آمادگی ۸ هزار دانشجوی دکتری برای دستیاری

سارا طاهریخبرنگار

نسل جدیدی از دستیاران آموزشی آماده می‌شوند تا هم خاطره‌ای شیرین در یادگیری برای دانشجویان دانشگاه آزاد و هم تجربه‌ای ارزشمند در تدریس برای خودشان ایجاد کنند. فراخوان ششمین دوره طرح دستیاری، با تغییراتی بنیادین نسبت به دوره‌های گذشته اعلام و نه تنها معیار‌های علمی و آموزشی سخت‌گیرانه‌تر شده، بلکه تمرکز ویژه‌ای بر تطابق تخصص دستیار با محتوای تدریس و کیفیت واقعی کلاس‌ها دارد. هر دستیار آموزشی باید از آزمون جامع عبور، حداقل ۳۰ امتیاز در سامانه کسب کرده و معدل کارشناسی حداقل ۱۴ داشته باشد تا بتواند وارد کلاس درس شود. دانشگاه با این اقدامات تلاش می‌کند مطمئن شود که تنها دانشجویان دکترای فعال و توانمند علمی در کلاس‌ها حضور پیدا می‌کنند و تدریس به شکل مؤثر و باکیفیت انجام می‌شود.

اعلام آمادگی 8 هزار دانشجوی دکتری برای دستیاری تاکنون

طرح دستیاران آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی که از سال ۱۴۰۲ آغاز شده، حالا وارد ششمین فراخوان خود شده است؛ برنامه‌ای که با هدف ارتقای کیفیت آموزش و بهره‌گیری از ظرفیت دانشجویان نخبه طراحی شده و در نیم‌سال اول سال تحصیلی 1403-1402، برای نخستین‌بار با عنوان «دستیار آموزشی» در کلاس‌ها اجرا شده است. این طرح نه‌تنها فرصتی برای رشد علمی دانشجویان است، بلکه به بهبود فرایند یاددهی و یادگیری در دانشگاه کمک می‌کند.
بر اساس آمار در اولین فراخوان حدود ۴۲ هزار نفر ثبت‌نام کردند که از این میان ۳۱ هزار نفر شرایط اولیه را کسب کردند. جالب اینجاست که در آن دوره هیچ محدودیتی برای ثبت‌نام وجود نداشت و به همین دلیل، گروه‌های مختلفی از افراد با پیشینه‌های متفاوت وارد این طرح شدند. با این حال، از فراخوان دوم به بعد، ثبت‌نام تنها برای دانشجویان شاغل به تحصیل ممکن شد تا تمرکز بیشتری روی ارتقای کیفیت علمی دستیاران وجود داشته باشد.
در دوره پنجم، تقریباً ۳۱ هزار نفر برای حضور در طرح ثبت‌نام کردند که از میان آن‌ها ۲۱ هزار نفر به عنوان دستیار انتخاب شدند و هم اکنون در نیم‌سال اول سال تحصیلی جاری در حال فعالیت در کلاس‌ها هستند. این آمار نشان می‌دهد طرح نه تنها با استقبال گسترده دانشجویان نخبه مواجه شده، بلکه تأثیر ملموسی در ارتقای آموزش دانشگاه دارد.
حالا ششمین فراخوان در جریان است و ثبت‌نام نیز تا ۹ دی‌ماه ادامه دارد. تاکنون حدود ۸ هزار نفر برای حضور در این طرح درخواست داده‌اند. حامد حسن‌پور، رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد توضیح می‌دهد پس از ثبت درخواست، پرونده‌ها ابتدا توسط معاونین باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در واحد‌های دانشگاهی بررسی اولیه می‌شوند و پس از تأیید، به معاون آموزشی و مدیران گروه‌ها ارجاع می‌شوند تا مراحل بعدی ارزیابی صلاحیت علمی و انتخاب دستیاران تکمیل شود.
آن طور که مشخص است قرار است فقط افراد توانمند و مستعد علمی، به عنوان دستیار انتخاب شوند و همزمان کیفیت آموزشی در کلاس‌ها افزایش یابد. به این ترتیب، طرح دستیاران آموزشی دانشگاه آزاد، به یک مدل موفق تلفیق دانش و تجربه عملی تبدیل شده است که هم دانشجویان را توانمند می‌کند و هم سطح آموزش دانشگاه را ارتقا می‌دهد.

