

فرصت گسترش همکاری دانشگاهی با 15 کشور
در حال حاضر، ایران با 15 کشور مرز آبی و خاکی مشترک دارد. این بدان معناست که علاوهبر موقعیت منحصربهفرد ایران در منطقه و امکان گسترش روابط تجاری و اقتصادی ایران، امکان همکاری علمی و دانشگاهی ایران با 15 کشور نیز فراهم است. این درحالی است که کشوری مانند انگلستان در اروپا بدون برخورداری از مرز خاکی با کشورهای همجوار، تنها با چهار کشور از طریق مرزهای آبی، هممرز است، با وجود این، همکاری دانشگاه آکسفورد با دانشگاههای معتبر سایر کشورهای اروپایی نشان میدهد هدفگذاری مسئولان این دانشگاه چیزی فراتر از گسترش علمی و دانشگاهی در سطح جهان است.
در نتیجه به نظر میرسد عملکرد موفق چنین دانشگاههایی میتواند الگوی مناسبی برای فعالیت و همکاری دانشگاههای ایران با بخش آموزشعالی 15 کشور همسایه باشد. در سال 96 و بهدنبال امضای یک یادداشتتفاهم همکاری میان ایران و عراق مقرر شد شعب دانشگاه آزاد اسلامی در کشور عراق ایجاد شود. همچنین اعلام شد که این همکاری ابتدا در حوزه علومپایه و سپس در رشتههای مهندسی و پزشکی توسعه پیدا میکند. دانشگاه آزاد اسلامی از جمله دانشگاههایی است که طی سالهای اخیر فعالیت گستردهای در کشورهای همسایه داشته است. ایجاد شعب این دانشگاه در لبنان و امارات متحده عربی علاوهبر ایجاد زمینه همکاری علمی و دانشگاهی میان ایران و دو کشور مذکور، سالانه امکان آموزش و پرورش نیروهای جوان ایرانی و خارجی را در خارج از مرزهای کشور فراهم کرده است. این تجربه موفق موجب شده مسئولان این دانشگاه به فکر گسترش همکاریهای دانشگاهی با سایر کشورهای همسایه بیفتند. بر همین اساس، دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بهتازگی و در دیدار با رئیس دانشگاه بصره اعلام کرده این دانشگاه برای همکاریهای علمی و آموزشی مشترک با کشور عراق آمادگی لازم را دارد. وی در سفر به عراق با سعد شاهین حمادی، رئیس دانشگاه بصره و روسای دانشکدههای پزشکی، پرستاری، بیوتکنولوژی و زراعت دانشگاه بصره دیدار و بر همکاریهای علمی، آموزشی و پژوهشی مشترک تاکیدکرده است. بدیهی است که همکاری با دانشگاههای عراق میتواند دستاوردهای مثبتی برای بخش آموزشعالی کشور به همراه داشته باشد.
تحصیل 6 هزار دانشجو در دانشگاه بصره
درحال حاضر 66 دانشگاه و کالج رسمی در عراق مورد تایید وزارت آموزشعالی و تحقیقات علمی این کشور است. دانشگاه بصره نیز بهعنوان یکی از دانشگاههای بزرگ و فعال در عراق شناخته میشود. این دانشگاه درسال 1964 با راهاندازی چهار کالج هنر، حقوق، علوم و مهندسی دربصره و تحت نظارت دانشگاه بغداد فعالیت خود را آغاز و در همان سال اقدام به پذیرش بیش از 800 دانشجو کرد. پیشرفت روزافزون دانشگاه بصره موجب شد فعالیت این دانشگاه در سال 1967 به صورت مستقل ادامه پیدا کند. طبق آمار مندرج در وبسایت این دانشگاه، در حال حاضر بیش از 6 هزار دانشجو در 21 دانشکده این دانشگاه مشغول به تحصیل در 75 رشته دانشگاهی هستند. طبق گفته مسئولان و همچنین دانشجویان این دانشگاه، دانشگاه بصره یکی از بزرگترین و مجهزترین دانشگاههای عراق است که سالانه بهطور میانگین دو تا سه هزار نفر از این دانشگاه فارغالتحصیل میشوند. وجود تمامی رشتههای علمی، هنری، حقوقی و مهندسی در این دانشگاه نشان میدهد این دانشگاه از سطح علمی قابلقبولی برخوردار است. بنابراین همکاری دانشگاه آزاد اسلامی ایران با دانشگاه بصره را میتوان اتفاق مثبتی در حوزه آموزشعالی کشور قلمداد کرد، مشروط بر اینکه سازوکار و اهداف و شیوه این همکاری مشخص باشد.
تنزل سطح علمی دانشگاههای عراق
خبرگزاری «العراق العربی» در یک گزارش تحلیلی از وضعیت دانشگاههای عراق طی سالهای اخیر نوشته است: «دانشگاههای عراق سالها دستاورد علمی و تقدیر ادبی داشتند و فارغالتحصیلان این دانشگاهها مسئولیتهای مهمی را حتی خارج از مرزهای این کشور برعهده گرفتهاند، اما شواهد نشان میدهد در سالهای اخیر سطح علمی موسسات و مراکز دانشگاهی عراق تنزل پیدا کرده است و موسسات از مشکلات عدیدهای رنج میبرند. فشارهای اقتصادی، سیاسی، پیامدهای جنگ چندین ساله، تغییر حکومت و بهطور کلی جمیع اتفاقات رخداده طی سالهای اخیر، دانشگاههای عراق را نیز تحتالشعاع قرار داده است. از سوی دیگر بسیاری از جوانان بهدلیل وضعیت نامناسب اقتصادی در عراق علاقهای به تحصیل در دانشگاه ندارند.»
