به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، سال ۸۸ تدوین طرح آمایش آموزش‌عالی آغاز و در ابتدا، با راه‌اندازی کمیته‌های استانی بنا شد این کمیته‌ها سند استان مربوط به آمایش آموزش‌عالی را تدوین کنند تا درنهایت تجمیع شود. تدوین پیش‌نویس اولیه این طرح بیش از سه سال به طول انجامید و در ماه‌های پایانی دولت دهم به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ارائه شد. با این حال، عمر دولت دهم برای اصلاح نواقص موجود در این طرح کفاف نداد و اصلاح طرح به وزارت علوم دولت یازدهم موکول شد. این وزارتخانه نیز که در ابتدای کار با حواشی مختلفی دست‌وپنجه نرم می‌کرد، در سال اول دولت یازدهم، نسبت به اصلاح طرح آمایش آموزش‌عالی اقدامی نکرد. اگرچه  معاون آموزشی سابق وزارت علوم در دست تدوین بودن آن را اعلام می‌کرد، اما پس از جایگزینی شریعتی‌نیاسر بر مسند این معاونت، او از راکد بودن این طرح سخن گفت و از نامه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مبنی‌بر ضرورت جدیت بیشتر در این موضوع خبر داد. 

دانشگاه آزاد اسلامی اما در این میان با در اختیار داشتن حدود یک میلیون و 500 هزار دانشجو، سند آمایش آموزشی متفاوتی را ارائه کرد که در آن هم فرآیند عملیاتی شدنش سریع‌تر از وزارت علوم بود و هم روند پیگیری آن از طریق مسئولان سازمان مرکزی این دانشگاه.  یکی از بندهای این سند که اشاره به تاسیس رشته‌ها با شرایط منطقه‌ای آن استان دارد، در مدیریت جدید مورد توجه مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفت، چراکه هم نیاز منطقه و مشکلات آنها در این فرآیند حل می‌شود و هم با ارتباط بین دانشگاه و فعالیت بومی منطقه‌ای این فعالیت‌ها تخصصی و آکادمیک پیش خواهد رفت. 

ایجاد رشته‌های جدید متناسب با شرایط جامعه برای مسئولان تقریبا در اولویت بوده که معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی هم بر آن تاکید می‌کند و آن‌طور که رهایی گفته است، توجه جدی به طرح آمایش آموزشی، بسیاری از مشکلات هر منطقه را می‌تواند مرتفع کند و دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به نیازهای نسبی و پتانسیل موجود هر منطقه می‌تواند وارد فضای آمایش شده و حرکت‌های جدیدی را آغاز کند.

جذب دانشجوی عراقی

دانشگاه آزاد اسلامی با در اختیار داشتن بیش از 400 واحد در نقاط مختلف کشور، از نزدیک مشکلات بومی و منطقه‌ای هر استان، شهر و شهرستان را می‌شناسد به‌نحوه‌ای که استان ایلام به‌دلیل هم‌مرز بودن با کشور عراق و همچنین داشتن زمین‌های کشاورزی فراوان، پتانسیل ایجاد رشته‌هایی برای کم‌کردن مشکلات این دو بخش را دارد.

آن‌طور که محمد میرزایی‌حیدری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام به «فرهیختگان» گفته است، این واحد به‌دلیل شرایطی که در طول سال‌های دفاع مقدس داشته و همچنین با توجه به اینکه آخرین واحد مرکز استانی تشکیل‌شده در دانشگاه آزاد اسلامی است، نسبت به واحدهای دیگر در طرح آمایش آموزشی گسترش داشته است و برای اینکه هرچه سریع‌تر همپای دیگر واحدها بتواند در این طرح پیشروی کند باید از ظرفیت‌های نادیده استان استفاده کند.

این استان با توجه به اینکه پوشش گیاهی فراوانی دارد و فعالیت دامپروری در بیشتر مناطق آن وجود دارد می‌تواند به‌دنبال ایجاد رشته‌هایی در این زمینه باشد که هم مشکلات مردم منطقه مرتفع شود هم بتواند زمینه‌سازی برای تخصصی‌کردن این فعالیت‌های بومی از طریق ایجاد حلقه‌ای بین دانشگاه و مردم باشد. میرزایی‌حیدری هم بر این ویژگی‌ها تاکید دارد و می‌گوید: «ما تعدادی رشته درخواست کرده‌ایم که تماما براساس نیاز منطقه است. سال گذشته نیز تعدادی رشته با جذب دانشجوی جدید آغاز به‌کار کردند اما تعداد رشته‌های درخواستی جدید نسبت به سال‌های گذشته کمتر هستند، چراکه وزارت علوم برخی رشته‌های این واحد را تایید نمی‌کند.»

با بررسی‌ای که «فرهیختگان» از این واحد دانشگاهی انجام داد، متوجه شد رشته‌های میکروبیولوژی، جامعه‌شناسی در مقطع کارشناسی‌ارشد و کارشناس فرهنگی ازجمله تازه‌تاسیس‌ها هستند، همچنین آن‌طور که دولت اعلام کرده است، شهر مهران یکی از شهرهای استان ایلام قرار است به منطقه آزاد تبدیل شود که این اقدام تمرکز دانشگاه آزاد اسلامی برای رشته‌های مورد نظر را می‌طلبد.

این استان غنی از منابع و در بحث کشاورزی جزء استان‌های پیشرو است که در این زمینه رئیس واحد ایلام معتقد است با توجه به چندهزار هکتار زمین و مرتع کشاورزی که همه جزء زمین‌های آبی کشاورزی هستند، باید رشته‌های این زمینه رونق بهتری در این واحد پیدا کنند که بناست برای سال‌های آینده رشته‌هایی تاسیس شوند که مشکلات کشاورزی را برای این منطقه مرتفع کنند.

