

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، کمتر هفته یا روزی در افغانستان است که بگذرد و در آن انفجار یک عامل انتحاری یا خودروی بمبگذاری شده، جان انسانها را نگیرد. این وضعیت میراث تهاجمی است که در سال 2001 آمریکا و متحدان غربیاش برای افغانستان رقم زدهاند. خشونتها در این کشور روزبهروز افزایش پپدا کرده و آتش آن، جان مردم بیپناه افغانستان را میسوزاند. تنها در یک ماه گذشته بیش از دو هزار و 500 افغانستانی کشته و زخمی شدهاند. بر اساس آمارهای موجود در ماه اکتبر در مجموع 374 حمله و رویداد امنیتی رخ داده است، در حالی که در ماه گذشته آن در مناطق مختلف افغانستان 196 حمله به وقوع پیوسته بود. گزارشها حکایت از آن دارد که از هر هشت نفر کشته و زخمی ماهگذشته در افغانستان چهار مورد بر اثر درگیریهای رو در رو و یکی در حملات هوایی بوده است. 17 سال پس از حضور آمریکا در افغانستان، بار دیگر موازنه قدرت در حال چرخش به سوی طالبان یعنی همان گروهی است که آمریکا با هدف نابودی آن به افغانستان لشکرکشی کرد. مردم در این مدت برخلاف ادعای آمریکاییها روی امنیت و آرامش را ندیدهاند. حالا نهتنها مردم که حتی نظامیان آمریکایی هم در افغانستان امنیت ندارند و برای تامین امنیتشان ناچار به مذاکره با طالبان شدهاند. در اینکه در افغانستان، آمریکاییها نتوانستهاند امنیت برقرار کنند شکی نیست و خود آنها نیز به این ناتوانی معترفند. روزگذشته نشریه آمریکایی «واشنگتن اگزماینر» با بررسی وضعیت افغانستان پس از ماموریت 17 ساله آمریکا در این کشور سیاستهای واشنگتن در این کشور را شکست خورده اعلام کرد. در گزارش این نشریه آمده است آمریکا از دولتی در افغانستان حمایت میکند که تنها بر 55 درصد از خاک این کشور کنترل دارد و نفوذ محدودی حتی بر مردم مناطق تحت کنترل خود دارد. نشریه آمریکایی با اشاره به 56 حمله نفوذی در یک سال گذشته تصریح کرد که ماموریت آموزشی نیروهای آمریکایی و ناتو نیز در حمایت از نظامیان افغان دستاوردی نداشته است.
آمریکا دست به دامان طالبان
اگر در سالهای گذشته تصور مذاکره دوجانبه آمریکا و طالبان برای توافق بر سر آتشبس، امری عجیب یا محال به نظر میرسید، حالا و پس از نزدیک به دو دهه، این امر عجیب تبدیل به واقعیت شده تا مشخص شود در سیاست هیچچیز غیرقابل تحققی وجود ندارد. مقامهای آمریکایی در ماههای گذشته و با هدف رسیدن به توافق و برقراری آتشبس در افغانستان، چندین بار با رهبران سیاسی طالبان دیدار و گفتوگو کردهاند. آمریکا که در سال 2001 برای نابودی طالبان و بازگرداندن امنیت به این کشور حمله کرد، حالا برای امنیت سربازانش ناچار به مذاکره با طالبان شده است. خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان، مبادله زندانیان و اعطای حق تصمیمگیری به مردم افغانستان درباره آینده کشورشان از جمله موارد مورد مذاکره بوده است. هر چند مذاکرات صلح میان طالبان و ایالات متحده از سال ۲۰۱۵ میلادی آغاز شد، اما گفتوگوها به دلیل مشکلات فراوان، تا به امروز بیثمر بوده و حاصلی در پی نداشته است. طالبان خواستار خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان است.