تحلیل این رسانه، اگرچه یک تحلیل یکجانبه و بدون ارائه منابع آماری مستدل برای اثبات این ادعا است، اما به هر حال عدم پیشرفت علمی و دانشگاهی عراق بهواسطه درگیر شدن این کشور در جنگ با آمریکا و تبعات اقتصادی و فرهنگی ناشی از آن، چندان دور از ذهن به نظر نمیرسد، لذا این امر میتواند فرصتهای بیشتری برای گسترش همکاری با عراق در بخش علمی و دانشگاهی در اختیار مسئولان آموزشعالی کشور قرار دهد. اما ناگفته نماند که این فرصتها باید بهدرستی شناسایی و برای استفاده از آن برنامهریزی شود.
بورس؛ بهترین فرصت برای دانشگاه آزاد اسلامی
«تجربیات موفق ایران برای بورس عراق کارگشا خواهد بود»؛ این، عین عبارتی است که رئیس کمیسیون اوراق بهادار عراق، مردادماه سالجاری در بازدید از سازمان بورس و اوراق بهادار ایران عنوان کرده است.
علاعبدالحسین الساعدی، بازار سرمایه عراق را یک بازار نوپا عنوان کرده و گفته است: «تجربیات موفق جمهوری اسلامی ایران در بهکارگیری ابزارهای مالی- اسلامی برای بورس عراق کارگشا خواهد بود و لذا دستاوردهای ارزشمند ایران در زمینه بازارهای مالی و همچنین مبادله اطلاعات و دانش تخصصی بازار سرمایه در بازار بورس عراق نیز پیادهسازی میشود.» اعتراف رئیس کمیسیون اوراق بهادار عراق در مورد عملکرد مثبت بازار سرمایه ایران، میتواند همکاری دانشگاه آزاد اسلامی با دانشگاه بصره را بهخوبی جهتدهی کند.
در حال حاضر دانشکده اقتصاد دانشگاه بصره در 6 رشته مدیریت بازرگانی، اقتصاد، حسابداری، آمار، بانکداری و سیستمهای اطلاعات مدیریتی دانشجو میپذیرد. نبود یک رشته تحصیلی اختصاصی در حوزه بورس و بازارهای مالی در شرایطی که بازار سرمایه عراق یک بازار نوپا و تازهکار است، فرصت مناسبی را پیشروی مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی قرار میدهد تا با راهاندازی دانشکده بورس و اوراق بهادار در عراق، همکاری خود را با آموزشعالی این کشور گسترش دهند. در واقع اکنون که رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، از همکاری این دانشگاه با دانشگاه بصره صحبت به میان آورده، چه خوب است که فرصت طلایی آموزش بازارهای مالی به علاقهمندان و جوانان عراقی، در دستور کار قرار گیرد.
فرصت آموزش گردشگری و مرمت آثار باستانی
طبق آمار وزارت گردشگری عراق سالانه بیش از 5 میلیون گردشگر برای مناسبتهای مذهبی و بازدید از اماکن تاریخی به عراق سفر میکنند. پس از برقراری آرامش نسبی در عراق دولت این کشور تلاش خود را معطوف به جذب گردشگر بهویژه گردشگران غیر زیارتی کرد چراکه عراق کشوری با تمدن کهن و آثار تاریخی با قدمت چند هزار ساله مانند باغهای معلق بابل، زیگورات اور و ایوان مدائن است که میتواند با بهرهگیری از ظرفیت این جاذبههای گردشگری سالانه بر تعداد گردشگران خود بیفزاید. وزارت فرهنگ عراق در ماه آوریل سال گذشته 78 میلیون دلار برای تعمیر میراث خود و بهسازی زیرساختهای تاریخی این کشور، بهویژه شهر باستانی بابل اختصاص داد.
این وزارتخانه افزایش درآمدهای حاصل از تقویت صنعت گردشگری در این کشور را هدفگذاری کرده است. در چنین شرایطی دانشگاه آزاد اسلامی میتواند با استفاده از تجربه متخصصان حوزه مرمت و آثار تاریخی، برای فعالیت و ارائه علوم این رشته در عراق جای خود را در دانشگاه بصره باز کنند. رئیس کمیسیون ملی سرمایهگذاری عراق گفته است 112 فرصت سرمایهگذاری در صنعت گردشگری این کشور وجود دارد. فرصتهایی مانند هتلداری، ایجاد فضاهای تفریحی، شهرکهای توریستی و مواردی از این قبیل، فرصتهایی است که نیازمند سرمایهگذاری علمی و عملیاتی است. طبق اطلاعات سامانه دانشگاه بصره، در این دانشگاه، پنج رشته هنرهای نمایشی، هنرهای زیبا، موسیقی، هنرهای صوتی و تصویری تدریس میشود در حالی که در شرایط کنونی جای خالی رشتههایی مانند هتلداری، راهنمایان تور، گردشگری، صنایعدستی و سایر رشتههای مرتبط با صنعت گردشگری احساس میشود. بدیهی است سرمایه گذاری برای آموزش دانشجویان خارجی در نهایت شناخت آنها از ایران و فضای آموزشی- فرهنگی، را افزایش میدهد و چهبسا علاقه آنها به سفر به ایران را دو چندان می کند. درواقع سرمایهگذاری در بخش آموزش در کشورهای منجر به رشد صنعت گردشگری در ایران نیز خواهد شد .
* نویسنده : زهرا فریدزادگان روزنامه نگار
