نخست‌وزیر پاکستان با طرح ۶ ماده‌ای امنیت مرزی به ایران آمد
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، تهران در حال ریل چینی سیاست خارجی جدید خود بر مبنای «دیپلماسی واقع‌گرایانه» است. این را می‌توان از سفر دوهفته پیش «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر عراق و هیات همراه به تهران و سفر روز گذشته «عمران‌خان نیازی» نخست‌وزیر پاکستان و هیاتی بلندپایه وی به ایران یافت. عصر دیروز طبق برنامه از پیش تعیین‌شده، هواپیمای حامل «عمران‌خان» در فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد مشهد به زمین نشست تا عمران‌خان نخست به زیارت امام رضا(ع) برود، چراکه او معتقد است «اگر از امام رضا(ع) اجازه بگیرد، سفر آسان می‌شود.» در این سفر مهم اسد عمر (وزیر اقتصاد و دارایی)، شیرین مزاری (وزیر فدرال برای حقوق بشر)، فهمیده میرزا (وزیر فدرال دولت پاکستان در امور هماهنگی ایالت‌ها)، سید علی حیدر زیدی (وزیر فدرال دولت در امور دریایی)، سید ذوالفقار بخاری (مشاور ارشد نخست‌وزیر در امور پاکستانی‌های مقیم خارج از کشور) و عبدالرزاق داود (مشاور ارشد نخست‌وزیردر امور بازرگانی و صنعتی) عمران‌خان را همراهی می‌کنند. بناست نخست‌وزیر پاکستان در تهران با حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان، تجار و بازرگانان دو کشور دیدار کند.
عمران‌خان پس از ادای سوگند و در زمانی که نخست‌وزیر منتخب پاکستان بود، اعلام کرد قصد دارد در نخستین سفر خارجی‌اش پس از انتخاب به‌عنوان رئیس دولت پاکستان، به ایران و سپس به عربستان سفر کند. همین مساله باعث شد در ایران، نگاه‌ها به سمت پاکستان و نخست‌وزیر منتخب آن خیره شود. اما اقتصاد ضعیف پاکستان و نیاز این کشور به کمک‌های میلیارددلاری عربستان سعودی و امارات، مسیر نخستین سفر خارجی نخست‌وزیر پاکستان را از تهران به سمت ریاض تغییر داد. البته پاکستان در دولت عمران‌خان با وجود وابستگی به کمک‌های خارجی، تلاش کرده در منازعه تهران و ریاض، بازیگر بی‌طرفی باشد و به سمت هیچ‌کدام از این دو کشور گرایش نداشته باشد. این تقریبا مشابه همان سیاستی است که عراق در منازعه تهران و ریاض ایفا می‌کند.
دومین میانجی بین تهران و ریاض
همان‌طور که عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق به دنبال ایفای نقش میانجیگری بین تهران و ریاض بود، عمران‌خان نیز تلاش می‌کند تا چنین نقشی را بین دو کشور ایفا کند. نخست‌وزیر عراق هفته گذشته به عربستان سفر کرد تا پیام احتمالی تهران را به ریاض برساند اما تاکنون خبری در این زمینه منتشر نشده است که اساسا او پیامی را منتقل کرده یا خیر و اگر پیامی منتقل شده، پاسخ طرف سعودی چه بوده است. عمران‌خان هم قصد دارد دومین فردی باشد که برای انتقال پیام اعلام آمادگی می‌کند. شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان در نشست خبری پیش از سفر به تهران، پیشنهاد ایفای نقش بین تهران و ریاض را اعلام کرد. او گفت: «عمران‌خان پیشتر پیشنهاد میانجیگری میان تهران و ریاض را ارائه کرده بود و اکنون نیز ما خواستار صلح و ثبات در جهان اسلام هستیم.» وزیر امور خارجه پاکستان تاکید کرد: «ما آماده کمک به بهبود روابط میان کشورهای مسلمان هستیم اما این ابتکار مشروط به استقبال طرفین است.»
امنیت؛ اولویت اصلی دو کشور
اصلی‌ترین اولویت ایران در ارتباط با پاکستان، مرزهای مشترک است. مرزهای جنوب شرق ایران همواره محلی برای طراحی عملیات‌های تروریستی علیه ایران بوده است. عمده مقصد حمایت‌های تسلیحاتی عربستان سعودی و امارات تروریست‌های مستقر در نزدیکی مرزهای ایران در پاکستان است. آخرین عملیات گروهک‌های تروریستی در جاده خاش – زاهدان 27 شهید و 13 زخمی داشت. پس از واکنش تند ایران به دولت پاکستان برای جلوگیری از عبور آزادانه تروریست‌ها از مرز مشترک، عمران‌خان با 6 راهکار تامین امنیت مرزی به تهران آمده است.
آن‌گونه که شاه محمود قریشی گفته «پاکستان برای تقویت بیش از پیش مرزهای مشترک با ایران و جلوگیری از سوءاستفاده از این مناطق، راهکار شش‌گانه‌ای را اتخاذ کرده است.» وزیر امور خارجه پاکستان این راهکارها را این گونه برشمرد؛ تاسیس مقر جدید فرماندهی نیروهای ارتش در شهر «تربت» ایالت بلوچستان، تشکیل یگان جدید در نیروهای سپاه مرزی که وظیفه اصلی آنها حفاظت از مناطق مرزی این کشور با ایران است، تشکیل مرکز مشترک مرزی پس از رایزنی‌های پیاپی میان دو کشور با هدف مبارزه با اشرار و تروریست‌ها در مناطق مرزی؛ گشت مشترک مرزبانان دوکشور و نظارت مرزهای مشترک با استفاده از بالگرد. قریشی گفت: «اجرای طرح حصارکشی مرزهای پاکستان که با استقبال کامل طرف ایرانی روبه‌رو بوده است در طول تقریبا ۹۵۰ کیلومتر خواهد بود.»
