«فرهیختگان» گزارش میدهدپژوهشگران واحد خرمآباد ۱۱ ژن از گیاهان یولاف و گشنیز را کشف کردهاند این کار، اولین قدم برای مقاومسازی گیاهان در شرایط خاص محسوب میشود
تحول در مقاوم سازی گیاهان توسط محققان واحد خرمآباد
رضا میردریکوند، سیدمحسن و سجاد سهرابی و کامران سمیعی اعضای این تیم پژوهشی هستند، به سراغ میردریکوند که معاونت پژوهشی واحد خرمآباد را نیز برعهده دارد، رفتیم تا برایمان از کموکیف این طرح پژوهشی بگوید.
میردریکوند در گفتوگو با «فرهیختگان» درباره این طرح تحقیقاتی میگوید: «این طرح پیشنهاد خودمان بود، البته از چندی پیش انجام پژوهش روی شناسایی ژنهای گیاهی را شروع کرده بودیم، بهطوری که سال گذشته تحقیق مشابهی را روی گیاه عدس انجام داده و 11 ژن این محصول را شناسایی کرده بودیم، به همین دلیل از 13 ماه پیش کار پژوهشی روی گیاه گشنیز و یولاف را آغاز کردیم و درنهایت توانستیم 11 ژن این دو گیاه را شناسایی کنیم که هشت ژن مربوط به یولاف و سه ژن نیز مربوط به گشنیز است.»
او با بیان اینکه نتیجه این کار پژوهشی را در پایگاه مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی آمریکا NCBI به نام دانشگاه آزاد اسلامی به ثبت رساندیم، تصریح میکند: «هرچند گیاه یولاف بیشتر برای علوفه استفاده میشود اما گشنیز علاوهبر مصرف خوراکی، جنبههای دارویی زیادی نیز دارد.» معاون پژوهشی واحد خرمآباد با تاکید بر اینکه دو نفر از اعضای تیم پژوهشی عضو باشگاه پژوهشگران این واحد دانشگاهی هستند، ادامه میدهد: «البته آنها نیز از فارغالتحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی استان لرستان محسوب میشوند، اما در واحد ما تحصیل نکردهاند.»
میردریکوند با اشاره به هزینههای این طرح پژوهشی میگوید: «عمده این هزینه از محل پژوهانهای که دانشگاه واحد خرمآباد در اختیار بنده گذاشته بود، تامین شد. همچنین ما از امکانات آزمایشگاهی دانشگاه استفاده کردیم و مابقی هزینهها توسط اعضا تامین شده است.»
طرح تحقیقاتی واحد خرمآباد اولین گام برای مقاومسازی گیاهان است
او با تاکید بر اینکه ژنهایی که شناسایی شدهاند در جهشهای محیطی اثرگذار هستند، ادامه میدهد: «در اصل تحقیق ما بهعنوان اولین قدم برای اصلاح نژاد گیاهان محسوب میشود و در مراحل بعدی پژوهشگران از ژنهای هدفی که توسط ما شناسایی شده، استفاده میکنند تا بتوانند گیاهی مقاوم در برابر جهشهای محیطی تولید کنند. به عبارت دیگر برای اینکه بتوانیم تغییری در گیاه گشنیز و همچنین یولاف داشته باشیم باید در وهله اول ژنهای آنها را شناسایی کرده باشیم که ما این کار را روی این دو گیاه انجام دادهایم.»
معاون پژوهشی دانشگاه واحد خرمآباد تصریح میکند: «در دانشگاههای مختلف کشور اقداماتی در حوزه شناسایی ژنهای گیاهان صورت گرفته و حتی ژنهای زیادی نیز به ثبت رسیده است، اما مشکلمان این است که تنها دو یا سه سال است که قانون استفاده از گیاهان تراریخته به ثبت رسیده و اخیرا یک دستورالعمل برای استفاده از این گیاهان تهیه شده؛ چراکه درنهایت بعد از شناسایی ژنها باید با تغییر در آنها گیاهان را به گیاهان مدنظرمان تبدیل کنیم.»
میردریکوند در توضیح بیشتر این مساله توضیح میدهد: «البته گیاهان تراریخته دارای مشکلاتی هستند ولی جنبه دیگر شناسایی ژنهای گیاهی این است که میتوانیم به این نتیجه برسیم که بهطور مثال اگر فلان درمان را برای درخت به کار ببریم، عمر و بازدهی آن بیشتر میشود و قطعا چنین استفادهای از ژنهای شناساییشده دیگر اسمش دستکاری ژنتیکی نخواهد بود.»
او ادامه میدهد: «گیاهان تراریخته موافقان و مخالفانی دارند که هر دو جنبههای درستی از مساله را بازگو میکنند، با این حال ما به صورت غیرمستقیم از این محصولات استفاده میکنیم، بهطور مثال روغنهای وارداتی به کشور از گیاهان تراریخته تولید شدهاند. در کنار این مساله باید بگویم به صورت کلی دانشگاههای ما این مساله را به خوبی دنبال میکنند ولی متاسفانه تا امروز نتیجه پژوهشهای دانشگاهی عایدی برای جامعه نداشته و هنوز به شیوه قدیمی بحث درمان گیاهان را دنبال میکنیم.»