شرایط جدید دستیار شدن چیست؟

از آمار‌ها که بگذریم ششمین دوره طرح دستیاران آموزشی دانشگاه آزاد با مجموعه‌ای از تغییرات مهم نسبت به دوره‌های گذشته برگزار می‌شود تا کیفیت آموزش و تطابق علمی تدریس با تخصص دستیاران ارتقا پیدا کند. آن طور که رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد گفته است، قبولی در آزمون جامع به عنوان پیش‌شرط اصلی ثبت‌نام در نظر گرفته شده و تنها افرادی که پیش‌تر تجربه تدریس به عنوان دستیار آموزشی داشته‌اند، از این الزام مستثنی هستند.
شرط دوم این است که در این دوره، دستیاران جدید باید حداقل ۳۰ امتیاز در سامانه دستیاران آموزشی کسب کنند تا بتوانند در سبد انتخاب مدیران گروه قرار گیرند و امکان حضور در کلاس‌ها را داشته باشند. پیش‌تر، کسب ۲۰ امتیاز کافی بود؛ اما افزایش حداقل امتیاز معیار‌های انتخاب را سختگیرانه‌تر کرده و تمرکز بر کیفیت علمی دستیاران را افزایش می‌دهد. همچنین، تمامی متقاضیان باید دانشجوی دکترای شاغل به تحصیل باشند و معدل کارشناسی آن‌ها حداقل ۱۴ باشد. افرادی که موفق به کسب حداقل امتیاز لازم یا معدل موردنظر نشوند، پرونده‌شان عودت داده می‌شود و امکان انتخاب آن‌ها به عنوان دستیار آموزشی برای نیم‌سال بهمن وجود نخواهد داشت.
یکی از تغییرات مهم دیگر، تطابق رشته تحصیلی دستیار با زمینه تدریس است. مدیران گروه موظفند اطمینان حاصل کنند که تدریس دستیار با تخصص علمی او همخوانی داشته باشد. برای نمونه، دانشجویی که رشته کارشناسی‌اش برق بوده و اکنون در مقطع دکترا مدیریت تحصیل می‌کند، نمی‌تواند در دوره کارشناسی مدیریت تدریس کند. این اقدام نیز با هدف ارتقای کیفیت آموزش و تضمین تطابق علمی بین محتوا و مدرس انجام شده است.
علاوه بر این، سقف تعداد واحد‌های قابل تدریس برای هر دستیار کاهش یافته است. در دوره‌های پیشین، دستیاران می‌توانستند تا ۱۸ واحد تدریس کنند و معافیت شهریه برای همین تعداد اعمال می‌شد؛ اما در ششمین فراخوان، حداکثر تعداد واحد قابل تدریس به ۱۲ واحد محدود شده است. این تصمیم بخشی از سیاست‌های بهبود کیفیت و مدیریت بهتر فرایند آموزشی است و باعث می‌شود دستیاران بتوانند تمرکز بیشتری بر تدریس و فعالیت‌های علمی خود داشته باشند.
با این تغییرات، ششمین دوره دستیاران آموزشی با تأکید بر کیفیت، تخصص و تطابق علمی تدریس طراحی شده است. همچنین رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد پیش‌بینی کرده است که حدود ۲۰ تا ۲۵ هزار نفر برای این دوره ثبت‌نام کنند و پس از بررسی اولیه، صلاحیت علمی و توانایی تدریس آن‌ها ارزیابی خواهد شد تا در نهایت تنها افراد مستعد و توانمند علمی به عنوان دستیار انتخاب شوند و کیفیت آموزش کلاس‌ها ارتقا یابد.

