تثبیت واگرایی در مجمع عمومی سازمان ملل

حمله اردوغان به رژیم صهیونیستی

«تجاوزگری رژیم صهیونیستی»، «بحران مهاجرت»، «جنگ سوریه» و «اصلاح ساختار نهادهای بین‌المللی» برخی مواردی بودند که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه آنها را برای نطق خود در مجمع عمومی سازمان ملل برگزیده بود. او ضمن انتقاد شدید از سکوت جامعه جهانی نسبت به پناهجویان با در دست گرفتن تصویر آیلان، پسر بچه سوری که در سال ۲۰۱۵ در دریای مدیترانه غرق شد، دنیا را به فراموش کردن این کودک متهم کرد. او به تلاش‌های موفق ترکیه در نجات دادن 32 مهاجر غیرقانونی طی هشت ماه اول سال جاری اشاره کرد. اردوغان با استفاده از این فضاسازی وارد قضیه سوریه شده و خواستار پایان یافتن بحران در آن کشور شد. وی با برجسته‌سازی نقش کشورش در مبارزه با گروه‌های تروریستی -به‌خصوص در سوریه- مدعی شد این ترکیه بود که توانست بزرگ‌ترین ضربه را به گروه تروریستی داعش در سوریه وارد کند. بخش مهم و پرحاشیه سخنان اردوغان به فلسطین اختصاص داشت؛ جایی که او از شورای امنیت سازمان ملل خواست تا به وعده‌های خود درخصوص حمایت از حقوق فلسطینیان عمل کند. اردوغان از سیری‌ناپذیری رژیم صهیونیستی در اشغال سرزمین‌های فلسطینی گفت و با ارائه تصاویر چهار نقشه از چهار دوره زمانی در فلسطین اشغالی- که در آن روند غصب خاک این کشور توسط صهیونیست‌ها مشخص بود- از حاضران در جلسه پرسید: «مرزهای رژیم صهیونیستی از کجا آغاز می‌شود و در کجا پایان می‌یابد؟ آیا رژیم صهیونیستی سیر می‌شود؟»

رئیس‌جمهور ترکیه راه‌حل بحران فلسطین را تشکیل سریع یک دولت فلسطینی در داخل مرزهای سال 1967 و به پایتختی قدس شرقی دانست. اردوغان به انجام اصلاحات در شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز اشاره کرد و گفت که جهان بزرگ‌تر از پنج کشور است. وقت اصلاح ذهنیت، نهادها و قوانین فرا رسیده است. او این را که بخشی از مردم جهان زندگی مرفهی دارند و بخش دیگر از این مردم نیز با گرسنگی، فقر و جهل دست و پنجه نرم می‌کنند، غیرقابل قبول خواند و خواستار اصلاح این وضعیت جهانی شد.

ترامپ و باز هم ملی‌گرایی

ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در سخنرانی خود در سازمان ملل چیزی متفاوت از دیگر سخنرانی‌هایش نگفت. او تنها خلاصه‌ای از صحبت‌هایش در مبارزات انتخاباتی، نشست‌های مطبوعاتی، مصاحبه‌ها و توئیت‌هایش را به مجمع عمومی آورده بود تا دوباره آنها را مورد تاکید بیشتری قرار بدهد. یکی از موارد دفاع از «ملی‌گرایی/میهن پرستی» بود. رئیس‌جمهور آمریکا حقیقت مسائلی مانند آزادی و تمامیت ارضی را افتخار به کشور و عشق ورزیدن رهبران به ملت‌هایشان دانست. ترامپ این تعریف را از آن رو ارائه کرد که بتواند در ادامه به‌صراحت بگوید «آینده متعلق به جهان‌گرایان نیست، بلکه به میهن‌پرستان تعلق دارد.» رئیس‌جمهور آمریکا این تعریف را مبنای برنامه احیای ملی خود نامید که هم‌اکنون در آمریکا در حال اجراست. او سپس مدعی شد با توجه به همین سیاست‌های ملی‌گرایانه بوده که توانسته است میزان اشتغال داخلی در آمریکا را به بالاترین حد در نیم قرن گذشته برساند. وی با برشمردن برخی شاخص‌های اقتصادی آمریکا که با اجرای برنامه‌های او رشد کرده‌اند، برخی رهبران جهانی را به دلیل نادیده گرفتن منافع ملی کشورهای خود در قبال پیگیری سیاست‌های جهان‌گرایانه مورد انتقاد قرار داد. بخشی از این حملات که به‌نوعی انتقادی غیرمستقیم به روسای‌جمهور سابق آمریکا بود، به سازمان تجارت جهانی ارتباط داشت.

