

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، وقوع انقلاب اسلامی در ایران، تحولات شگرفی را در عرصه علم و فناوری در پی داشت. رشد صنایع جدید، کسب رتبههای برتر در المپیادهای مختلف، ثبت اختراعات نو، تاسیس مراکز علمی جدید و... تنها بخشی از این تحولات است. بهویژه درصد رشد تولیدات علمی ایران توجه جامعه علمی جهان را به خود جلب کرده است. ایران هماکنون رتبه اول تولید علم در منطقه و رتبه 16 تولید علم در جهان را داراست. لذا بهرهگیری از دانش دیپلماسی علمی میتواند ضمن تسریع در این فرآیند، مرجعیت علمی ایران را در سطح بینالمللی تثبیت کند. تاکنون در جهت بهرهگیری از پتانسیل علم و فناوری در چارچوب دیپلماسی علمی اسناد متعددی در کشور طرح و مصوب شدهاند که به صورت خلاصه به فراتحلیل برخی از این اسناد میپردازیم.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی، در سال 1385 سیاستهای کلی «علم و فناوری» کشور را در 6 بند به روسای قوای سهگانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ فرمودند. معظمله در بند یک این سیاستها بر ارتقای جایگاه جهانی کشور در علم و فناوری و تبدیل ایران به قطب علمی و فناوری جهان اسلام تاکید کرده و ضمن تاکید بر روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور با توجه به تحولات علمی و فنی در منطقه و جهان، به گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهامبخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقهای و جهانی بهویژه جهان اسلام، همراه با تحکیم استقلال کشور تاکید فرمودهاند.
سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، جامعه ایرانی را در حوزه علم و فناوری اینگونه توصیف میکند؛ «برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، دست یافته به جایگاه اول علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوبغربی با تاکید بر جنبش نرمافزاری و تولید علم.»
شورایعالی انقلاب فرهنگی بهعنوان یکی از مهمترین نهادهای تصمیمساز در حوزه علم و فرهنگ هم طی چهار سند مهم نقشه جامع علمی کشور(1389)، سند راهبردی کشور در امور نخبگان(1391)، سند دانشگاه اسلامی(1392) و سند جامع روابط علمی بینالمللی جمهوری اسلامی ایران(1396)، به تبیین چشمانداز و راهبردهای علم و فناوری و دیپلماسی علمی در سطوح کلان پرداخته است. در بند6 و 8 از ماده 2-2 نقشه جامع علمی کشور، ضمن تاکید بر ارتقای جایگاه زبان فارسی در بین زبانهای بینالمللی، بر گسترش همکاری در حوزههای علوم و فناوری با مراکز علمی معتبر بینالمللی تاکید شده است. سند راهبردی کشور در امور نخبگان زمینهسازی شناخت و همکاری متقابل نخبگان مسلمان در سراسر جهان بهمنظور تحقق بینالملل اسلامی و برپایی تمدن نوین اسلامی، برجذب نخبگان در سطح جهانی بهعنوان اهداف کلان سند اشاره کرده است.
راهبرد دوم از نظام پژوهش و فناوری در سند دانشگاه اسلامی ضمن تاکید بر کارآمد کردن دیپلماسی علم و فناوری در عرصه جهانی بهویژه جهان اسلام، تدوین سازوکارهای عملیاتی جهت همکاری پژوهشی مشترک و شبکهسازی در جهان اسلام و توسعه در عرصه بینالمللی را مطالبه کرده است. سند جامع روابط علمی بینالمللی هم با تاکید بر دیپلماسی علمی، راهبردها و اقدامات ملی در آن خصوص و نحوه راهبری و نظارتش را در سطح کلان طی 5 ماده مشخص کرده است. سیاستهای علم و فناوری در برنامه ششم توسعه کشور(1400-1396) هم بر توسعه راهکارهای فعالسازی دیپلماسی علم و فناوری، تسهیل در برقراری ارتباطات علمی با دانشگاهها و مراکز علمی معتبر بینالمللی، جهاد مستمر علمی با هدف کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان تاکید کرده است. مدیریت جدید دانشگاه آزاد اسلامی هم بر بهرهگیری از ظرفیتهای دانشگاه در جهت پیشبرد اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی کشور در راستای تقویت دیپلماسی علمیاش تاکید دارد.
