استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان»: 
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، محمدمهدی اسماعیلی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و نویسنده کتاب اندیشه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تئوری انقلاب اسلامی در رد همزمان سوسیالیسم و لیبرال‌دموکراسی را مورد توجه قرار داد و به تحلیل آن پرداخت. وی در ابتدای این گفت‌وگو با بیان اینکه «انقلاب اسلامی اساسا راه سوم بود»، گفت: «فلسفه پیروزی انقلاب اسلامی و شعار «نه شرقی، نه غربی» که هنوز بر سردر وزارت امور خارجه ما حک و نقش بسته، به خوبی توضیح‌دهنده پدید آمدن یک راه سوم در حکومتداری و کلان‌تر از آن ایدئولوژی اداره جامعه است. آن روزی که انقلاب اسلامی این راه جدید را باز کرد و فضای نوینی را برای طرح دیدگاه‌های دینی در آن جهان شرق‌زده و غرب‌زده یعنی در زمان نظام بین‌المللی دهه 70 و 80 میلادی باز کرد، کمتر کسی می‌توانست این موضوع را جدی تلقی کند که راه سومی هم هست و امکان بقا دارد. بالاخره سابقه نظام‌های سیاسی این بود که با توجه به استیلای تمدن غرب که هم بعد لیبرالیسم و هم بعد مارکسیسم، دو روی یک سکه آن بود، یکی از این دو را انتخاب کنند و زیر پرچم آن بروند.»
وی ادامه داد: «البته برخی افراد شرق را به معنای شرق جغرافیایی معنا می‌کنند که اینچنین نیست. منظور از شرق در ادبیات و فلسفه سیاسی آن روزگار یک روی دیگر از تمدن غرب بود. نظام سوسیالیستی بر پایه اندیشه‌های یک فرد آلمانی بود و این بعدا در نقاط مختلف دنیا در قالب نظام‌های سیاسی با خوانش‌های مختلف ظهور و بروز کرده بود.»
استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه «در مقابل تمدن غرب با دو روی سوسیالیستی و لیبرالیستی انقلاب اسلامی پدید آمد و حرف جدیدی بیان کرد»، افزود: «در این حرف جدید دین به مدار تحولات اجتماعی و سیاسی برمی‌گشت. دین، اخلاق و معنویت و در کنار آن عدالت و مهم‌تر از همه عنصری به نام پیشرفت و ترقی مجموعه کاملی را ایجاد کرد که متفاوت‌تر از همه الگوهای مرسوم قبلی بود. شاید مهم‌ترین کاری که انقلاب اسلامی و یک راه جدید ایجاد کرد این بود که «تمدن دینی» خود را تارک دنیا نشان نداد و آن را به‌عنوان راهی برای سعادت صرفا آخرت مطرح نکرد، بلکه دین را به‌عنوان وسیله‌ای برای ارتقا، پیشبرد و پیشرفت مادی هم مطرح کرد. این نکته متمایز انقلاب اسلامی است.»
اسماعیلی اظهار کرد: «صحبت‌های امروز رهبری بازخوانی صحبت‌های 40 سال پیش امام(ره) است. صحبت‌های امام در 12بهمن است؛ صحبت‌های امام در طول 10سال رهبری و همچنین تاکیدی بر صحبت‌های خودشان در طول این 30 سال زعامت و امامت جامعه و تاکید بر این است ما با پیشرفت مخالف نیستیم، پیشرفت را به‌کار می‌گیریم، علم را از همه جای دنیا فرامی‌گیریم، ولی مقلد نیستیم. ما صرفا بر مبنای دستاوردهای غربی نمی‌خواهیم حرکت کنیم، می‌خواهیم پیشرفت را در کنار عقلانیت، معنویت و دین قرار دهیم.»
او گفت: «انقلاب و نظام مدنی جمهوری اسلامی بر پایه یک سه‌ضلعی با عناوین عقلانیت، پیشرفت و معنویت استوار است و با این سه ضلع جمهوری اسلامی یک راه جدید و به تعبیر حضرت آقا راه سومی را باز کرده و این متمایزکننده این تفکر ما از تفکر تمدن غربی با دو روی سوسیالیستی و لیبرالیستی است.»
