«فرهیختگان» گزارش میدهدایرانداک در گزارشی به بررسی مقالات منتشر شده با موضوع «تحریم» پرداخت که در این میان دانشگاه آزاد اسلامی از میان ۱۷۲ پایاننامه مرتبط با موضوع تحریم در سال ۹۶سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است.
واحد تهرانمرکزی، رتبه اول دانشگاهها در مقابله با تحریم
اکثریت جامعه تصورشان این است که تنها مسائل اقتصادی تحتالشعاع تحریم قرار گرفته و میگیرد و همین نگاه باعث شده در طول این سالها بیشتر جنبه اقتصادی و بهتبع اقدامات سیاسیون برای رفع تاثیرات اقتصادی تحریم موردتوجه عامه قرار بگیرد. از اینرو در همه این سالها شاهد کنشگری سیاسی بخشی از بدنه دانشگاهی که عموما تشکلهای دانشجویی را شامل میشود، بودهایم. بهعبارت دیگر اکثر دانشجویانی که در قالب تشکلهای دانشجویی تعریف میشوند، در تمام این سالها همت خود را روی اثرات اقتصادی تحریمها گذاشتهاند و کمتر شاهد آن بودهایم که به بعد علمی تحریمها نیز توجه شده باشد؛ درحالی که در طول این سالها بارها اخبار تحریم علمی کشور منتشر شده و کشورهای غربی به صراحت از قرار گرفتن نام چند دانشگاه ایرانی در لیست تحریمها سخن به میان آوردهاند.
راهکار علمی؛ حلقه مفقوده تحریم
شاید اینگونه تصور شود که تحریمهای علمی نمیتواند به اندازه تحریمهای اقتصادی اثرگذار باشد که البته این حرف تا حدودی درست است؛ چراکه اثرگذاری تحریمهای علمی به اندازه حوزه اقتصادی بهزودی نمایان نمیشود و از طرف دیگر نیز تمامی اقشار جامعه با آن سروکار ندارند؛ به همین دلیل انتشار اخبار مربوط به تحریم علمی ایران در این مدت نتوانسته به اندازه تحریمهای اقتصادی موردتوجه عموم جامعه قرار بگیرد. با این حال شاید بتوان اینطور عنوان کرد که در طول تمامی این سالها ارائه راهکار علمی برای کاهش اثرات آن و بهاصطلاح دور زدن تحریمها، یکی از حلقههای مفقوده به شمار میرفته و بهرغم وجود توان علمی، جامعه دانشگاهی چندان تمایلی برای ورود به این حوزه نداشته است. مسالهای که با ورود به دهه 90 دستخوش تغییر شد و حالا دانشگاهیان پای کار آمدهاند تا در حد توان خود به موضوع تحریم در حوزههای مختلف بپردازند؛ البته قطعا این ورود نیز از جنس نگاه علمی است و جامعه دانشگاهی مساله تحریمها در حوزههای مختلف سیاسی، اقتصادی و... را از نگاه خودشان مورد بررسی قرار داده و حتی در پایاننامهها و مقالات دانشجویی به ارائه راهکار نیز رسیدهاند.
96؛ سال پربار ورود جامعه دانشگاهی به مقوله تحریم
یکشنبه هفته جاری بود که سایت «ایرانداک» مطلبی را با عنوان «تحریم در پایاننامهها و رسالهها» منتشر کرد و در آن با بررسی پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) وضعیت انتشار مقاله و رسالههای دانشجویی در حوزه تحریم به آمار و ارقام جالبی رسیده بود. براساس این گزارش، طبق جستوجوی کلیدواژه تحریم، از تعداد ۸۷۲ پایاننامه و رساله شناساییشده در این ۳۵ سال، ۱۷۲ پایاننامه در سال ۹۶ به موضوع تحریم پرداخته که سال آغازین این مدارک ۱۳۶۲ بوده است. شمار سالیانه این مدارک تا سال ۱۳۸۵، میانگین 5.1 مدرک بود ولی در سالهای بعد روند افزایشی یافت. از این تعداد، ۱۰۱ پیشنهاده (پروپوزال)، ۷۷۱ پایاننامه و رساله (پارسا) در سه مقطع کارشناسیارشد (۸۱۶)، دکتری حرفهای (۱) و دکتری تخصصی (۵۵) نوشته شده است.
در سطور بالاتر نیز عنوان کردیم که تحریم تنها حوزه اقتصادی را شامل نمیشود و براساس گزارش «تحریم در پایاننامهها و رسالهها»ی ایرانداک رشتههای علوم سیاسی، مدیریت، حقوق، اقتصاد، مهندسی صنایع و الهیات جزء پرکارترین رشتههایی بودند که در این حوزه ورود کرده و دست به انتشار مقاله زدهاند؛ اما نکته قابلتامل در این خصوص آن است که تنها تعداد معدودی از دانشگاهها حاضر شدهاند پای کار تحریم آمده و برای دور زدن آن راهکار علمی و قطعا عملی ارائه دهند و در این میان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهرانمرکزی در کنار دانشگاههایی چون تربیتمدرس، علامه طباطبایی، پیامنور استان تهران، خوارزمی، امام صادق(ع) و یزد جزء پرکارترین دانشگاههای کشور در این زمینه هستند.
