

آیتالله اکبر هاشمیرفسنجانی دار فانی را وداع گفت. ساعت هفت بعدازظهر دیروز خبر بستری شدن آیتالله هاشمیرفسنجانی در بیمارستان شهدای تجریش منتشر و علت بستری عارضه قلبی اعلام شد؛ بیمارستانی که ۳۷ سال و ۷ ماه قبل پس از ترور نافرجام در خرداد سال ۵۸ جهت مداوا به آن منتقل شده بود. نزدیکان آیتالله هاشمیرفسنجانی در اولین دقایق حال او را وخیم اعلام کردند و از مردم خواستند برای بهبود حال او دعا کنند. حسن روحانی، رئیسجمهوری بعد از انتشار خبر به بیمارستان رفت اما کمتر از نیمساعت بعد از انتشار اخبار ضد و نقیض از وضعیت عمومی آیتالله هاشمیرفسنجانی خبر احیای ناموفق او منتشر شد. آیتالله یک روز مانده به سالگرد شهادت یکی از الگوهای همیشگی او - امیر کبیر- به دیار باقی شتافت. پیکر آیتالله هاشمیرفسنجانی به بیمارستان جماران منتقل شد. طبق برنامه قرار است مراسم تشییع این چهره ماندگار انقلاب 10 صبح روز سهشنبه از مقابل دانشگاه تهران برگزار و سپس برای تدفین به شهر مقدس قم منتقل شود.
بهرمان، به وقت سوم شهریور 1313
آیتالله هاشمیرفسنجانی سوم شهریور 1313 در روستای بهرمان، یکی از دهات قدیمی نوق – از جلگههای رفسنجان- متولد شد تا روستای یاقوت سرخ، میزبان یکی از نزدیکترین یاران رهبر کبیر انقلاب باشد.
آیتالله هاشمیرفسنجانی در کتاب خاطراتش نوشته بود که نامخانوادگی هاشمی برای خانوادهشان با آنکه سید نبودند، به این دلیل انتخاب شد که نام جد پدری او حاج هاشم بوده است؛ خانوادهای که در سرتاسر منطقه املاک و امکانات زیادی داشتند. پدرش تحصیلات حوزوی داشت و به دلیل فشارهایی که دوره پهلوی روی خانوادههای متدین بود در روستا زندگی میکردند، روستایی که هاشمیها از دیرباز تاکنون مردم مورد اطمینان آن دیار بودند. 14 ساله بود که مکتبخانه روستا جوابگوی نیازش نبود از همین رو خیلی زود به قم مهاجرت کرد. به حوزه علمیه این شهر رفت تا در سالهای تحصیل از امامخمینی(ره)، بروجردی، نجفیمرعشی، گلپایگانی، علامهطباطبایی و... بیاموزد. تلمذ نزد برجستهترین استادان علوم دینی او را آماده کرد تا لباس روحانیت به تن کند و آماده همراهی شود، همراهی با خمینی کبیر که از حوزههای علمیه به رهبر جمهوری اسلامی تبدیل شد. سالهای آخر دهه 30 وقتی هنوز زمان زیادی تا انقلابیشدن فضای کشور باقیمانده بود با عفت مرعشی، فرزند حاجسیدمحمدصادق مرعشی ازدواج کرد؛ خانوادهای روحانی از تبار مرعشیها.
تبعید امام(ره) و مجاهدت
آشنایی با امامخمینی(ره) برای آیتالله هاشمیرفسنجانی از همان دهه 30 آغاز شد. حاجآقا روحالله برای هاشمی از استاد حوزه به رهبری مذهبی، سیاسی و اخلاقی مبدل شد که باید همراه و همقدم با او برای مبارزه پا پیش میگذاشت. از همان آغازین سالهای دهه 40 که مبارزات انقلابی صورتی جدیتر به خود گرفت و آیتالله خمینی تبعید شد هاشمی ماند تا رشته سالها پایهگذاری برای انقلاب از هم نگسلد. بعد از تبعید، آیتالله هاشمیرفسنجانی، مدیریت مبارزات انقلاب در داخل کشور را عهدهدار شد که البته بیش از هفتبار دستگیری در دوران پهلوی و زندان رهاورد این روزهای مبارزه بود. او در مسیر مبارزه راه دشوار هماهنگی خیل عظیم مبارزان از گروهها و نحلههای فکری مختلف را در کشور برعهده داشت. از موتلفهایها تا مارکسیستها زیر عبای آیتالله هاشمیرفسنجانی تا روزهای پایانی مبارزه ایستادند با این تفاوت که خیلیها زود او را ترک کردند و عدهای همراهی با آیتالله هاشمیرفسنجانی را تا آخرین سالهای عمر او تداوم بخشیدند.