5 میلیارد دلار تجارت دوجانبه
پس از خروج آمریکا از برجام و احیای مجدد تحریم‌ها علیه ایران، دولت دوازدهم حساب ویژه‌ای روی کشورهای همسایه برای شکستن این تحریم‌ها باز کرده است. ایران می‌خواهد برای جبران کاهش حجم تجارت خارجی خود با کشورهایی که از تحریم‌های آمریکا تبعیت کرده‌اند، به افزایش مبادلات با کشورهای همسایه و ایجاد توافقنامه‌های «تجارت ترجیحی» با این کشورها روی آورد. پاکستان یکی از این همسایگان است که نیازمند تعاملات اقتصادی دوجانبه است. بنابر اعلام مقامات مسئول با برطرف شدن برخی موانع تجاری در قالب قرارداد تعرفه‌های ترجیحی، حجم تجارت میان دو کشور ایران و پاکستان می‌تواند تا سال 2021 به بیش از پنج میلیارد دلار برسد. ایران به علت عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) به دنبال اجرای قرارداد قانون تعرفه‌های ترجیحی با پاکستان است. موافقتنامه‌های تجارت ترجیحی (PTA) توافقاتی بین دو یا چند کشور است که در آنها تعرفه‌های وضع‌شده بر کالاهای تولیدشده در کشورهای عضو، کمتر از تعرفه‌های وضع‌شده بر کالاهای تولیدشده در کشورهای غیرعضو است. با اجرای این قرارداد با پاکستان، بازار این کشور 212 میلیون نفری بیش از گذشته روی تجار ایرانی باز خواهد شد. درحالی که مواد پتروشیمی عمده کالای صادراتی ایران به اکثر شرکای تجاری‌اش است؛ اما صادرات ایران به پاکستان کالاهای متنوع‌تری را از قبیل انواع روغن‌های صنعتی، فرش ماشینی و کفپوش‌ها، مواد شوینده، کاشی و سرامیک، میوه و صیفی، حبوبات، پسته، خرما، مواد پلاستیکی، پوست خام و قیر شامل می‌شود.
از سویی دیگر پاکستان به علت جمعیت زیاد و منابع بسیارکم انرژی از قبیل نفت و گاز نیاز مبرمی به دریافت انرژی از ایران به‌خصوص گاز دارد. این کشور برای تولید برق از گاز استفاده می‌کند. صنایع مادر پاکستان از جمله صنعت نساجی به دلیل کمبود انرژی از سال 2008 میلادی تاکنون با بحران روبه‌رو بوده و طی این مدت میلیاردها دلار به اقتصاد پاکستان زیان وارد آمده است. کمبود نیروی برق حتی به کاهش استاندارد زندگی بسیاری از خانوارهای این کشور منجر شده است، به‌طوری که خاموشی‌های همیشگی پاکستان به بیش از 20 ساعت در روز می‌رسد. به‌طور حتم تهران می‌تواند در این زمینه به پاکستان کمک کند.
خط لوله صلح
یکی از پرونده‌های جنجالی بین ایران و پاکستان به پروژه «خط لوله صلح» بازمی‌گردد. توافق اولیه این قرارداد گازی میان ایران و پاکستان در سال ۱۹۹۵ به امضا رسید. چهار سال بعد (۱۹۹۹) هند نیز به این توافق پیوست ولی چند سال بعد با بهانه‌هایی از تعهد سه‌جانبه کناره‌گیری کرد. سپتامبر ۲۰۱۲ عملیات اجرایی معاهده آغاز شد. روسای‌جمهور وقت دو کشور توافق کردند در این زمینه همکاری داشته باشند، بر اساس این همکاری پیش‌بینی شده بود که پاکستان نیز خط لوله خود را طی ۲۲ ماه تا مرز ایران بکشد. بر اساس این معاهده گازی قرار شد با شروع عملیات لوله‌گذاری تا سال ۱۳۹۳ صادرات گاز از طریق خط لوله به کراچی آغاز شود. این قرارداد ۲۵ ساله ایران را متعهد می‌کند که صادرات گاز در روز از حجم ۱۴ میلیون متر مکعب را آغاز کرده و آن را در دو فاز به ۲۱ و ۳۰ میلیون متر مکعب افزایش دهد. اما پاکستان در انجام تعهدات خود تعلل کرد و خط لوله انتقال گار را نساخت. بعدها مشخص شد که به دلیل فشارهای آمریکا و عربستان سعودی، پاکستان انجام تعهداتش را متوقف کرده است. ایران نیز اعلام کرد به دادگاه داوری بین‌المللی شکایت می‌کند. بر اساس توافق انجام‌شده پاکستان باید به ازای هر روز تاخیر در اجرای تعهدات خود یک میلیون دلار به ایران جریمه پرداخت کند. به نظر می‌رسد یکی از اصلی‌ترین موضوعات مورد مذاکره طرفین، پیگیری خط لوله صلح و انتقال گاز از ایران به پاکستان باشد.
مطالب پیشنهادی