از طرحهای تحقیقاتی دانشگاهی در حوزه گیاهی، عایدی نصیب جامعه نشده است
معاون پژوهشی دانشگاه واحد خرمآباد درباره چرایی ثبت اطلاعات ژنها در پایگاه NCBI اینطور میگوید: «مرجع تمام دنیا در حوزه گیاه همین پایگاه است و هر وقت هر دانشگاهی ژنهای جدیدی از گیاهان را کشف کند برای این پایگاه ارسال میکند و ما نیز مجبور هستیم این کار را انجام دهیم، چراکه کاملترین مرجع گیاهان در دنیا همین پایگاه است. علاوهبر آن کل دنیا از اطلاعاتی که در این پایگاه به ثبت رسیده، استفاده میکنند و اصلا این پایگاه مساله استراتژیکی نیست که بگوییم ثبت اطلاعات مربوط به ژنهای گیاهان در آن مشکلساز است.»
میردریکوند تصریح میکند: «نباید فراموش کرد برای ثبت تحقیقی در پایگاه NCBI باید ژنها برای اولینبار شناسایی شده باشند، از اینرو زمانی که محقق توالیهای شناساییشده را برای این پایگاه میفرستد، آنها روی توالیها راستیآزمایی انجام میدهند و در صورتی که پیشتر توالیای با همین مشخصات ثبت شده باشد، اجازه ثبت مجدد داده نمیشود، اما توالیهای گشنیز و یولاف برای اولینبار در دنیا شناسایی شدهاند.»
او درباره درآمدزایی واحد خرمآباد از این طرح تحقیقاتی میگوید: «طرح هنوز به مرحله درآمدزایی نرسیده است، چراکه یک تحقیق ممکن است برای کامل شدن 15سال نیز زمان ببرد ولی قطعا در صورت ادامهدار بودن طرح میتواند در آینده برای واحد درآمدزایی داشته باشد و در نظر داریم بخشهای بعدی پروژه را نیز تعریف کنیم.»
معاون پژوهشی واحد خرمآباد در بخش دیگری از صحبتهایش به اولویتهای پژوهشی واحد اشاره و عنوان میکند: «قطعا طرحهای پژوهشی ما براساس سامانه پایش انجام میشود؛ چراکه تمامی واحدها باید براساس اولویتهایی که طرح پایش برای هر استان تعیین کرده، حرکت کنند و برای استان لرستان نیز بحث سیل و بازسازیها بهعنوان ماموریت تعریف شده و ما نیز درحال تدوین نظام موضوعات این حوزه هستیم و بعد از آن بحث کشاورزی و دامپروری در اولویت استان است و طرح گیاهان را در همین قالب انجام دادهایم.»
میردریکوند ادامه میدهد: «از چند ماه آینده دیگر همه پژوهشگران باید موضوعات تحقیقاتی را از نظام موضوعات انتخاب کرده و به این ترتیب شاهد هدفمند شدن پژوهشها هستیم، البته پژوهشها براساس نیازسنجی تهیه شده که این کار میتواند در آینده مشکلات کشور را به مرور حل کند.»
اختصاص طرحهای پژوهشی به پژوهشگران با رانت همراه است
او درباره وجود رانت در اختصاص طرحهای پژوهشی به پژوهشگران میگوید: «متاسفانه باید بگویم در اختصاص طرحهای پژوهشی که عنوان بروندانشگاهی دارند، عمدتا رابطه بازی وجود دارد. ما ستاد پژوهش و کمیته پژوهش و آموزش را داریم که پیشتر دانشگاه ما در هر منطقهای متولی این ستاد و کمیته بود، البته الان نیز بهطور مثال در اختیار دانشگاههای دولتی است و از طرفی نیز اعضای هیاتعلمی این دانشگاهها اعضای کمیسیونهای مختلف در این ستاد هستند، بهطوری که در استان لرستان جز کمیسیون عمران مابقی کمیسیونها در اختیار اعضای هیاتعلمی دانشگاههای دولتی است و بالطبع طرحهای پژوهشی نیز به این اعضا اختصاص پیدا میکند.»
معاون پژوهشی واحد خرمآباد در پایان صحبتهایش میگوید: «زمانی که طرحها برای واگذاری به پژوهشگران مورد بررسی قرار میگیرد، آنها طرحها را به اعضای هیاتعلمی خودشان میدهند، هرچند امسال این ستاد و کمیته از دانشگاه مادر گرفته و به سازمان مدیریت و برنامهریزی هر استان واگذار شده است، اما در عمل همچنان همان وضعیت حاکم است، بهطوری که گاهی شاهد هستیم حتی طرحهای پژوهشی به افرادی واگذار میشود که طرح و پروپوزالی نیز برای چگونگی اجرای آنها ارائه ندادهاند و این مساله نشاندهنده وجود رابطه در واگذاری طرحها است.»
* نویسنده : زهرا رمضانی خبرنگار گروه دانشگاه
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
