صهیونیستها در سومالیلند در پی چه هستند؟دام رژیم صهیونیستی در اعلام شناسایی رسمی منطقه «سومالیلند» بهعنوان یک کشور مستقل، جنجال بینالمللی بزرگی به پا کرده است.
به دنبال جای پا علیه یمن و ایران
میراحمدرضا مشرفاقدام رژیم صهیونیستی در اعلام شناسایی رسمی منطقه «سومالیلند» بهعنوان یک کشور مستقل، جنجال بینالمللی بزرگی به پا کرده است. این تصمیم دولت نتانیاهو با واکنش منفی در سراسر جهان و حتی در میان نزدیکترین متحدان رژیم صهیونیستی مواجه شد. البته نمیتوان اقدام تلآویو را ناگهانی و غافلگیرکننده تلقی کرد؛ چراکه همانطور که اشاره خواهیم کرد، برنامهریزی آن از مدتها قبل انجام شده بود و شاید صرفاً زمان این اعلام شناسایی رسمی موردی مهم و دور از انتظار به نظر میرسد.
نگاهی به جغرافیا و اهمیت ژئوپلیتیکی منطقۀ سومالیلند
منطقه «سومالیلند» بخشی از کشور سومالی است که در منطقه حساس شاخ آفریقا و در نقطه اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار دارد. قرارگرفتن در حاشیه ساحل خلیج عدن و مجاورت با تنگه راهبردی و مهم بابالمندب که دسترسی به دریای سرخ و یکی از مهمترین مسیرهای ترانزیتی جهان را فراهم میکند، از مهمترین ویژگیهای ژئوپلیتیکی سرزمین سومالیلند است. این منطقه خودمختار از پنج ایالت تشکیل شده است که قبایل آن از سال 1991 از دولت مرکزی سومالی اعلام استقلال کردند، اما تاکنون هیچ کشوری حاضر به شناسایی رسمی آن نشده است. بااینحال موقعیت حساس ژئوپلیتیکی سومالیلند باعث شده تا برخی کشورها سطوحی از روابط را با این منطقه برقرار کرده و خواستار اعطای امتیازات و تسهیلاتی در ازای شناسایی رسمی آن باشند. اتیوپی یکی از همین کشورهاست که با هدف دسترسی به ساحل عدن و اجاره بندر کلیدی بربره، توافق پرسروصدایی را با سومالیلند به امضا رساند که البته بنا بر برخی ملاحظات، به شناسایی رسمی آن بهعنوان یک حاکمیت سیاسی مستقل منتهی نشد.
پیشینه روابط رژیم صهیونیستی با منطقه سومالیلند
اینکه ارتباط میان منطقه خودمختار سومالیلند با رژیم صهیونیستی از چه زمانی آغاز شده است، به طور دقیق روشن نیست. بااینحال نکته مشخص آن است که از زمان بالاگرفتن تنشها در خاورمیانه و بهخصوص با آغاز جنگ در غزه، تلآویو بیشازپیش به اهمیت راهبردی و ژئوپلیتیکی سومالیلند توجه نشان داده است. برایناساس نخستین اخبار از ارتباط دو طرف، در اوایل سال 2024 و توسط فایننشال تایمز منتشر شد که از مذاکرات رژیم صهیونیستی با سومالیلند بر سر واگذاری یک پایگاه نظامی در نزدیکی بندر بربره به اسرائیل در ازای شناسایی رسمی این منطقه بهعنوان یک حاکمیت مستقل خبر میداد. دراینبین نکته جالب آن بود که رسانههای رژیم صهیونیستی بر همکاری ابوظبی و تلآویو در ایجاد این پایگاه تأکید داشتند. در اوایل سال جاری میلادی نیز گزارشهای دیگری از مذاکرات مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی با مقامات محلی سومالیلند منتشر شد که به ادعای آسوشیتدپرس با هدف پذیرش اسکان مردم غزه بهازای شناسایی رسمی انجام میگرفت. در اواسط سال نیز نشریه سعودی المجله مدعی شد اسرائیل و سومالیلند به توافقی نزدیک شدهاند که بر اساس آن تلآویو رسماً این منطقه را به رسمیت شناخته و در عوض پایگاهی نظامی را در منطقهای حساس و نزدیک به یمن در اختیار خواهد گرفت. این اطلاعات با افشاگریهای اخیر منابع صهیونیستی هم مطابقت دارد؛ افشاگری که شناسایی رسمی سومالیلند را نتیجه مذاکرات محرمانه و فشرده طی ماههای متمادی و با حضور مقامات ارشد صهیونیستی ارزیابی میکند. البته این منابع مدعی شدهاند که توافقات پیشازاین انجام شده و شناسایی باید زودتر اعلام میشد، اما بنا بر ملاحظاتی از جانب سومالیلند با تأخیر مواجه شد.
اهداف رژیم صهیونیستی در شناسایی رسمی سومالیلند
اینکه چرا رژیم صهیونیستی از کشورهایی مانند اتیوپی و حتی آمریکا در اعلام شناسایی رسمی حاکمیت سومالیلند پیشی گرفته و حاضر شده به نخستین شناساییکننده رسمی تبدیل شود، به چند عامل مهم باز میگردد.
