علیرضا کوهکن، عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی در گفت‌و‌گو با «فرهیختگان»:کوهکن می‌گوید دیدار با رند پال در راستای وظایف طبیعی وزیر امور خارجه انجام شده است و درخواست حضور در کاخ سفید هیچ نفعی برای منافع ملی کشور نداشت و ابزاری برای پیروزی ترامپ در انتخابات بود. متن این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.
دیدار در کاخ سفید هیچ نفعی برای ایران نداشت
کوهکن می‌گوید این دیدار در راستای وظایف طبیعی وزیر امور خارجه انجام شده است و درخواست حضور در کاخ سفید هیچ نفعی برای منافع ملی کشور نداشت و ابزاری برای پیروزی ترامپ در انتخابات بود. متن این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در سفر اخیرشان به آمریکا با رند پال سناتور آمریکایی دیدار و گفت‌و‌گو کرده است. وزیر امور خارجه می‌گوید این دیدار بخشی از دیدارهایی است که او در جریان سفر به آمریکا با مقامات غیراجرایی دولت آمریکا دارد. برخی اما با توجه به شرایط موجود بین دو کشور، ضرورت آن را رد می‌کنند. نظر شما در این باره چیست؟
به نظر می‌رسد دیدار آقای ظریف با سناتور آمریکایی در راستای وظایف طبیعی وزیر امور خارجه باشد. دستگاه دیپلماسی کشور باید حداکثر تلاش خودش را برای حل بحران در سیاست خارجی داشته باشد. بنابراین طبیعی است که وزیر امور خارجه تلاش کند در این زمینه گام‌هایی بردارد، هرچند امید زیادی در به نتیجه رسیدن نباشد. رند پال یعنی فردی هم که دیدار با او صورت گرفته است، به جمهوری اسلامی نگاه معتدل‌تری دارد. بنابراین دیدار آقای ظریف و سناتور آمریکایی یک روند طبیعی در مذاکراتی است که وزیر خارجه انجام می‌دهد.
در این دیدار رند پال اصرار بر حضور محمدجواد ظریف در کاخ سفید داشته است. دلیل این اصرار چیست و چرا به‌طور رسمی چنین درخواستی را از ایران نمی‌کنند؟ به نظر می‌رسد ترامپ به دنبال یک عکس یادگاری این بار با ایران است؟
اینکه در این دیدار پال تقاضا و اصرار برای حضور ظریف در کاخ سفید داشته است، نشان‌دهنده جنبه دوم سیاست خارجی آمریکاست. ترامپ در این مدت که رئیس‌جمهور بوده موفقیت قابل‌توجهی در سیاست خارجی نداشته است. آخرین اتفاقاتی که در سیاست خارجی آمریکا افتاده است اختلافات بسیار زیاد با متحدان اروپایی، شکست مذاکرات تجاری با چین و همین‌طور به نتیجه نرسیدن مذاکرات با کره‌شمالی است. ترامپ در نزدیکی انتخابات ریاست‌جمهوری قرار دارد و باید سال بعد در یک انتخابات بسیار سخت شرکت کند. او حاشیه رای بسیار محدود و منتقدان بسیار جدی‌ای دارد؛ بنابراین حداکثر تلاشش را خواهد کرد تا در عرصه سیاست خارجی نیز یک برگ برنده داشته باشد.
دیدار با ظریف و گرفتن عکس یادگاری در اتاق بیضی کاخ سفید شاید مهم‌ترین چیزی است که می‌تواند موفقیت ترامپ در مبارزات انتخاباتی سال آینده را تضمین کند. اینکه چرا این تقاضا به صورت رسمی صورت نمی‌گیرد، واضح است. تقاضای رسمی برای دیدار با وزیر امور خارجه در سطح رئیس‌جمهور در کاخ سفید غیر از اینکه اقدامی غیرمعمول است -خصوصا در این سطح از تفاوت در قدرت سیاسی- آن اثر لازم را برای تاثیر‌گذاری بر افکار عمومی به همراه نخواهد داشت. کاخ سفید می‌تواند بعدها ادعا کند توانستیم با راهبرد فشار حداکثری ایران را به پای میز مذاکره بیاوریم. این دیدار بیشتر از حتی اندک منفعت برای ایران، فقط می‌تواند تامین‌کننده نیازهای کمپین انتخاباتی آقای ترامپ باشد. به همین دلیل نیز وزیر امور خارجه و نظام زیر بار مذاکره نرفته‌اند و بسیار بعید است در آینده نیز زیربار بروند. ایران به مذاکره یک‌طرفه نمی‌رود که تامین‌کننده منافع آمریکا یا حتی بخشی از منازعه داخلی آمریکا باشد ولی هیچ بخشی از منافع مردم ایران را تامین نکند.