همکاری دولت با داعش علیه شیعیان هزاره
دولت افغانستان و طالبان شاید در یک جاده باشند اما دو مسیر متفاوت را میروند. طالبان در چند سال گذشته نشان داده که سر سازگاری با دولت مرکزی ندارد و دولت مرکزی هم همیشه به دنبال مقابله با طالبان به هر شکل ممکن بوده است. با شکست داعش در عراق و سوریه، عناصر باقیمانده این گروهک تروریستی توسط آمریکا به افغانستان منتقل شدند. حضور داعش در افغانستان، بهترین فرصت را برای دولت به وجود آورد تا در دو جبهه با طالبان درگیر شود. به همین علت زمانی که عناصر داعش در محاصره طالبان بودند، بالگردهای دولتی آنان را از محاصره نجات داده و به کابل منتقل کردند. مدتی بعد و در اواخر مرداد سال جاری همین گروهک، یک عملیات انتحاری در مدرسه شیعی در غرب کابل صورت داد که منجر به کشته و زخمی شدن بیش از 150 نفر شد. در این بخش از پایتخت افغانستان، عمدتا شیعیان هزاره زندگی میکنند. شواهد نشان میدهد که در دو سال اخیر بیشترین حملات داعش و طالبان بر این منطقه متمرکز بوده است. گویی یک ائتلاف نانوشته بین دولت، طالبان و داعش برای کشتار این قوم شیعی در افغانستان وجود دارد و هر از چندگاهی هر یک دست به جنایت علیه این قوم میزنند.
قیام هزاره برای تامین امنیت
قتلعام شیعیان هزاره در افغانستان در سایه بیتوجهی دولت مرکزی باعث شده تا این قوم به فکر تامین امنیت خود بیفتد. درگیری میان شبهنظامیان طالبان و شبهنظامیان وفادار به یک فرمانده متعلق به اقلیت شیعه هزاره از هفته گذشته آغاز شده است. به گزارش ایسنا به نقل از رویترز، این درگیریها در استان اروزگان واقع در مرکز افغانستان اتفاق افتاده و تاکنون دستکم 21 کشته برجای گذاشته است. این وضعیت باعث افزایش نگرانیها درباره روی آوردن شیعیان هزاره در افغانستان به سلاح به دلیل نارضایتی از بابت کوتاهی دولت در برخورد با شبهنظامیانی که به آنها حمله میکنند بهویژه شبهنظامیان داعش، شده است. خشونتها زمانی آغاز شد که شبهنظامیان طالبان به چند روستای متعلق به قوم هزاره در استان اروزگان بعد از آنکه ساکنان آنها از پرداخت مالیات به این شبهنظامیان خودداری کردند، حمله کردند.
صندوقهای رای یا مرگ؟
تازهترین انتخاباتی که در افغانستان برگزار شده، مربوط به پارلمان این کشور بود. این انتخابات که به دلیل ناامنی و عملیات خشونتآمیز در این کشور از سال ۲۰۱۵ به تعویق افتاده بود، شنبه و یکشنبه 29 و 30 مهر برگزار شد. در این انتخابات هم که در سایه خشونت و با بسته ماندن تعدادی از حوزههای رایگیری برگزار شد، برخی رایدهندگان به دلیل مشکلات برنامهریزی و حمله به مراکز انتخاباتی امکان شرکت در انتخابات را پیدا نکردند. در روز دوم انتخابات از ۴۰۱ حوزه رایگیری در ۱۴ ولایت، تنها در ۲۵۳ حوزه رایگیری انتخابات برگزار شد و باقی آنها به دلیل تهدیدهای امنیتی بسته ماند. بر اساس آمار منتشرشده از سوی کمیسیون انتخابات افغانستان، از مجموع 9 میلیون واجد شرایط شرکت در انتخابات، حدود چهار میلیون نفر علیرغم تهدیدهای طالبان به حمله به مراکز رایگیری امکان یافتند در روز اول رای خود را به صندوقها بیندازند. طالبان با تهدید مراکز رایگیری از همه افغانها خواسته بود که انتخابات مجلس را تحریم کنند. طبق آمار رسمی در این انتخابات ۱۷۰ نفر بر اثر بمبگذاری و حملات انتحاری کشته و زخمی شدهاند.
شعار 17 ساله «پایان جنگ»
یک ماه از لشکرکشی آمریکا به افغانستان به بهانه مبارزه با تروریسم نگذشته بود که گفته شد حکومت طالبان سقوط کرده است. مدتی بعد با برگزاری کنفرانس بُن، حامد کرزی به قدرت رسید. او با شرکت در انتخابات ریاستجمهوری افغانستان، رئیسجمهور این کشور شد.