سیاستمداری برای تمام سالهای پس از انقلاب
آیتالله هاشمیرفسنجانی شاید از قدیمیترین اعضای شورای انقلاب اسلامی باشد که در بدو پیروزی انقلاب تشکیل شد، نهادی که امامخمینی(ره) برای مدیریت انقلاب نوپای ایران در سال 57 تشکیل داد. او در تدوین نخستین قانون اساسی کشور نیز نقش مهمی ایفا کرد. اعتماد کامل رهبر جمهوری اسلامی به یار راستینش آیتالله هاشمیرفسنجانی باعث شد قدرت سیاسی او در دوره رهبری امامخمینی(ره) روزبهروز افزایش یابد.
خرداد سال 59 بعد از تشکیل اولین مجلس شورای اسلامی ریاست قوه مقننه را برعهده گرفت. او در سالهای پایانی جنگ به جانشینی فرمانده کلقوا برگزیده شد و نقش بسزایی در پایان گرفتن آن ایفا و بعد از آن هم عزم ریاستجمهوری کرد. سردار سازندگی هشت سال پیاپی دولت پنجم و ششم جمهوری اسلامی را اداره کرد؛ دولتی که قرار بود ویرانههای جنگ هشتساله ایران و عراق را بازسازی کند، شاید از همین رو آیتالله هاشمیرفسنجانی را به سردار سازندگی میشناسند.
روحانی مبارز
آیتالله اکبر هاشمیرفسنجانی از موسسان تشکل مذهبی – سیاسی روحانیت مبارز بود؛ تشکلی که چه پیش از انقلاب و چه در سالهای نخست انقلاب نقش مهمی در فضای سیاسی کشور داشت. همیشه اصولگرایی عقبه او بود و نشست و برخاستهای آیتالله هاشمیرفسنجانی با این تشکل اصولگرا، بودن او را بیش از پیش به اثبات میرساند. دوستان اصولگرای او و همرزمان پیش از انقلاب او اما در واپسین سالهای زندگیاش راهی جدا از او پیش گرفتند، آنجا که هیچکدام در حمایت از او و خانوادهاش کلامی بر زبان جاری نکردند و آیتالله هاشمیرفسنجانی هم راهش را از آنها جدا کرد.
بعد از مناظرات تلخ انتخاباتی سال 88 که تهمتهای بسیاری به او و خانوادهاش زده شد هیچکدام از پیران روحانیت مبارز در حمایت از او برنخاستند. آیتالله هاشمیرفسنجانی هم روحانیت مبارز را ترک کرد و تا آخرین روزهای عمر خود دیگر به جلسات آنها بازنگشت.
هیچکس برای من هاشمی نمیشود
«برای من فرقی نمیکند چه کسی رئیسجمهوری شود اما هیچکس برای من آقای هاشمی نمیشود» یکی از معروفترین جملههایی است که مقام معظم رهبری در توصیف او بر زبان آورد. حمایتی بیسابقه که شاید پاسخی تلویحی بود به آن چه آیتالله هاشمیرفسنجانی سال 68 در مجلس خبرگان در وصف حضرت آیتالله خامنهای به زبان آورد.
او در جلسه 14 خرداد سال 68 مجلس خبرگان برای انتخاب رهبر آینده خاطرهای از امامخمینی(ره) نقل کرد. او از جلسهای خصوصی با امامخمینی(ره) بعد از عزل آیتالله حسینعلی منتظری از رهبری گفت.
آیتالله هاشمیرفسنجانی در این جلسه گفت: «ما یکبار با روسای قوا و نخستوزیر و حاج احمدآقا خدمت امام بودیم و زمانی بود که بحث عزل آقای منتظری خیلی داغ بود، با امام مباحثه کردیم و گفتیم که اگر آقای منتظری را کنار بگذاریم، در رهبری دچار مشکل میشویم. امام با شورای رهبری که از ابتدا موافق نبودند. شرط مرجعیت در ذهن ما برجسته بود لذا فردی که بتواند این مسئولیت سنگین را برعهده بگیرد و مرجع هم باشد، نمییافتیم و میگفتیم چنین فردی نداریم. امام فرمودند: چرا ندارید؟ آقای خامنهای! ما تصور کردیم که امام برای اقناع ما این را فرمودهاند، لذا تصمیم گرفتیم موضوع را به کسی نگوییم و نگفتیم، ولی بعد دیدیم که مطلب پخش شده است. خود آقای خامنهای هم اصرار داشتند که این مطلب به هیچوجه مطرح نشود. من باز بهطور خصوصی خدمت امام رفتم و روی این مساله اصرار کردم و پرسیدم که چه باید بکنیم؟ ایشان باز فرمودند: شما فردی مثل آقای خامنهای را دارید؟ چرا تردید میکنید؟ چرا مشکل دارید؟ تا دیروز مطلب دیگری را از حاج احمدآقا شنیدم که تردیدم را تبدیل به یقین کرد. ایشان میگفتند: زمانی که آقای خامنهای برای دیداری به کره رفته بودند، تلویزیون فیلم دیدار ایشان با کیم ایل سونگ را نشان میداد. من وقتی فیلم را دیدم گفتم: آقای خامنهای واقعا در مقام ریاستجمهوری خوب جا افتاده و برای نظام آبرویی هستند. امام فرمودند: «ایشان برای رهبری هم فرد شایستهای است.»