اسماعیلی در پاسخ به سوالی درباره وجود نشانه‌هایی از عدالت در گفتمان چپ و پیشرفت در گفتمان راست توضیح داد: «سوسیالیسم شعار عدالت را می‌داد؛ نان، برابری و آزادی! اما آن چیزی که 70 سال در روسیه و شوروی سابق به بار آورد، یک جامعه عقب‌افتاده و به‌شدت ضعیف بود؛ جامعه‌ای که در آن معنویت جایی نداشت و توجه به امیال و بنیان‌های انسانی به‌شدت به فراموشی سپرده شده بود. به همین دلیل وقتی دیوار برلین فروریخت، وقتی دیوار کمونیسم فروریخت، اشتهایی فراوان برای پیوستن به غرب مشاهده شد. پس معلوم است که آنها نتوانستند شعار جذاب عدالتی را که می‌دادند، عملا به اجرا درآورند. البته شعار جذاب عدالت مارکسیستی قتل ده‌ها میلیون نفر را هم در جریان تصفیه‌های خونین استالین به دنبال داشت. در مقابل در تفکر لیبرالیستی چیزی به نام عدالت اجتماعی اساسا وجود نداشت، تکیه صرف بر آزادی‌های فردی و شخصی بود و نتیجه آن به‌هم‌ریختگی و ازهم‌گسیختگی جامعه بود که در آن جامعه اخلاق و عدالت نیست و درصد بالایی از جامعه پیشرفته غربی امروز دچار آسیب‌های اجتماعی سنگین هستند. در خود آمریکا آمار نشان می‌دهد 40 میلیون نفر زیر خط فقر هستند و در این جوامع موضوع خانواده به‌کلی از بین رفته است. به همین دلیل انقلاب اسلامی خود را با آن سه‌ضلعی تعریف می‌کند؛ سه‌ضلعی‌ای که در 40 سال گذشته در منطقه ما پرچم استقلال‌خواهی، عدالت و مقاومت را بالا برده و در مقابل خشونت و جنایت ایستاده است. به همین دلیل هم شاهد هستید به‌رغم امپریالیسم خبری که علیه جمهوری اسلامی برقرار است، امروز پیام جمهوری اسلامی در همه جای منطقه با پژواک قوی طنین‌انداز شده است؛ اتفاقاتی که امروز رخ داده، پیشرفت مادی که امروز جمهوری اسلامی به آن رسیده و حوزه مقاومت که امروز دستاوردهای گسترده را داشته، نشان از برجستگی و صلابت و صحت مسیری است که پیموده شده و ان‌شاءالله باید گام‌های اساسی‌تر و بلندتری هم برداشته شود.»
این استاد دانشگاه تهران در بخش پایانی گفت‌وگوی خود به جایگاه مردم در جمهوری اسلامی هم اشاره کرد و گفت: «جمهوری اسلامی در الگوی نگاه به مردم یک راهبرد اساسی به نام مردم‌سالاری دینی معرفی کرده است. اساسا حاکمیت اسلامی بدون حضور مردم معنا ندارد. جمهوری اسلامی حاکمیت مردم را به‌عنوان اصل اساسی قانون اساسی انتخاب کرده است. همین الان این را شاهد هستید و بروز این نگاه در همه ادوار و مقاطع انقلاب به روشنی قابل‌مشاهده است که جمهوری اسلامی برخی مواقع مجبور شده در برخی اهداف خود متوقف شود؛ برای اینکه این همراهی و همسویی مردم را با خود داشته باشد. ایمان ما به حضور مردم در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی یک مساله محوری است و قطعا هیچ نسبتی با شعار عوام‌فریبانه دموکراتیک و لیبرالیسم و شعارهای شبه‌عدالت‌خواهانه‌ای که سوسیالیست‌ها می‌دهند، ندارد. مردم اینجا صاحب کار هستند. اینجا مردم صاحب انقلاب هستند. یک نظام امت و امامت توأمان جلو می‌رود. این بحث کاملا مستقلی را می‌طلبد که ابعاد آن موضوع را بشکافیم و در مورد این موضوع صحبت کنیم.»
مطالب پیشنهادی
