندی مراکز خدمات از نظام ارزیابی و رتبه‌بندی تصریح می‌کند: «بهره‌برداری از مانده بودجه پژوهشی سالانه واحد دانشگاهی؛ به عبارت دیگر، به‌منظور توسعه کمی و کیفی مراکز خدمات که رتبه اول تا سوم را در رتبه‌بندی سالانه کسب کنند، تا سقف 500 میلیون ریال از مانده بودجه پژوهشی سالانه استان پرداخت خواهد شد. طبق تبصره این بخش مرکز خدمات می‌تواند با اخذ مجوزهای لازم مبلغ یادشده را برای تقویت آزمایشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی وابسته هزینه کند.»
ارسال نظر
مطالب پیشنهادی