همراه همیشگی انقلاب
بعد از سالها فراز و نشیب انقلاب، پس از حوادث انتخابات 88، دوری از امامت نمازجمعه و نامهای که درخصوص این انتخابات پرحاشیه به رهبر معظم انقلاب نوشت هرگز از انقلاب جدا نشد و هیچوقت به مقام معظم رهبری پشت نکرد. حتی زمانی که پس از سالها خدمت به انقلاب برای انتخابات ریاستجمهوری سال 92 به بهانه کهولت سن رد صلاحیت شد، کلامی به اعتراض بر زبان نیاورد.
کهولت سن شاید باعث نشده بود از سیاست کنارهگیری کند اما اردیبهشت امسال حرفهای او رنگ و بوی دیگری به خود گرفت. او جدیترین نقش را در پیروزی حسن روحانی برای ریاستجمهوری برعهده داشت. در اظهارنظری که به او منتسب است، گفت: «در دوره احمدینژاد بهویژه پس از سال ۸۸ انقلاب داشت منحرف میشد و به سمت اختناق میرفت، من موفق شدم در بدترین شرایط تا حدودی این وضع را عوض کنم و مردم با همان مردانگی که انقلاب کردند سال ۹۲ هم پیروز شدند. در سال ۹۴ هم بزرگان را نگذاشتند وارد میدان شوند و چند چهره رده سوم و چهارم توانستند ژنرالهای رقیب را کنار بزنند. اکنون دیگر میتوانم راحت بمیرم زیرا مردم تصمیماتشان را خودشان میگیرند و در این نزدیکی پایان عمر که راه انقلاب را مسدود کرده بودند، آن را باز کردم.»
صندلی خالی هاشمی
اینک صندلی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، جایی که او در تاسیس و ماندگاریاش نقش بسزایی ایفا کرد از امروز صبح خالی است. نهادی که سال 66 به فرمان امامخمینی(ره) به ساختار جمهوری اسلامی ایران اضافه شد تا میانجیاش باشد برای روزهای اختلاف. آیتالله هاشمیرفسنجانی پس از تصدی ریاستجمهوری در سال 68 بر این کرسی تکیه زد. حال پس از حدود 27 سال چهرهای که نامش با اعتدال و مصلحت عجین شده بود، دیگر بر این کرسی تکیه نخواهد زد.
پیامهای تسلیت
در پی درگذشت آیتالله اکبر هاشمیرفسنجانی مقامات لشکری و کشوری رحلت ایشان را با صدور پیامهای جداگانهای تسلیت گفتند. آیتالله یوسف صانعی مرجع تقلید، محمد یزدی رئیس سابق مجلس خبرگان، علی شکوریراد دبیرکل حزب اتحاد ملت ایران، سیدمحمود هاشمیشاهرودی نایبرئیس مجلس خبرگان رهبری، خالد بناحمد وزیر خارجه بحرین، احمد جنتی رئیس مجلس خبرگان رهبری، عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، گری لوییس نماینده سازمان ملل، محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، محمد مخبر رئیس ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، فواد معصوم رئیسجمهوری عراق، صادق آملی لاریجانی رئیس قوه قضائیه، عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور، علی لاریجانی رئیس مجلس، امیر، ولیعهد و نخستوزیر کویت، محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، فخرالدین احمدی دانشآشتیانی وزیر آموزش و پرورش، چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه، عبدالله گل رئیسجمهور سابق ترکیه، دریابان علی شمخانی دبیر و نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی، حمید بعیدینژاد سفیر ایران در بریتانیا، علیمحمد دستغیب مدرس حوزه علمیه قم، محمود صادقی نماینده تهران، اعضای شورای نگهبان، غلامعلی حداد عادل نماینده سابق مجلس، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، جمعیت زنان مسلمان نواندیش، وزارت علوم و... جمعی از شخصیتها و نهادهایی بودند که درگذشت آیتالله هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفتند.