او 10 سال رئیسجمهور افغانستان بود و درنهایت در سپتامبر 2014 این جایگاه را به اشرف غنی واگذار کرد. حالا و پس از گذشت 17 سال از سقوط طالبان، هنوز افغانستان رنگ آرامش را به خود ندیده است و هر کاندیدایی با وعده آرامش و صلح و پایان دادن به جنگهای خونین، وارد کارزار انتخابات ریاستجمهوری شده است. حالا اشرف غنی پس از یک دوره ریاستجمهوری، اعلام کرده که میخواهد دوباره نیز در رقابتهای انتخابات ریاستجمهوری افغانستان شرکت کند تا «کار ناتمام» پایان جنگ ۱۷ ساله در این کشور را به سر انجام برساند. آقای غنی در مصاحبه با «بلومبرگ» گفته است: «طالبان و دیگر گروههای تروریستی تلاش دارند کشور زیبای ما را سرزمین تولید خشونت بسازند. ما باید صلح را دنبال کنیم، صلح دائمی، عادلانه و پایدار.»
سرنوشت نامعلوم انتخابات ریاستجمهوری
دولت افغانستان در حالی خود را برای انتخابات ریاستجمهوری آماده میکند که بر اساس گزارش بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار)، وضعیت کنترل دولت بر مناطق این کشور رو به کاهش است. در گزارش سه ماهه اخیر این نهاد به کنگره آمریکا که چهارشنبه (۹ آبان) منتشر شد، آمده که کنترل و نفوذ دولت افغانستان از ۷۲ درصد در آبان سال ۱۳۹۴ به ۵۶ درصد در آبان امسال کاهش یافته است. معلوم نیست فروردین سال آینده که قرار است انتخابات ریاستجمهوری در افغانستان برگزار شود، دولت مرکزی چند درصد حکومت را در دست خواهد داشت، با این حال و بر اساس تقویم انتخابات ریاستجمهوری افغانستان که کمیسیون مستقل انتخابات منتشر کرده، ثبتنام نامزدان انتخابات ریاستجمهوری این کشور ۲۴ آذر آغاز شود. قرار است انتخابات ریاستجمهوری ۳۱ فروردین ۱۳۹۸ برگزار شود. در صورتیکه نتیجه انتخابات ریاستجمهوری در دور اول مشخص نشود، ۲۳ اردیبهشت دور دوم انتخابات برگزار خواهد شد. تاکنون کاندیداتوری اشرف غنی رئیسجمهور افغانستان در دور بعدی انتخابات قطعی شده است. سایر چهرههای شاخص افغانستان، تاکنون در این باره اظهارنظری نکردهاند.
مذاکره در آرزوی صلح
«صلح» برای افغانستان و افغانستانیها تبدیل به واژهای دست نیافتنی شده است. آنان از مذاکرات صلح به مذاکرات صلحی دیگر نقل مکان میکنند ولی در صحنه میدانی هیچتغییری در حجم حملات مسلحانه و انتحاریها ایجاد نمیشود. با این حال برای افغانستان امروز هیچ راهی جز مذاکره بین دولت و گروههای مسلح وجود ندارد. بر همین اساس روسیه در ماه آگوست سال ۲۰۱۸ میلادی پیشنهاد برگزاری مذاکرات صلح چندجانبه افغانستان را با حضور نمایندگان ۱۲ کشور و طالبان مطرح کرده بود. وزارت خارجه روسیه معتقد بود این نخستین بار است که هیاتی بلندپایه از نمایندگی طالبان از دفتر قطر در اجلاس بینالمللی مسکو با این درجه از اهمیت شرکت خواهد کرد. این پیشنهاد روسها با مخالفت دولت افغانستان همراه شد و این کشور خواهان برگزاری این اجلاس در افغانستان شده بود. با این حال و با تغییر نظر اشرف غنی، قرار است مذاکرات صلح جمعه 18 آبان در مسکو برگزار شود. در همین راستا، دولت پاکستان هفته گذشته برخی از رهبران دستگیرشده طالبان را برای حضور در این نشست آزاد کرد. ایران، پاکستان، هند، چین و ایالات متحده از جمله کشورهایی هستند که به این نشست دعوت شدهاند. با وجود آتشبس موقت در جریان عید فطر سال گذشته میان طالبان و دولت افغانستان، شورشیان «امارت اسلامی افغانستان» پیشنهاد اشرف غنی برای ترک مخاصمه در زمان عید قربان را رد کردند.