بند آخر این گزارش نیز به مساله جالبی اشاره میکند، یعنی بر پایه سرفصلهای امور سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه، فصلها و برنامههای قانون بودجه کشور، پیشنهادهها و پارساهای تحریم از دید موضوعی در ۱۱ دسته اقتصادی (۳۸۳)، سیاست خارجی (۱۶۶)، حقوقی و قضایی (۸۵)، علم، فناوری و نوآوری (۷۱)، فرهنگ، هنر، رسانه و گردشگری (۵۲)، دفاعی و امنیتی (۳۵)، اجتماعی (۳۱)، خدمات عمومی (۲۱)، فناوری اطلاعات و ارتباطات (۱۳)، مسکن، عمران شهری و روستایی (۱۳) و محیطزیست (۲) جای دارد.
برای رسیدن به فناوریهای جدید، تحریم را دور خواهیم زد
سیدمحمودرضا آقامیری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهرانمرکزی در گفتوگو با «فرهیختگان» درباره ورود این واحد دانشگاهی به مقوله تحریم میگوید: «قطعا یکی از نمودهای بیرونی تولید علم، انتشار مقالات درخصوص موضوعات مختلف است و از آنجا که کشور ما در شرایط تحریم به سر میبرد و حتی از انتشارات مقالات نیز جلوگیری میشود، ما باید بتوانیم مقالات خود را بهخصوص در حوزههایی مانند هستهای، شیمی، لیزر و... منتشر کنیم.»
او با تاکید بر اینکه تحریم یک موضوع سیاسی است که با ابزار فنی بر کشورها اعمال میشود، تصریح میکند: «قطعا زمانی که مقالهای در برخی حوزههای مهم مانند رشته فیزیک و... منتشر میشود، این مساله را نشان میدهد که ما به قدرت دور زدن تحریم رسیده و توانستهایم به علمی که آنها برای ما تحریم کردهاند، دست پیدا کنیم.»
آقامیری با بیان اینکه با انتشار مقالات در برخی رشتهها این مساله را نشان میدهیم که وارد مبارزه شدهایم، ادامه میدهد: «مساله پرداخت مقالات به حوزه تحریم صرفا این نیست که به این مساله پرداخته شود بلکه وقتی مقالهای در حوزه هستهای، فیزیک و... منتشر میکنیم، نشان میدهیم که به تکنولوژیهای موجود در این حوزهها دست پیدا کردهایم که البته در آن راهکارهای دور زدن تحریم نیز وجود دارد.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تهرانمرکزی در توضیح بیشتر این مساله میگوید: «بالطبع وقتی یک سازمان سفارش تحقیقاتی را به یک دانشگاه میدهد که منجر به تولید مقاله شود، یعنی راهکارهای دور زدن تحریمها نیز در آن مقاله وجود دارد و با سازمانهای مختلفی در این زمینه رایزنی داشته است.»
او با تاکید بر اینکه قطعا مقالات کاربردی دارای اهمیت هستند، ادامه میدهد: «قطعا بخش اقتصادی تحریمها نمود بیرونی دارند، اما امروز دانشمندان، ارتباطات علمی و حتی چاپ مقالات ما نیز تحریم شده است و این نشان میدهد که تحریم جنبههای مختلفی دارد. بهعبارت دیگر مردم موضوعات اقتصادی ذیل تحریم را میبینند، اما مساله عدمانتشار مقالات دیده نمیشود.»
آقامیری میگوید: «دانشگاه آزاد اسلامی تلاش دارد در مساله تولید علم و دسترسی به فناوریهای جدید و کاربرد آنها شرایط ویژهای را برای همه افراد و به تبع کشور ایجاد کند که لازمه این کار نیز دور زدن تحریم است و برای آن هم باید راهکارهای علمی ارائه دهیم.»
دور زدن علمی تحریم به روایت آمار و ارقام
در کنار این اظهارنظر وقتی سری به سایت گنج میزنیم، با تعداد بالای مقالات منتشرشده در حوزه تحریم روبهرو میشویم که هرچند از سال 1370 انتشار چنین مقالاتی در دانشگاهها دنبال میشد، اما اوج ورود دانشگاهها به این مساله مربوط به دهه 90 و بهویژه سال 96 بوده است. البته در این میان سهم دانشگاه آزاد اسلامی تهرانمرکزی نیز با دارا بودن 56 مقاله از دیگر دانشگاهها بیشتر بوده است. در این گزارش نمودارهای مختلفی از روند انتشار مقالات تا سهم دانشگاهها و رشتهها و همچنین مقاطع مختلف تحصیلی در بحث انتشار مقاله با موضوع تحریم آورده شده است.
مطالب پیشنهادی
.gif?v=0)