1. اهمیت نظامی و ژئوپلیتیکی سومالیلند برای رژیم صهیونیستی
جنگ در غزه و چالش بزرگ رژیم صهیونیستی در برابر حوثیها در دریای سرخ، علاوه بر اینکه نقاط ضعف و شکنندگی این رژیم را نشان داد، باعث شد تا تلآویو درک بیشتری نسبت به اهمیت ژئوپلیتیک شاخ آفریقا، خلیج عدن، دریای سرخ و تنگه بابالمندب برای حیات آینده رژیم پیدا کند. درعینحال تسلط بر این منطقه میتوانست در راستای احیای پروژه سرزمین موعود صهیونیسم نیز دیده شود. همین عوامل موجب شد که رویکرد امنیتی به شاخ آفریقا، لزوم برخورداری از پایگاه نظامی و اطلاعاتی و درنهایت سیطره بر دریای عرب، دریای سرخ و تنگه بابالمندب در صدر اولویتهای رژیم تعریف شود.
2. تقابل با یمن
بدون تردید ضرباتی که در ابعاد نظامی و اقتصادی از جانب یمن و انصارالله در طول جنگ غزه به رژیم صهیونیستی وارد آمد، یکی از انگیزههای اصلی تلآویو در این معامله سیاسی و نظامی با سومالیلند است. داشتن یک پایگاه نظامی در نزدیکی تنگه بابالمندب و در ساحل خلیج عدن، دسترسی هوایی، دریایی و حتی اطلاعاتی به حوثیها را بهشدت تسهیل میکند. این همان موردی است که در بیشتر رسانههای رژیم صهیونیستی بهعنوان انگیزه اصلی اقدام تلآویو یادآوری شده است. این موضوع در یمن و از سوی انصارالله نیز به خوبی درک شده، چنان که رهبر انصارالله نیز تأکید کرد اسرائیل از دروازه سومالیلند به دنبال تهدید یمن، دریای سرخ و کل منطقه است. درعینحال وی هرگونه حضور و تأسیسات نظامی رژیم در سومالیلند را هدفی مشروع برای یمن ارزیابی کرد.
3. اسکان مردم غزه
اخبار افشا شده از سوی رسانههای غربی از برگزاری چندین دور مذاکرات پنهان و محرمانه آمریکا و اسرائیل با مقامات محلی سومالیلند در مورد ایجاد شرایط جابهجایی و اسکان مردم غزه در این منطقه خبر دادهاند. حتی برخی منابع از این مسئله بهعنوان یکی از شروط اساسی واشنگتن برای شناسایی رسمی سومالیلند یاد کردهاند. البته این منطقه صرفاً یکی از سه گزینه مورد نظر آمریکا و اسرائیل در شاخ آفریقاست. درحالیکه مقامات محلی سومالیلند هرگونه توافقی بر سر این مسئله را تکذیب میکنند، دقیقاً روشن نیست که در پشت پرده توافقاتی در این زمینه انجام گرفته یا خیر.
4. اعمال فشار بر ایران
تردیدی نیست که اعمال فشار بیشتر بر ایران نیز سهم بهسزایی در این تصمیم رژیم صهیونیستی ایفا کرده است. برخورداری از پایگاه نظامی در این منطقه کلیدی و راهبردی، تلآویو را به لحاظ جغرافیایی به ایران نزدیکتر کرده و دسترسی عملیاتی و اطلاعاتی به محیط امنیتی جمهوری اسلامی را تسهیل میکند. علاوه براین شرایط جدید به اسرائیل امکان میدهد تا علاوه بر فشار از ناحیه غرب، جبهه جدید در جنوب و از مسیر دریای سرخ علیه ایران باز کند. بر همین اساس است که سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به سؤالات خبرنگاران در این زمینه، از رصد دقیق تحرکات رژیم صهیونیستی توسط تهران خبر میدهد.
5. تضعیف همبستگی و تجزیه کشورهای اسلامی
این باور عمیق در میان مسلمانان وجود دارد که رژیم صهیونیستی در سالهای اخیر بهشدت از روندهای تجزیهطلبانه در کشورهای اسلامی حمایت و یا حتی آنها را تقویت کرده است. مداخلات رژیم در سودان، لیبی و یا اخیراً در سوریه، اغلب در همین راستا قابل توجیه است. این هدف در شناسایی سومالیلند بهعنوان یک دولت مستقل و به رغم مخالفت سومالی، کاملاً مشهود است. عطوان، تحلیلگر برجسته جهان عرب، این حرکت را تأکیدی بر سیاست فروپاشی و تجزیه منطقه از سوی رژیم صهیونیستی ارزیابی میکند. در تهران نیز سخنگوی وزارت خارجه، این اقدام را صرفاً حرکتی در راستای تکهتکه کردن کشورهای اسلامی، تجزیه منطقه و بیدفاع کردن آن در برابر مطامع و تعرضات صهیونیستها تلقی میکند.
چشمانداز آینده
اگرچه اقدام رژیم صهیونیستی در شناسایی رسمی سومالیلند بهشدت از سوی همه کشورهای اسلامی محکوم شده، بااینحال همانطور که عطوان تأکید دارد تصویر پیش رو تاریک و رعبآور به نظر میرسد. انفعال و عدم یکپارچگی کشورهای عربی در برابر توسعهطلبی اسرائیل که با نگاه منفعتطلبانه همراه شده است، فضای دید هرگونه اقدام و تحرک اساسی در برابر این رژیم را تیرهوتار میسازد. درعینحال مخالفت ترامپ و آمریکا نیز مقطعی و به اقتضای شرایط منطقه است. ترامپ نگران افزایش تنش میان اعراب و اسرائیل و اثرگذاری این موضوع بر طرحهای او در قبال غزه است. این گمانهزنی هم وجود دارد که نتانیاهو عمداً در چنین شرایطی این موضوع را به میان کشیده تا اقدامات ترامپ را بدون مقصر شدن تلآویو، به شکست بکشاند.
مطالب پیشنهادی