همچنین ایجاد رشته‌های مربوط به باغداری و پرورش گل‌های زینتی و دارویی نیز بنابر گفته‌های حیدری، در دست اقدام است.

این مساله که ایلام در همجواری با کشور عراق است هم نباید نادیده گرفته شود. حیدری در این رابطه هم عنوان می‌کند: «یکی دیگر از برنامه‌هایی که ما برای ایجاد رشته‌های مورد نیاز داریم، بررسی علاقه و نیازهای کشور عراق است، چراکه بیشترین مرز کشور با عراق در استان ایلام بوده و با توجه به همکاری سیاسی و همه‌جانبه عراق و ایران می‌توان نیازهای آنها را در زمینه‌های دانشگاهی و علمی برطرف کرد.»

او معتقد است کشور عراق با توجه به بحران‌هایی که در چندین سال گذشته داشته است، می‌تواند به‌خوبی به آنها برای گسترش دانشگاه آزاد اسلامی در این نقطه از کشور کمک کند و از آن‌طرف هم دانشگاه با در اختیار گذاشتن دانشگاه برای دانشجویان عراقی و علاقه‌مند به تحصیل در ایران، همکاری همه‌جانبه را افزایش دهد.

دانشجویان عراقی علاقه فراوانی به رشته‌های فنی و مهندسی در مقاطع ارشد و رشته‌های علوم پزشکی دارند؛ حیدری دراین‌باره می‌گوید: «چون مردم استان ایلام و استان کوت عراق روابط قومی و قبیله‌ای دارند، می‌توان از دانشجویان عراقی در دانشگاه آزاد اسلامی پذیرش کرد و با توجه به مسافت کم (حدود 80 کیلومتر از ایلام تا کوت) این واحد می‌تواند در رشته‌های ارشد مکانیک، پرستاری، علوم آزمایشگاهی و پزشکی دانشجوی عراقی جذب کند.»

تامین نیروی گلگهر سیرجان

استان کرمان در منطقه مرکزی کشور و جزء استان‌های غنی از معدن است که ویژگی‌های خاص آب و هوایی هم می‌تواند برای این نقطه پتانسیل‌هایی ایجاد کند.

در این میان شهر سیرجان با در اختیار داشتن بزرگ‌ترین معدن خاورمیانه (گلگهر سیرجان) می‌تواند زمینه خوبی برای ایجاد رشته‌های مورد نظر این منطقه باشد که علی یعقوبی‌پور، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان دراین‌باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «طرح آمایش آموزشی که یکی از زیرمجموعه‌های آن ایجاد رشته‌های مورد نظر منطقه با توجه به پتانسیل و شرایط بومی هر استان است، در دانشگاه آزاد اسلامی این واحد دو سال از عمر خود را سپری می‌کند که طبق اطلاعات و آماری که این واحد دانشگاهی انجام داده است باید نیروی صنعتی برای شهر و استان تربیت شود.»

پرورش دانشجویی که بعد از فارغ‌التحصیلی بتواند برای بازار یا صنعت کار کند از دغدغه‌های همیشگی است، اما وجود رشته‌هایی در این بین حلقه‌ای است که بدنه دانشگاه را با توجه به نیاز صنعت و بازار تامین می‌کند. سیرجان منطقه صنعتی و معدنی است به این صورت که بزرگ‌ترین معدن خاورمیانه یعنی گلگهر سیرجان با فعالیت حدود 20 هزار نفر در آن می‌تواند زمینه مناسبی برای ایجاد رشته‌های این حوزه در دانشگاه آزاد اسلامی باشد.

یعقوبی‌پور مدعی است به‌وسیله جلسات متعدد با مسئولان این معدن، برنامه 1404 آنها را پیدا کرده و تخصص‌های مربوط به آنها را با ایجاد رشته‌های جدید می‌تواند ارائه دهد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان در ادامه می‌گوید: «این واحد در رشته‌های ایمنی می‌تواند رشته تاسیس کند چون نیاز شهر و معادن آن و از طرفی اولویت‌های خود را نیز براساس آن تنظیم کنیم، همچنین در زمینه بازرگانی دیجیتال و الکترونیکی هم واحد در حال تاسیس رشته است که جزء نیاز‌های منطقه است، از طرفی با الگوگیری از رشته‌های میان‌رشته‌ای، رشته مگاترونیک راه‌اندازی شده چون هم رشته مکانیک و هم رشته الکترونیک در این واحد دایر بوده‌اند و نیاز جامعه بین این دو بوده است. این رشته پذیرش دانشجو را با موفیت پشت‌سر گذاشته است.»

البته باید شرایط واحد را نیز در نظر گرفت، هم به‌لحاظ فضای آموزشی و هم اساتید و زیرساخت‌های مورد نیاز و مراکز پژوهشی که در این زمینه دانشگاه آزاد اسلامی تمام این موارد را با رعایت اصول ایجاد کرده است.

رئیس واحد سیرجان البته تاسیس رشته‌های دیگر را نیز در پرونده جدید شورای گسترش برای وزارت علوم و سازمان مرکزی گنجانده است و می‌گوید: «ما برای نیاز‌سنجی مردم و استفاده از پتانسیل منطقه اقدام کرده‌ایم. حالا نوبت شورای گسترش و وزارت علوم است که این طرح را جدی بگیرد، اگر در این شورا نیاز به سوال و اطلاعات بیشتری باشد ما با تمام مسئولان و هیات‌علمی حاضر به پاسخگویی در زمینه رشته‌های مورد درخواست هستیم.»