ترامپ در همین راستا ادعا کرد آمریکا به دلیل قوانین سازمان تجارت جهانی و ورود چین به آن 60 هزار کارخانه خود را در طول دهه‌های اخیر از دست داده است. وی همچنین خواستار تغییرات اساسی در این سازمان شد تا کشورهای دیگر نیز مانند آمریکا به مشکلات اینچنینی دچار نشوند. ترامپ سعی کرد حملات خود به چین را از بحث تجارت به هنگ‌کنگ بکشاند و از این کشور و رهبرانش خواست به تعهدات بین‌المللی خود در رابطه با این منطقه عمل کنند. بخش دیگری از حملات لفظی تند ترامپ به ایران اختصاص داشت. رئیس‌جمهور آمریکا بدون توجه به سابقه تجاوزگری‌ها و کشتارهایی که رژیم صهیونیستی در منطقه مرتکب شده است تاکید کرد آمریکا در برابر تهدید علیه رژیم صهیونیستی بردباری نخواهد داشت. ترامپ در جریان خط و نشان کشیدن‌هایش به کره شمالی گوشزد کرد که تنها راه صلح در شبه‌جزیره کره خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی است.

مخالفت آلمان با ترامپیسم

همکاری و تعامل محور اصلی سخنانی بودند که هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان در مجمع عمومی سازمان ملل به تشریح آن پرداخت. ماس تاکید کرد هر فردی که کشورش را دوست دارد باید از دو محور همکاری و تعامل استقبال ‌کند. وزیر امور خارجه آلمان درباره اهمیت همکاری‌های جهانی به این نکته اشاره کرد که تنها از این طریق می‌توان آینده را برای همه کشورها نجات داد. وی پاسخ به موضوعات مربوط به جهانی‌ شدن، دیجیتالی شدن جهان، مهاجرت و مشکلات اقلیمی را در گرو پاسخی مشترک از سوی کشورهای جهان به این موضوعات دانست. ماس به همین دلیل از رهبران کشورهای جهان خواست برای مقابله با مشکلات جهانی سیاست خارجی پایدار و چندجانبه‌گرایانه‌ای را اتخاذ کنند. او همچنین به صورت غیرمستقیم به انتقاد از سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه رهبرانی مانند ترامپ و «ژائیر بولسونارو» رئیس‌جمهور برزیل پرداخت و آنان را افرادی نامید که به جای تلاش برای حفظ توافق‌های پایدار و موثر، خواستار کسب توافق‌های کوتاه‌مدت و گذرا هستند و حتی هزینه‌ چنین توافق‌هایی را به دیگر کشورها تحمیل می‌کنند. وزیر خارجه آلمان در ادامه سخنانش درباره اهمیت همکاری و تعامل کشورها در عرصه بین‌المللی به این نکته اشاره کرد که همکاری کشورها با یکدیگر هیچ‌گاه به معنی خیانت به کشور خود نیست. این بخش از سخنان ماس به نوعی واکنشی بود به سخنرانی ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل که در آن آینده جهان را در گرو میهن‌پرستی دانسته بود. وزیر خارجه آلمان همچنین از آمادگی بیش از ۵۰ کشور جهان جهت تشکیل «اتحاد طرفداران چندجانبه‌گرایی» خبر داد و گفت این اتحاد می‌تواند باعث تداوم و تحکیم توافق‌های بین‌المللی شود. ماس همچنین به این نکته تاکید کرد که این اتحاد می‌تواند زمینه‌ اصلاح موسسات و نهادهای بین‌المللی را نیز فراهم سازد.