به نظر می‌رسد مواضع رند پال خیلی متفاوت از ترامپ نیست و او تنها از روش‌های مذاکره برای دستیابی به آنچه ترامپ می‌خواهد، بهره می‌جوید. نگاه شما درباره این فرد چیست؟
سناتور رند پال از نظر بسیاری، جزء نزدیک‌ترین افراد آمریکایی در قدرت است که به واقعیات سیاست خارجی در خاورمیانه و غرب آسیا توجه دارد. پال و سیاست‌هایش را نباید جدای از تاریخچه سیاسی این فرد در نظر گرفت. پال یک سیاستمدار باسابقه در آمریکاست. یک سناتور از حزب جمهوری‌خواه است. کاندیدای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری -البته در رقابت‌های درون حزبی- شده است. همه اینها نشان می‌دهد این فرد در دولت و نظام سیاسی آمریکا جایگاهی ثابت دارد. اما به هرحال همان‌طور که در اکثر جاهای دیگر در حکومت‌های مدرن مرسوم است، افراد با نظرات مختلف در قدرت قرار دارند و آقای پال بخشی از آن طبقه‌ای است که سیاست در غرب آسیا را واقعی‌تر می‌بینند. او طرفدار رژیم صهیونیستی است اما متوجه این موضوع نیز هست که برای حل منازعه در منطقه حمایت یکجانبه و بی‌چون و چرا از رژیم صهیونیستی پایان‌دهنده منازعه نیست و باید واقعی‌تر به این موضوع نگاه کرد. به همین دلیل وقتی به توضیحات ارائه شده از جلسه منتشر شده نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم در آن جلسه نیز این موضوع بحث شده که باید مساله و توان موشکی ایران کاهش پیدا کند؛ اما برخلاف بخشی از تیم ترامپ که می‌گویند آنقدر فشار بیاوریم تا ایرانی‌ها تسلیم شوند، این افراد مقداری واقعی‌تر سیاست را می‌بینند و می‌گویند ایران موشک دارد زیرا نیازمند تامین امنیت خودش است. ما اگر می‌خواهیم توان موشکی ایران کاهش پیدا کند، باید فروش سلاح به عربستان سعودی و برخی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس را نیز کاهش بدهیم. این یک بازی دو سر برد برای رژیم صهیونیستی خواهد بود. برخی معتقدند مذاکره با اشخاصی مثل رند پال جزء آخرین شانس‌های حل بحران میان ایران و آمریکا از طریق مذاکرات رو در رو است.
به هر حال اینکه تیم آقای ترامپ به این واقعیت رسیده است که باید بالاخره از افرادی با رویکرد متعادل‌تر در مذاکره استفاده کند، یک قدم بزرگ رو به جلو است.
بنده فکر می‌کنم این موضوع یعنی استفاده از افراد متعادل‌تر در مذاکره حرکت به سمت نوعی فهم عاقلانه از آن چیزی است که در جریانات سیاسی در منطقه ما پیش می‌رود. اصل این مساله که از فردی مانند رند پال برای مذاکره استفاده می‌شود، به این معنی است که ترامپ کم‌کم دارد متوجه می‌شود که شعارهای توخالی جان بولتون مشاور امنیت ملی‌اش و ژست‌های تبلیغاتی خنده‌دار پمپئو وزیر امور خارجه و تیمش در این منطقه به جایی نخواهد رسید و نهایتا آخر این بازی یا سرنگونی پهپاد آمریکایی یا توقیف نفتکش انگلیسی است. بنابراین بهتر است به راه‌های دیگر نیز رجوع و از آنها استفاده شود. مهم‌ترین موضوع این دیدار، همین فهم و تغییر رویکرد است اما باید به این نیز توجه داشته باشیم که ما با یک فرد یا یک تیم در آمریکا مواجه نیستیم. در آمریکا یک ساختار سیاسی وجود دارد که ما را مخالف منافع خودش می‌داند و همه تلاشش را می‌کند که به ما فشار بیاورد. به همین دلیل است که تا حس کنند ممکن است یک رویکرد واقع‌گرایانه در مقابل ایران در پیش گرفته شود، فورا تغییر موضع می‌دهند و شخص وزیر امور خارجه ایران را تحریم می‌کنند. ممکن است ظریف اموالی در خارج از کشور نداشته باشد که این تحریم شامل آن شود یا برخلاف تحریم‌های دیگری که وزارت خزانه‌داری آمریکا اعمال می‌کند- این تحریم مانع از سفر ظریف به آمریکا نشود - مشکلی برای ویزای او ایجاد نشود اما یک پیام نمادین بسیار بزرگ به حکومت و دولت جمهوری اسلامی ایران است. وقتی آمریکا وزیر امور خارجه یک کشور را تحریم می‌کند یعنی همه درهایی که ممکن است برای راه‌حل دیپلماتیک وجود داشته باشد، بسته شده است. به همین دلیل فعلا در افق کوتاه‌مدت راه‌حلی برای بحران موجود در روابط ایران و آمریکا وجود ندارد. نکته آخر اینکه تغییر استراتژی ایران در پاسخ به آمریکا از رفتار صبورانه یا به بیان آمریکایی‌ها از منفعلانه به تهاجمی باعث شده است این اتفاقات بیفتد. به نظر می‌رسد تصمیم ایران برای تغییر استراتژی خودش در برخورد با آمریکا، یک تصمیم موفق تا اینجا در حوزه تامین منافع ملی در منطقه و سطح جهانی بوده است.
* نویسنده : محمد تقی‌زاده‌بجند روزنامه‌نگار
مطالب پیشنهادی