ارتقای کیفیت آموزشی؛ علت تغییرات

اما علت این تغییر و تحولات چیست؟ رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی توضیح می‌گوید تصمیم شورای معاونان دانشگاه برای افزودن آزمون جامع به عنوان پیش‌شرط ثبت‌نام با هدف ارتقای کیفیت آموزشی اتخاذ شده است. به گفته او، این اقدام باعث می‌شود دانشجویان دکترایی که تجربه گذراندن آزمون جامع را دارند، شایستگی بیشتری برای تدریس در کلاس‌های دانشگاهی داشته باشند و بتوانند به شکل مؤثر در فرایند یاددهی و یادگیری مشارکت کنند.
حسن‌پور می‌گوید علاوه بر باشگاه پژوهشگران، نظر معاون موضوعی و شورای معاونان نیز بر این بوده که اعمال این پیش‌شرط، سطح علمی و کیفیت آموزش دستیاران را بهبود می‌بخشد. هرچند او پیش‌بینی کرد که با وجود این شرط جدید، تعداد ثبت‌نام‌کنندگان کاهش محسوسی نخواهد داشت، زیرا جامعه هدف شامل دستیاران فعلی و افرادی است که پیش‌تر امتحان جامع را گذرانده‌اند. به گفته او، از ابتدای طرح تاکنون، طی پنج فراخوان گذشته، حدود ۲۷ هزار دستیار آموزشی منحصر‌به‌فرد در کلاس‌ها حضور یافته‌اند و بیش از ۳۰ هزار نفر دیگر نیز امتحان جامع را گذرانده‌اند، بنابراین ظرفیت کافی برای ثبت‌نام ششمین دوره وجود دارد. هرچند ریزش اندکی در ثبت‌نام به دلیل الزام گذراندن امتحان جامع برای دانشجویان سال اولی مشاهده خواهد شد؛ اما اکثر دستیاران پیشین که در زیست‌بوم و جغرافیای دستیاری حضور داشته‌اند، همچنان امکان ثبت‌نام و مشارکت دارند.
حسن‌پور همچنین بر اهمیت شرط شاغل به تحصیل بودن دستیاران آموزشی تأکید کرد و توضیح داد که این شرط با هدف بالا بردن کیفیت تدریس اعمال شده است؛ هرچند در فراخوان‌های قبلی نیز این شرط رعایت می‌شد. حضور دانشجوی دکترای فعال در دانشگاه این امکان را فراهم می‌کند که فرد هم در فضای آموزشی و پژوهشی دانشگاه حضور داشته باشد و هم بتواند به شکل مؤثر در کلاس درس تدریس کند. او تأکید کرد که صرف علاقه به تدریس بدون فعالیت علمی و آموزشی کافی، برای برنامه دستیاران آموزشی غیرمنطقی و ناکافی است و تأکید دانشگاه بر این است که تنها دانشجویان دکترای شاغل و فعال بتوانند در این طرح مشارکت کنند.

صحت‌سنجی مدارک و مصاحبه علمی برای تضمین کیفیت

علاوه بر این، فرایند صحت‌سنجی مدارک و مصاحبه علمی نیز بخشی از سازوکار تضمین کیفیت است. در گام اول، معاونان باشگاه پژوهشگران جوان مدارک متقاضیان را به دقت بررسی و صحت‌سنجی می‌کنند؛ اما انتخاب نهایی دستیاران آموزشی با تأکید بر صلاحیت علمی و مهارت‌های آموزشی توسط معاونت آموزشی و مدیران گروه انجام می‌شود. همچنین، صلاحیت‌های عمومی متقاضیان نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا دستیارانی شایسته، توانمند و واجد شرایط برای نیم‌سال آینده انتخاب شوند و سطح آموزش دانشگاه به شکل مؤثری ارتقا پیدا کند.