مکرون و حفظ یکجانبه‌گرایی

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در حال حاضر اصلی‌ترین مخالف ملی‌گرایی در اروپاست. او و مرکل در دوسال گذشته کم از ملی‌گرایی ابراز تنفر نکرده‌اند، اما حرکت خزنده ملی‌گرایان در زیرپوست اروپا متوقف نشده است. مکرون که در چند هفته گذشته از شکست هژمون غرب و روی کار آمدن قدرت‌های نوظهور همچون چین، هند و روسیه گفته بود در مجمع عمومی سازمان ملل نیز به‌نوعی هشدار داد دیگر یکجانبه‌گرایی به پایان خود نزدیک شده است، او مشکلاتی را برای رهبران جهان برشمرد و پس از آن از فرمول شجاعت برای حل این مشکلات رونمایی کرد. یکی از مشکلات اروپا، رشد ملی‌گرایی و به تبع آن افراطی‌گری است. مکرون گفت «بحران‌هایی که ما با آن روبه‌رو هستیم با عقب‌نشینی ناسیونالیستی برطرف نمی‌شود.» در حقیقت، «ما باید یکجانبه‌گرایی قدرتمند و عملگرا را دوباره اختراع کنیم. بدون همکاری هیچ راه‌حلی وجود ندارد... اما این همکاری باید نتایج مشخصی را به دست آورد و بازیگران جدیدی را درگیر خود کند.» مکرون در سخنان خود مدعی شد که پیشرفت‌هایی برای برداشتن محتوای افراطی از شبکه اینترنت کسب کرده‌ایم. او گفت «ما باید گام‌های مشخصی برداریم.» «ما باید رویکرد جمعی خود را تغییر دهیم. ما باید تلاش کنیم نحوه عملکرد مشترک با جوامع خود را تغییر دهیم.»  او درباره وضعیت اقلیمی و آب و هوایی نیز سخنانی گفت و جامعه جهانی را تشویق کرد با اقدامات آب و هوایی برای رسیدن به خنثی کردن کربن جسور‌تر عمل و با هم همکاری کنند تا به نجات آمازون معروف به ریه‌های زمین و حفظ تنوع زیستی کمک شود.

جاسیندا آردرن، نخست‌وزیر نیوزیلند

نخست‌وزیر نیوزیلند که کشورش 15 مارس سال جاری میلادی شاهد حرکت تروریستی ملی‌گرایان سفیدپوست در شهر کرایست چرچ علیه مسلمانان بود، با یادآوری این حمله تروریستی و کشته شدن 51 تن در جریان آن، گفت وی خواهان جهانی بدون مرز است. این سخنان او واکنشی بود به سخنان ملی‌گرایانه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که در سخنرانی مجمع عمومی سازمان ملل از جهان‌گرایی انتقاد کرده و خواستار میهن‌پرستی بیشتر در جهان شده بود.

پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا

نخست‌وزیر اسپانیا عدم توانایی در حفظ توافق هسته‌ای سال 2015 با ایران را «یک شکست بزرگ بین‌المللی» خواند و گفت این پیمان «یک عنصر اصلی در مبارزه با گسترش سلاح‌های هسته‌ای و یک نقطه عطف اساسی برای امنیت منطقه» است.

تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر قطر

امیر قطر بخش اصلی سخنرانی خود را به انتقاد و محکوم کردن چهار کشور عربستان سعودی، امارات متحده، مصر و کشورهای متحد آنها به دلیل محاصره مداوم اقتصادی قطر اختصاص داد. آل‌ثانی خطاب به رهبران جهان گفت: «اهمیت استراتژیک خلیج فارس، ثبات در این مکان را به یک نیاز منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل کرده است.» وی همچنین هشدار داد: «تشدید تنش‌ها در منطقه و ادامه محاصره قطر به نفع هیچ یک از کشورهای محاصره‌کننده نخواهد بود.»

عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر

نقطه تمرکز سخنان السیسی که هم‌اکنون در کشورش با تظاهرات گسترده مردمی روبه‌رو است، روی وضعیت کشورهای حوزه پیرامونی مصر قرار داشت. او از کشورهای جهان خواست با خارج کردن سودان از لیست کشورهای حامی تروریسم به این کشور برای بهبود شرایط اقتصادی‌اش فرصتی بدهند. السیسی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به تاثیرات منفی طرح‌های سد‌سازی اتیوپی روی سرچشمه‌های رود نیل، بر امنیت این منطقه اشاره کرد.

* نویسنده : سیدمهدی طالبی روزنامه‌نگار