چرا قیس سعید در تونس موفق شد؟

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»،  پس از سرنگونی زین‌العابدین بن علی، دیکتاتور تونس در سال 2011، در تونس چند انتخابات آزاد برگزار شده است. در حدود 9 سال گذشته در جریان انتخابات مجلس و ریاست‌جمهوری، جریان‌های سیاسی متفاوتی چون اسلامگرایان یا جریان مخالف آن در تونس بر سر کار آمده‌اند. به عبارت دیگر جریان‌های مطرح موجود در فضای تونس، حداقل در یک دوره زمانی توانستند قدرت یا بخشی از آن  یعنی اکثریت مجلس، دولت به معنای نخست‌وزیر یا سهم قابل‌توجهی از وزرا را در اختیار گیرند. با این وجود پس از انقلاب تونس، هیچ‌کدام از این دولت‌ها و جریان‌های سیاسی موفق به تامین خواسته‌های اساسی مردم به‌ویژه خواسته‌های مربوط به بهبود وضعیت اقتصادی و برچیده شدن فساد اداری -به اندازه‌ای که مطلوب مردم و جامعه تونس بود- نشدند. این وضعیت منجر به بروز سرخوردگی جامعه تونس از جریان‌های سیاسی مطرح اسلامگرا [حزب النهضه] و جریان مقابل آن [حزب ندای تونس] شد. هیچ‌کدام از این جریانات در این سال‌ها نتوانستند رضایت مردم تونس را کسب کنند، به همین خاطر در انتخابات مجلس شاهد ریزش رای این جریان بودیم. به‌عنوان نمونه حزب النهضه که در دوره اول انتخابات پارلمانی بیش از ۱۱۷ رای آورده و اکثریت مجلس را به خود اختصاص داده بود، در انتخابات بعدی حدود هشتادوچند کرسی را در اختیار گرفت.

اکنون نیز در این دوره کمتر از 60 کرسی را در اختیار دارد. البته النهضه با این وجود همچنان اکثریت را در دست دارد ولی با اکثریت ضعیف و شکننده‌تر از دوره‌های قبل. در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری هم در دور اول کاندیداهای رسمی مطرح‌شده از هر دو جریان سیاسی و حتی احزاب دیگر، هیچ‌کدام موفق به کسب اکثریت آرا نشدند و «قیس سعید» و «نبیل القروی» به دور دوم انتخابات راه یافتند. در دور دوم انتخابات هم که روز گذشته نتایج آن اعلام شد، قیس سعید در رقابت با نبیل القروی با درصد بسیار قابل‌توجهی پیروز انتخابات شد.

پیروزی قیس سعید را باید در «سرخوردگی مردم از احزاب رسمی تونس در هشت سال اخیر» و «شخصیت وجیه و مقبول قیس سعید به‌عنوان یک چهره آکادمیک»، جست‌و‌جو کرد. وی یک فرد متخصص، سالم، پاک‌دست و شناخته‌شده در جامعه تونس است. او دارای افکار روشن و مورد قبول جامعه تونس به‌ویژه قشر جوان این کشور است. اما رقیب او علاوه‌بر اینکه متهم به فساد مالی بود، در زندان به سر می‌برد و در آستانه انتخابات برای تبلیغات انتخاباتی از زندان آزاد شد.

پرونده نبیل القروی و تلویزیونی که او مدیریت می‌کند، در نظر افکار عمومی تیره و تار است. او یک چهره غربگرا و مروج فرهنگ سکولاریسم بود و بر همین اساس در تلویزیونش اقدام به پخش فیلمی کرد که منجر به اعتراض گسترده مردمی در تونس شد و مردم بخشی از ساختمان تلویزیونی او را به آتش کشیدند. با این شرایط، رای نیاوردن القروی قابل‌پیش‌بینی بود. او اقبالی در بین قشر متدین و اسلامگرایان نداشت. در مقابل اما قیس سعید چهره‌ای شناخته‌شده با گرایش‌های سالم در بعد سیاسی و دینی بود. او مستقل و بدون وابستگی به هیچ حزبی کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری شد. در دور اول حزب النهضه کاندیدا داشت، ولی پس از شکست کاندیدای حزب، جریان اسلامگرا از قیس سعید حمایت کرد. پیش‌بینی می‌شد که سعید با فاصله زیاد نسبت به رقیب، پیروز انتخابات شود. به نظر می‌رسد با مواضع روشنی که وی در ارتباط با مسائل اساسی جهان اسلام به‌ویژه موضوع فلسطین ابراز کرده، به یک چهره محبوب تبدیل خواهد شد. رئیس‌جمهور جدید تونس، البته با مشکلاتی هم دست به گریبان است. مهم‌ترین چالش زیرساخت‌های بسیار ضعیف و مشکلاتی است که در اقتصاد تونس وجود دارد.

بیش از 80درصد اقتصاد تونس وابسته به اروپاست و فاقد تنوع لازم است. در همین وابستگی اقتصاد به اروپا، بیشترین سهم متعلق به فرانسه است، لذا استقلالی در مدیریت و سیاستگذاری اقتصادی نخواهد داشت. مشکلات اجتماعی، اقتصادی و معیشتی چالش‌های جدی پیش‌روی رئیس‌جمهور تونس هستند. این چالش‌ها جامعه تونس را درگیر خودش کرده و در سیستم تونس تا حد زیادی ریشه دوانده است، لذا نمی‌شود توقع داشت که قیس سعید بتواند با عصایی جادویی مشکلات را حل کند و احتمال دارد او هم قادر به تغییر آن نباشد. چالش دوم قیس سعید، افکار روشن در دفاع از مسائل اساسی جهان اسلام به‌ویژه در مساله فلسطین و مخالفت با عادی شدن روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی است. این موضع قطعا خوشایند قدرت‌های غربی نخواهد بود و چه بسا باعث شود در آینده چالش‌هایی برای تونس به وجود آید. حال باید منتظر بود و دید که در آینده با چه ترکیبی از دولت به میدان خواهد آمد. با توجه به اینکه جریان النهضه اکثریت مجلس را به دست گرفته با چه آرایشی کابینه دولت آینده ترسیم خواهد شد. اگرچه دولت در اختیار نخست‌وزیر است ولی نقش رئیس‌جمهور می‌تواند در ترکیب کابینه بسیار مهم باشد.

* نویسنده: پیمان جبلی معاون برون‌مرزی صداوسیما