چرا ترامپ نیجریه را زد؟

سید مهدی طالبیپژوهشگر حوزه بین‌الملل

ارتش آمریکا دایره عملیات نظامی را به نیجریه در غرب آفریقا کشانده است؛ هرجا که بوی نفت می‌آید، آمریکا برای دخالت در آن بهانه‌ای می‌تراشد.  «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید مسیحیان در نیجریه کشته می‌شوند و این دلیل حمله است. در برابر این ادعا، بسیاری می‌گویند مسیحیان فقط در نیجریه کشته نمی‌شوند و کشور‌های زیادی در این لیست هستند. از سوی دیگر گروه‌های رادیکال در نیجریه مسلمانان را هم می‌کشند. 

ترامپ درباره ونزوئلا مدعی بود برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر به آب‌های این کشور لشکرکشی کرده است. درباره این کشور استدلال‌های رد‌کننده مشابه نیجریه بودند؛ بسیاری می‌گفتند ونزوئلا منشأ اصلی قاچاق مواد مخدر نیست و از سوی دیگر با دستور توقیف نفتکش‌ها مشخص شد دلایل اصلی حمله، به نفت و ژئوپلیتیک باز می‌گردد. ونزوئلا دارای بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان است و عربستان در رتبه دوم قرار دارد. نیجریه یک تولید‌کننده بزرگ است و علاوه بر این دو، آمریکا طی ماه‌های اخیر دخالت نظامی در خلیج‌فارس را هم در جریان تهاجم مشترک به ایران و تهاجم رژیم صهیونیستی به قطر تجربه کرده است. 

نکات

ترامپ بی‌محابا به دنبال پول و نفت است. او گرچه ادعا می‌کند آمریکا باید به روند جنگ‌های بی‌پایان، مهر توقف بزند، اما اعتیاد واشنگتن به استفاده از قوه قهریه در زمان او نه‌تنها متوقف نشده بلکه در حال اوج‌گیری است. 

1 - از ترامپ توقع هرکاری می‌رود، اما با این وجود کمتر کسی واقعاً می‌توانست پیش‌بینی کند که او به سمت حرکت نظامی علیه ونزوئلا حرکت خواهد کرد. دشوارتر از آن تهدید نیجریه و اجرای عملیات نظامی در خاک این کشور بود. در اواخر بهار و اوایل تابستان، آمریکا در کنار رژیم صهیونیستی طی 12 روز علیه ایران عملیات نظامی اجرا کرد و سپس با حمله موشکی به قطر، این کشور هم طعمه شد. در ماه‌های اخیر، اوکراین با کسب توانمندی‌های قابل توجه در حملات دوربرد، به سمت هدف‌گیری پالایشگاه‌های نفت روسیه حرکت کرد. واشنگتن اصلی‌ترین منابع انرژی جهان شامل خلیج‌فارس، روسیه، ونزوئلا و غرب آفریقا را وارد دایره عملیات نظامی ساخته و سایه درگیری‌ها را حفظ کرده است. واشنگتن از دیرباز در مناطق نفتی جهان قوای نظامی مستقر کرده بود، اما فعال‌سازی آن‌ها در عملیات‌ نظامی موضوع دیگری است. 

2 - آمریکا با انقلاب صنعت شیل، با برداشت از منابع نامتعارف نفتی، ذخایر خود را دو برابر و تولید خود را تا سه برابر افزایش داد. بسیاری با توجه به این تحول نتیجه گرفته‌اند که به همین دلیل اهمیت نفت در دیگر نقاط جهان برای این کشور کاهش یافته است. واشنگتن بخش مهمی از نیاز خود را در داخل تولید کرده و مقدار باقی‌مانده را از منابع نزدیک در کانادا و مکزیک تأمین می‌کند. توجه به خودکفایی نسبی آمریکا در تولید و تأمین نفت، تنها یک بخش از زاویه نگاه واشنگتن به این حوزه است. بحث خودکفایی بیشتر موضوعی در زمینه امنیت انرژی است ولی در تعیین قیمت، مسائل بیشتری دخیل هستند. اگر قیمت نفت بالا برود، کانادا، مکزیک و تولید‌کنندگان داخلی نفت را به قیمت بالاتری در داخل آمریکا توزیع می‌کنند که می‌تواند باعث نارضایتی مردم، افت تولید ناخالص داخلی، افزایش هزینه‌های دولت و افت محبوبیت رئیس‌جمهور شود. 

دلیل دیگر در توجه آمریکا به نفت در عرصه جهانی با وجود خودکفایی نسبی، تلاش برای کسب سود است. اگر تجارت انرژی در جهان سود بسیاری دارد، آمریکا به‌زعم خود می‌خواهد با اعمال فشار و از طریق غارت منابع، به آن‌ دست یابد. برای درک سود نفت نباید تنها به حجم کلی فروش که همان هم اعداد و ارقام بزرگی دارد، توجه کرد. با نگاه تک‌بعدی به میزان فروش نمی‌توان اهمیت بازار نفت را دریافت. اگر در برخی حوزه‌های تجاری حاشیه سود 5 تا 10 درصد است، سود شرکت‌های نفتی از 20 درصد شروع شده و در کشور‌های صادر‌کننده به بالای 80 تا 90 درصد می‌رسد. ازاین‌رو در حجم تجارت مشابه، نفت می‌تواند نسبت به کالا‌های دیگر چندین برابر سود بیشتری داشته باشد. واشنگتن علاوه بر سود، می‌خواهد با ایجاد سلطه، کنترل منابع انرژی را در دست بگیرد تا از آن اهرمی برای تنظیم قدرت‌های رقیب بسازد. تسلط بر انرژی به آمریکا اجازه می‌دهد مانع استفاده فروشندگان نفت از درآمد‌های کلان برای افزایش قدرت ملی شود و هم‌زمان می‌تواند رشد قدرت‌های اقتصادی از چین و هند گرفته تا ژاپن و ترکیه را کنترل کند. 

3 - ترامپ برای عملیات نظامی در کشور‌های نفتی جهان الزاماً دولت‌ها را هدف نمی‌گیرد. در روسیه، ایران و ونزوئلا، دولت‌ها هدف‌اند اما در عراق و نیجریه گروه‌های فروملی تهدید اصلی‌اند و از این طریق سعی شده به نوعی دولت‌های مرکزی تحت فشار قرار گیرند. 

4 - آمریکا در دریا‌ها عملیات علیه نفتکش‌ها را بر ضد چین، روسیه، ایران و ونزوئلا تشدید کرده است. واشنگتن این نفتکش‌ها را به بهانه شرکت در صادرات غیرقانونی نفت، توقیف می‌کند. ادعای آمریکا درباره صادرات غیرقانونی درحالی است که قوانین بین‌المللی آن را محدود نکرده‌اند، بلکه نهاد‌های داخلی این کشور با اعمال تحریم این قوانین را وضع کرده‌اند. در برابر این تلاش‌ها، این تنها ایران بوده که با توقیف متقابل نفتکش‌ها در خلیج‌فارس به آمریکا پاسخ داده است.