دو پادشاه در یک اقلیم
افغانستان چندین دهه حاکمیت یکپارچه به خود ندیده است؛ این عدم یکپارچگی به صورت خاص از سال 1978 و درگیری بین اسلامگرایان و طرفداران شوروی آغاز شده و تا به حال نیز ادامه دارد. پس از اشغال افغانستان به بهانه مبارزه با القاعده و طالبان در سال 2001، هیچدولتی نتوانست اقتدار خود را در تمامی کشور اعمال کند. در 17 سال گذشته، افغانستان صحنه زورآزمایی نیروهای دولتی و ناتو با گروهک طالبان با هدف اعمال حاکمیت بر این کشور بوده است. بر اساس گزارشی که «اداره بازرسی عمومی برای بازسازی افغانستان» منتشر کرده است، افغانستان تقریبا به کشوری دو قسمتی یکی تحت کنترل دولت و دیگری تحت کنترل طالبان تبدیل شده است. بنابر گزارش این اداره که در اوایل سال 2018 منتشر شده است، دولت افغانستان بر 56.3 درصد از شهرستانهای این کشور یعنی 229 شهرستان از مجموع 406 شهرستان این کشور تسلط دارد. مخالفان دولت نیز 58 شهرستان یعنی حدود 14.5 درصد از نواحی کشور را در دست دارند. 119 شهرستان باقی مانده که شامل 29.2 درصد از افغانستان میشود، مناطقی است که دوطرف بر سر تصاحب آن درگیری دارند. این گزارش نشان میدهد حداقل دولت افغانستان کنترل 43.7 درصد از کشور را در دست ندارد. این البته گزارش منابع رسمی دولتی است. گزارشهای منابع غیررسمی، میزان مناطق تحت کنترل طالبان و همچنین مناطق درگیری را در حدود 61 درصد تخمین میزنند.
آمار صعودی کشتار غیرنظامیان
افغانستان در سالهای پس از اشغال با مشکل ناامنی مزمن و کشتار غیرنظامیان مواجه بوده است. هرسال بیش از چند هزار غیرنظامی در این کشور از درگیریها آسیب میبینند. گزارش آماری در 11 سال گذشته نشان میدهد به جز در دو مقطع 2012 و 2017، تعداد کشته و زخمیهای غیرنظامی سیری صعودی داشته است. تعداد بالای قربانیان اقدامات تروریستی در افغانستان به قدری بالا بوده است که در آخرین گزارش سازمان ملل متحد درباره اوضاع افغانستان، نیز به آن اشاره شده است. در این گزارش آمده تعداد افراد غیرنظامی که در درگیریها و حملات انتحاری و در پی بمبگذاری در خودروها یا مراکز پرجمعیت در این کشور کشته میشوند بهطور چشمگیری افزایش یافته است. آمارها نشان میدهد 60 درصد از تلفات غیرنظامیان مربوط به ساکنان مناطق تحت کنترل طالبان است که در حملات نیروهای دولتی و آمریکا کشته یا زخمی شدهاند. بنابر گزارش سازمان ملل متحد از ژانویه سال جاری میلادی (۲۰۱۸) تا سپتامبر همین سال دستکم هزار و ۶۵ غیرنظامی تنها در پی عملیات انتحاری و بمبگذاری در معابر عمومی یا خودروها در افغانستان کشته شدهاند. بیش از نیمی از این تعداد در عملیاتی کشته شدهاند که با هدف کشتن غیرنظامیان برنامهریزی شده بودند. این آمار نشاندهنده آن است که تعداد کشتهها و زخمیها در پی بمبگذاری در خودروها و به دنبال انفجار بمب در حاشیه خیابان ۲۱ درصد افزایش یافته است. شمار کشتهشدگان غیرنظامی در حملات انتحاری تا ۴۶ درصد افزایش را نشان میدهد.
مرگ 4 هزار نظامی غربی
حضور نظامیان خارجی در افغانستان نهتنها برای مردم این کشور امنیتی به ارمغان نیاورده است، بلکه تلفات بالای آنها نشان میدهد آنها در تامین امنیت سربازان خود نیز شکست خوردهاند. بنابر گزارش پایگاه مستقل اینترنتی «icasualties. org»، از سال 2001 تاکنون 3557 نظامی خارجی از 30 کشور از جمله 2415 آمریکایی و 455 انگلیسی و 158 کانادیی در چارچوب نیروهای ائتلاف بینالمللی و ناتو در افغانستان کشته شدهاند.
این در حالی است که نیروهای نظامی آمریکا و ناتو عمدتا با خودروهای زرهی مجهز در افغانستان در حال تردد هستند.
